یکشنبه, ۲۳ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 12 May, 2024
مجله ویستا

قطعات پیشاسقراطی


قطعات پراكنده و به جای مانده از فیلسوفان پیشاسقراطی، تا نیمه دوم سده نوزدهم، نه جمع آوری شده و نه در بوته سنجش و ارزیابی دقیق علمی نهاده شده بود. در سال ۱۸۷۹ استاد زبان های باستانی، پژوهنده پركار و كم نظیر آلمانی، هرمان دیلس (۱۹۲۲- ۱۸۴۸)، در سن ۳۱سالگی كتاب درخشان خود را به نام «عقاید نگاری یونانی» منتشر ساخت. این كتاب كه زاییده سال ها مطالعه، پژوهش و تامل بود بر زمینه آگاهی ما درباره فیلسوفان پیشاسقراطی نوری بی سابقه افكند. دیلس در این كتاب با كاربرد دقیق ترین شیوه كار علمی انتقادی، تمامی منابع را در بوته سنجش و مطالعه وسیع زبان شناختی و تاریخی قرار داد و سرچشمه های اصلی منابع گوناگون و همچنین رشته هایی را كه مولفان را طی قرن ها به یكدیگر پیوند می داد نشان داد. این كتاب موجب شهرت فراوان وی شد و آكادمی علوم پروس به وی جایزه داد.
اما كتاب دوران ساز دیلس «قطعات پیشاسقراطی» است كه ۲۴ سال پس از كتاب نخست وی به سال ۱۹۰۳ منتشر شد. از هنگام انتشار آن تاكنون، این كتاب بزرگ ترین و مهم ترین منبع درباره فیل وفان پیشاسقراطی و آرا و نظرات آنها است. دیلس در این كتاب كه اكنون در دو جلد متن و یك جلد اعلام و اصطلاحات در دست است، دقت و ژرف نگری علمی و انتقادی را به حد كمال رسانده است. او در این كتاب متن یونانی و رومی را كه در منابع گوناگون، پراكنده بوده است با تبحر و آگاهی ژرف خود از زبان و ادبیات یونانی و لاتین، گرد آورده و سپس آنها را به آلمانی ترجمه كرده است. این كتاب شهرت وی را جهانگیر ساخت و برای او جایزه ها و افتخار های فراوان از آكادمی های علوم كشور های دیگر به بار آورد.
پس از دیلس مهم ترین تحول در زمینه كار او به دست شاگرد برجسته وی والتر كراتس انجام شد. كراتس چاپ ششم قطعات پیشاسقراطی را با ملحقات و تعلیقات ارزشمندی در سال ۱۹۵۲ منتشر كرد كه از آن پس این چاپ در تمامی مطالعات و تحقیقات پیشاسقراطی مرجعیت یگانه دارد. دكتر شرف الدین خراسانی (۱۳۸۲- ۱۳۰۶) اكثر این قطعات را با نظر به همین نسخه در كتاب ارزشمندش «نخستین فیلسوفان یونان»، در لابه لای شرح و تفسیر زندگی، زمانه و آرا و نظرات هر فیلسوف پیشاسقراطی، از باستانی ترین لهجه های یونانی به فارسی برگردانده است. وی در بیان شیوه كار خود می نویسد «كوشیده است كه ترجمه آنها به پارسی تا حد امكان به اصل یونانی نزدیكتر باشد و حتی واژه ها و تعبیرها نیز رنگ و روح اصلی خود را نگه دارند. البته در ترجمه و فهم بسیاری از تعبیرها نیز ترجمه های استادان اروپایی، همواره در پیش چشم بوده است.»


masoud@vivaphilosophy.com
مسعود زنجانی
منبع : روزنامه شرق