کیفرخواست نرم

با توجه به جذابیت‌ها و قابلیت‌های آقای البرادعی در دوست‌یابی و هنر او در جلب رضایت همگان نسبت به مطالب جهت‌دار و دردسرآفرین، نقد و بررسی کارشناسانه گزارش اخیر او بسیار دشوار می‌باشد؛ تا آنجا که هر تلا‌شی با هر نیت و انگیزه در این مسیر از همان آغاز محکوم به شکست بوده و بی‌اعتبار می‌باشد.
چراکه کارشناسان و خبرنگاران اهل فن و منصف، گزارش البرادعی را مثبت ارزیابی کرده و آن را به عنوان سندی قابل اتکا در اثبات اعتبار دیدگاه‌های علمی و آکادمیک خود معرفی کرده‌اند، از این رو چنانچه ملا‌حظات نگارنده با مواضع و دیدگاه‌های علمی کارشناسان مثبت‌گرا در تعارض قرار گیردصدالبته که به اعتبار و اهمیت آن مطالب کوچک‌ترین خدشه‌ای وارد نخواهد کرد، بلکه خود دلیلی دیگر مبنی بر بار علمی آن مطالب بوده و به رسوایی علمی نگارنده دامن خواهد زد.گزارش آقای البرادعی همانند کارهای گذشته او دارای دو رکن و پایه اصلی است؛ رکن اول گزارش تصویر مثبت و مطلوبی از سطح و میزان همکاری ایران با آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای ارائه می‌دهد و یافته‌های آژانس را با اطلا‌عات ارائه‌شده از طرف ایران همسو و سازگار معرفی می‌نماید. آژانس همچنین اذعان می‌کند که بسیاری از موضوعات دیگر به عنوان مسائل بحث‌برانگیز و ابهام‌آفرین قلمداد نمی‌گردد و طبیعی است که کارشناسان مثبت‌گرا و خوشبین قسمت پرلیوان را در بندهای متعدد گزارش آقای البرادعی مشاهده نموده و با جهت‌گیری این بندها به استقبال گزارش آقای البرادعی بروند و تا آنجا به وجد بیایند که سیر حقوقی - سیاسی پرونده هسته‌ای را یک پیروزی برای ایران ارزیابی کرده و تداوم حضور پرونده در شورای امنیت را یک بازی سیاسی بخوانند. اما مشکل از آنجا ناشی می‌شود که گزارش آقای البرادعی می‌بایست به عنوان یک کلیت حقوقی مورد توجه قرار گیرد.
بخش‌های مختلف این گزارش به عنوان اجزای به هم پیوسته یک نظام فکری، فنی، حقوقی می‌باشد که در راستای خدمت به یک هدف مشخص به کار گرفته شده‌اند. واقعیت تلخ این است که هر چند به لحاظ کمی فقط تعداد اندکی از بندهای گزارش در خصوص ماهیت و گستره فعالیت‌های هسته‌ای ایران سایه ابهام و تردید می‌گستراند، اما به لحاظ آثار و پیامدهای حقوقی، وزن این شک و تردیدها چنان سنگین و وزین است که با جرأت می‌توان این گزارش را یکی از بدترین گزارش‌های آقای البرادعی قلمداد کرد. تا آنجا که این گزارش نه‌تنها از نگرانی‌های جامعه جهانی نسبت به فعالیت‌های هسته‌ای ایران نخواهد کاست بلکه مسیر تصمیم‌گیری شورای امنیت در صدور قطعنامه ای دیگر در چارچوب فصل هفتم منشور را هم هموار خواهد نمود.
بندهای ۳۸-۳۹-۴۰-۴۱-۴۲ و به‌ویژه بندهای ۵۴-۵۵-۵۶-۵۷ با ادبیات شبه‌کیفرخواستی تنظیم شده و جهت‌گیری این بندها نشان می‌دهد که ایران برای جلب اعتماد جامعه جهانی و اثبات ماهیت صلح‌آمیز فعالیت‌های هسته‌ای خود راه درازی در پیش دارد و بنا به درخواست آژانس باید به دامنه تلا‌ش‌ها، همکاری‌ها و فعالیت‌های سازنده خود بیفزاید. ادعانامه تنظیمی در این بندها پاسخ سریع و قاطع طلب می‌کند. گویی تعارفات دیپلماتیک بندهای قبلی گزارش برای هموار کردن مسیر جهت‌گیری بندهای آخر گزارش می‌باشد.در بند ۵۴ گزارش آمده است <یکی از مسائل عمده باقیمانده مربوط به ماهیت برنامه هسته‌ای ایران، موضوع مطالعات اتهامی در مورد پروژه نمک سبز، آزمایش مواد انفجاری قوی، موشک دارای توان خروج و بازگشت به جو می‌باشد.
این موضوعی بسیار مهم و مایه نگرانی جدی و اساسی ایران می‌باشد.> ادبیاتی از این دست آن هم در گزارش یک نهاد بین‌المللی، به فضای مثبت به وجودآمده بعد از انتشار گزارش برآورد آژانس‌های اطلا‌عات ملی آمریکا، لطمه جدی وارد می‌کند و تردید‌های معنی‌دار در خصوص ماهیت فعالیت‌های هسته‌ای ایران ایجاد می‌کند و آژانس را به این نتیجه‌گیری سوق می‌دهد که <آژانس هنوز در موقعیتی نیست که در مورد ماهیت کامل برنامه هسته‌ای ایران تصمیم بگیرد.>آژانس با حسابگری و دوراندیشی خاصی مسوولیت خود در تأیید ماهیت صلح‌آمیز فعالیت هسته‌ای را به مواد هسته‌ای اظهارشده محدود نموده و در بند ۵۷ اظهار می‌دارد < در اعتماد به ماهیت منحصراً صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران مستلزم این است که آژانس قادر شود نه‌تنها در خصوص مواد هسته‌ای اظهارشده، بلکه به همان مرتبه اهمیت در خصوص فقدان مواد و فعالیت‌های اظهارنشده هسته‌ای در ایران تضمین‌هایی ارائه دهد. به استثنای موضوع مطالعات اتهامی که همچنان به عنوان موضوع باقیمانده خواهد ماند، ایران هیچ اطلا‌عات منسجمی در خصوص احتمال مواد و فعالیت‌های اظهارنشده هسته‌ای در ایران در اختیار ندارد. ایران اگرچه به طور خاص، برخی اطلا‌عات مشروح بیشتر را درباره فعالیت‌های جاری خود ارائه داده است، لکن آژانس در موقعیتی نخواهد بود که قبل از دریافت برخی توضیحات پیرامون ماهیت مطالعات ادعایی و بدون اجرا شدن پروتکل الحاقی، در جهت ارائه تضمین‌های معتبر مبنی بر فقدان مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اظهارنظرنشده در ایران، پیشرفتی داشته باشد.> این امر به‌ویژه با توجه به سال‌های متعدد فعالیت‌های اظهارنشده در ایران و فقدان اعتماد ناشی از آن، حائز اهمیت ویژه می‌باشد. بنابراین مدیرکل مصرانه از ایران می‌خواهد تمامی اقدامات لا‌زم خواسته‌شده توسط شورای حکام و شورای امنیت را به منظور ایجاد اعتماد به ماهیت برنامه هسته‌ای‌اش به اجرا درآورد. بند ۵۶، گزارش ایران را به تداوم فعالیت‌های خلا‌ف تصمیم‌های شورای امنیت متهم می‌کند و بالا‌خره اینکه گزارش با ادبیات تلخ و آهنگ محزون به پایان راه پرپیچ و خم خود می‌رسد. لحن و ادبیات این گزارش به اندازه‌ای صریح و روشن است که برای فهم آن هیچ نیازی به آشنایی به فن تفسیر و تحلیل وجود ندارد. حال این پرسش مطرح است که اگر این جهت‌گیری گزارش به نفع ایران بوده و یک پیروزی محسوب می‌گردد، چرا باید پرونده هسته‌ای به‌طور یک‌جانبه مختومه اعلا‌م گردد و این گزارش نمی‌تواند به لحاظ حقوقی و فنی از صدور قطعنامه جدید جلوگیری کرده و پرونده هسته‌ای را در مسیر طبیعی خود قرار دهد و اگر این گزارش آن طور که بعضی از کارشناسان مثبت‌گرا اعلا‌م کرده‌اند، از استعداد تأثیرگذاری مثبت بر پرونده هسته‌ای برخوردار نیست، چرا کارشناسان به جای نقد و اعتراض به استقبال آن رفته و طبل پیروزی را به صدا درآورده‌اند؟

یوسف مولا‌یی

منبع : روزنامه اعتماد ملی