علامه طباطبایی احیاگر حکمت ، فلسفه و تفسیر بود

٢٤آبان مصادف است با سالروز درگذشت علامه طباطبایی سید محمدحسین طباطبایی از کودکی که والدینش را از دست داد، به دست بزرگان خانواده اش تربیت شد و دروس مقدماتی حوزه را در تبریز به پایان برد و در سال ١٣٠٤شمسی که حدودا ٢٥سال داشت، به همراه برادرش به نجف اشرف عزیمت کرد. جالب آن است که علامه اوایل هیچ علاقه ای به تحصیل نداشته است و در این زمینه می گوید: «در اوایل تحصیل که به صرف و نحو اشتغال داشتم علاقه زیادی به تحصیل نداشتم، از این روی هر چه می خواندم نمی فهمیدم و چهارسال به همین نحو گذراندم. پس از آن یکباره عنایت خدایی دامنگیرم شد، عوضم کرد و در خود یک نوع شیفتگی و بی تابی نسبت به تحصیل کمال حس کردم، به طوری که از همان روز تا پایان ایام تحصیل که تقریبا ١٧سال طول کشید، هرگز نسبت به تعلم و تفکر احساس خستگی و دلسردی نکردم.» دو برادر ده سال نیز در نجف مشغول تحصیل بودند. علامه از محضر استادان بزرگی چون سید حسین بادکویی، سید ابوالقاسم خوانساری، محمد حسین اصفهانی، میرزا حسین نایینی، حجت کوه کمری، بهره مند شد اما استاد عرفان او آیت ا... سید علی قاضی طباطبایی بود که علامه از او بسیار آموخت. پس از مدتی علامه و برادرش به علت مشکلات مالی و نرسیدن مقرری آنها از تبریز، مجبور شدند به ایران بازگردند و در قریه شاه آباد تبریز به کشاورزی و زراعت مشغول شدند. البته این مشغله موجب نشد که علامه تحصیل و تتبعات علمی خود را کنار بگذارد. پس از ده سال اوضاع زندگی شان تا حدودی سامان گرفت و همین امر موجب شد تا علامه تصمیم بگیرد که به قم مهاجرت کند. هدف اصلی علامه از این هجرت، حفظ حوزه علمیه از گزند شبهات و آفات عقیدتی بود که در آن زمان در میان جامعه نفوذ زیادی یافته بود. در قم به تدریج شاگردانی گرد وی جمع شدند و به کسب معارف اسلامی و فلسفی پرداختند. یکی از شاگردان او می گوید: «در طول سی سال که افتخار درک محضر ایشان را داشتم، هرگز کلمه "من "را از او نشنیدم، در عوض لفظ "نمی دانم "را بارها در پاسخ سؤالات از ایشان شنیدم، همان عبارتی که افراد کم مایه ازگفتن آن عار دارند، ولی این دریای پرتلاطم علم و حکمت، از فرط تواضع و فروتنی به آسانی می گفت.» این عالم ربانی سرانجام در صبح یکشنبه هجدهم محرم الحرام سال ١٤٠٢هجری قمری برابر با بیست و چهارم آبان ١٣٦٠شمسی در سن ٨١سالگی در شهر قم دیده از جهان فرو بست و در حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س) به خاک سپرده شد.
● برخی آثار علامه
حاصل عمر گرانمایه علامه کتاب های متعددی است که برخی به فارسی و برخی به عربی نوشته شده است. اما مشهورترین این آثار تفسیر المیزان است، که در ٢٠سال به زبان عربی تالیف شده است. در این تفسیر از روش «تفسیر قرآن به قرآن» استفاده شده است و علاوه بر تفسیر آیات و بحث های لغوی در بخش هایی جداگانه با توجه به موضوع آیات مباحث روایی، تاریخی، کلامی، فلسفی و اجتماعی نیز وجود دارد. این اثر توسط سیدمحمد باقر موسوی همدانی به صورت کامل به فارسی ترجمه شده است. شیعه در اسلام ، قرآن در اسلام ، وحی یا شعور مرموز ، اسلام و انسان معاصر، حکومت در اسلام از دیگر آثار ارزشمند علامه محسوب می شوند.
● اندیشه علامه
علامه طباطبایی را می توان احیاگر حکمت و فلسفه و تفسیر در حوزه های تشیع بعد از دوره صفویه دانست. به ویژه این که وی به بازگویی و شرح حکمت صدرایی اکتفا نکرده است و به تأسیس معرفت شناسی در این مکتب می پردازد. همچنین با انتشار کتب فراوان و تربیت شاگردان برجسته نظیر مرتضی مطهری در دوران مواجهه با اندیشه های غربی نظیر مارکسیسم به اندیشه دینی حیاتی مجدد بخشید، حتی در نشر آن در مغرب زمین نیز کوشید.

منبع : روزنامه خراسان