سه گام به پیش

پنجم شهریور، زادروز نابغه‌ای ایرانی است که در سایه تلاش، همت والا و مدیریت در زمان و امکانات خود، جامعه بشری را از دانش و بینش خود بهره‌مند ساخت. زادروز محمد ابن زکریای رازی را به همکاران داروساز تبریک می‌گویم. به یمن این روز، بر کوشش، هوش، علم و مدیریت بسترسازی برای رشد داروسازان نگاهی اجمالی می‌افکنیم.
داروسازان باید در زمینه‌های خدمت‌رسانی دارویی، و در تحقیقات دارویی باید آموزش ببینند. تولید دارو از سنتز تا تولید صنعتی، چون وجه تماس مستقیم داروسازی با مسایل اجتماعی-اقتصادی است، آشنایی با مسایل اقتصاد خرد و کلان، نیز مدیریت خرد و کلان، از ضرورت‌های دوره آموزشی داروسازی است. اما در چنته آموزش هفتاد ساله دانشگاهی ما اگر از محوری در آموزش داروسازی بتوان نشانی داد عمدتا «تحقیق‌محوری» است. شاید به همین دلیل فارغ‌التحصیلان دکترای داروسازی ایران به هر ناکجاآبادی هم که رفته باشند خوشبختانه در مسایل تحقیقاتی همیشه سربلند و مایه افتخار بوده‌اند؛ در حالی که پس از فراغت از تحصیل در دو زمینه خدمات‌رسانی (داروخانه - مشاوره دارویی و کنترل نسخ) و یا تولید صنعتی از توان خوبی برخوردار نبوده‌اند، نیاز به چند سال کار و کسب تجربه داشته‌اند تا خود ساخته شوند.
جای شادمانی است که اخیراً با تغییرات اساسی که در برنامه آموزشی دوره دکترای داروسازی رخ داده، به رغم کاستی‌ها و مشکلات اجرایی، امید فراوان می‌رود که در این دو محور نیز به قوت و توانایی‌های رضایت‌بخشی دست بیابیم. در مظروف آموزش و برنامه‌ریزی آن، اصلاحات جامعی در شرف شکل‌گیری است، ولی تا ظرف ضوابط و قوانین آن در اجتماع اصلاح نشود، بعید است بازده این همه تلاش و آموزش این قشر فرهیخته برای جامعه به اندازه کافی رضایت‌بخش باشد. جایگاه و حوزه اختیارات قانونی فعلی داروسازان خبر از به بیراهه رفتن می‌دهد.
لازم نیست طرحی نو بیندیشیم. جامعه جهانی بیش از صد سال است که تعاریف و حدود «خانواده پاسخگو در زنجیره درمان» را تعیین کرده؛ کافی است همان‌ها، مطالعه و بازنگری شوند و مورد استفاده قرار بگیرند با تغییراتی متناسب با شرایط روز و جامعه ما و نه البته در قالب شیر بی‌یال و دم و اشکم.
امروز، داروسازان جامعه ما در ۷۵۰۰ نقطه شهر و روستا به ۷۰ میلیون نفر خدمات ارایه می‌دهند؛ به ازای هر۷۰۰۰ نفر یک دکتر داروساز به میدان آمده تا حاصل تلاش آموزش و صنعت و مدیریت دارویی را به نور امید در دل دردمندان تبدیل کند. در این عرصه خدمات رسانی که نوعی رقابت سالم بر آن حاکم است، آنکه با صداقت و محبت و احترام بیشتر جلوه کند امید پایدارتر ماندنش بیشتر است.
به زبان شاخص‌ها و به گواهی تاریخ چند ده ساله عمر داروسازی در ایران، تلاش داروسازان هموطن در ایجاد زیرساخت‌ها، خدمات‌رسانی، تولید و تحقیق قابل قدردانی است، اگر مشکلی هست یا امید و انتظار از داروسازان بیش از این است که پیش رو داریم یا آن ‌را نه در بخش که باید در فرابخش جستجو کرد.
حوزه معاونت دارو در سه دهه فعالیت خود، با همدلی و صبر همکاران نجیب خود، بسترسازی‌های قابل قبولی کرده، ولی با این حال، جای تاسف است که غالبا وقتی کاستی‌های بخش دارو قضاوت می‌شود از موضع بی‌اطلاعی و گاه بدتر از آن از موضع قدرت است. بسیار پیش آمده که دولت، مجلس و رسانه‌ها بدون توجه به نقش بازدارنده همین ارکان فرابخشی فقط و فقط به مدیران دارویی تاخته‌اند و کم‌لطفی به حوزه دارو همچنان مستدام است؛ بی‌آنکه به وزن عوامل بیرونی (با کشور خارجی اشتباه نشود!) ، که سنگین‌تر از عوامل درونی حوزه مدیریتی دارو در دولت است، توجه شود.
از یاد نبریم که چالش‌های تازه‌ پیش روی صنعت داروسازی بومی، به صورت عمده درون کشوری است و نه بیرونی. با پیش گرفتن سیاست انقباضی در اعطای تسهیلات بانکی وضع اقتصادی صنعت دارو را که گل بود، به سبزه نیز آراسته شد.
بدون آن‌که عمیقا وارد رابطه علت و معلولی این عوامل برون‌بخشی شویم، به اختصار می‌توان به این نکات اشاره کرد:
▪ نظام غیرمنطقی و غیرعلمی‌ قیمت‌گذاری دارو (منظور شیوه قیمت‌گذاری است نه قیمت دارو)
برخورد انقباضی بانک‌ها دراعطای تسهیلات برای امور جاری، آن هم در شرایطی که به علت تحریم‌های بیگانگان خریدها عمدتا نقدی باید انجام شود این انقباض فعلا با تحریم‌ها ‌هارمونیک شده و تحریم صنایع دارویی داخلی، توسط بانک‌ها و تحریم‌های خارجی علیه کشورمان عملا در یک جهت است.
دخالت بخش سیاستگذاری دارویی در ضوابط اقتصاد رقابتی دارو، به جای توجه متمرکز به بسترسازی برای ارتقای کیفیت و احراز شرایط برای ثبت دارو در اروپا.
نظام بیمه ناتوان و روش‌ها و برنامه‌های ماقبل تاریخی آن؛ و از همه مهمتر، حضور نیروها و سرمایه‌هایی که از بنیاد با اصل ۴۴ مخالف‌اند و هر گونه جرات و نوآوری را از بخش خصوصی می‌گیرند و از پذیرفتن هزینه‌های تحقیقاتی و تبلیغاتی (به منظور افزایش اطلاع‌رسانی به مردم و پزشکان) به شدت ابا دارند و متاسفانه هنوز در تلاش برای گسترش دولت و شبه‌دولت هستند، البته با نقاب حضور در تابلو بورس تا به خود وجهه مردمی ‌و غیردولتی بدهند.
تولید بیش از ۹۷ درصد داروی مورد نیاز کشور با قیمت بسیار ارزان، تاسیس بیش از ۶۰ درصد کارخانجات داروسازی فعلی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی‌، ارایه خدمات گسترده دارویی از طریق ۷۵۰۰ داروخانه، پرورش سالیانه حدود ۵۰۰ نفر داروساز در ۱۲ دانشکده داروسازی، دستیابی به اغلب فرمولاسیون‌های دارویی مطرح در صنایع دارویی بین‌المللی و برنامه‌ریزی و تنظیم تولید، واردات، توزیع و ارایه به بیماران همه حاصل تلاش این قشر فرهیخته است.

دکتر ابوالحسن احمدیانی
استاد فارماکولوژی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی

منبع : هفته نامه سپید