دیدگاه اسلام نسبت به کار و حرفه

کار و حرفه در نگرش اسلام به عنوان عمل در نظر گرفته می شود، نگاه به کار و حرفه به عنوان عمل متفاوت از نگرش مهارتی نسبت به کار است در نگرش مهارتی، صرفا به نحوه انجام کار توجه می شود، در حالی که عمل مبتنی بر مبادی شناختی، میلی و ارادی است.
در این دیدگاه لازم است بین مهارت های کسب شده نظام فکری فرد ارتباط عمیقی برقرار باشد، به علاوه فرد باید نسبت به مهارت های کسب شده توجیه شناختی مناسبی داشته باشد. جایگاه و نقش مهارت و حرفه در مجموعه زندگی فرد و حرکت وی به سوی اهداف مشخص شود. در این شرایط کار و حرفه معنای خاصی می یابد در واقع فرد در کار خود معنای غایت گرایانه ای را می یابد.
براین اساس کار وسیله غلبه بر موانع تحول مطلوب در نظر گرفته می شود. به دلیل اینکه فقر و محرومیت و فشار نیازهای اولیه مثل غذا و مسکن و پوشاک انسان را تحت فشار قرار می دهد و از حرکت به سوی غایت های مطلوب باز می دارد.
کار وسیله غلبه بر این شرایط تهدید کننده و بازدارنده را فراهم می آورد.
به همین دلیل امام علی (ع) می فرمایند: کسی که آب یا خاک بیابد و با این حال دچار فقر باشد خداوند وی را از رحمت خویش می راند.
یکی دیگر از ثمرات کار در بعد شناختی، نقش عمده ای است که کار و حرفه خود در شکل گیری هویت انسان ایفا می کند.
به دلیل اینکه کار وسیله به فعلیت رسیدن توانایی های انسان است، نقش موثری را در شکل گیری تصور فرد نسبت به خود و احساس عزت وی دارد.
احساس استقلالی که فرد به واسطه انجام کار و حرفه کسب می کند، فرضیه های شکل گیری هویت سالم و متمایز را فراهم می آورد.
بنابراین فرد مسلمان کارخود را وسیله شکل دهی هویت فردی و اجتماعی خویش می داند. او احساس می کند هویت اجتماعی، ملی و استقلال و عزت اجتماعی و ملی جامعه در گرو کار خود و دیگر اعضای جامعه است.
یکی دیگر از توجیهات شناختی این است که فرد کار خود را وسیله عبادت و تقرب به خدا ببیند، در این زمینه احادیث متعددی از امام صادق (ع) نقل شده است که فرموده اند: تلاش کننده بر اداره خانواده و زندگی، همانند مجاهد در راه خداست و یا تلاش گر در راه روزی حلال همانند مجاهد در راه خداست.
خانواده در شکل گیری این نگرش ها نسبت به کار و حرفه نقش عمده ای را ایفا می کند. کسب استقلال عاطفی و مالی از والدین یکی از تکالیف مهم تحولی در دوران نوجوانی است که خود فرآیندی تدریجی است. در دوران نوجوانی انتخاب حرفه اهمیت ویژه ای می یابد.
همچنین افرادی که نظر شخصیتی سالم تر هستند، عزت نفس و انگیزه پیشرفت بالاتری دارند و ارزش های اخلاقی در آنها درونی شده است، نگرش مثبتی از خود نسبت به کار نشان می دهند.
به همین دلیل است که خانواده بستر و زمینه انجام کاربه شکل صحیح و مناسب آن را فراهم می آورد.
نوع دوم از مبادی ضروری برای تربیت حرفه ای مبادی میلی آن است، در تربیت حرفه ای علاوه بر ایجاد بینش خاص در فرد نسبت به کار، باید گرایش های ویژه ای نیز در فرد نسبت به کار ایجاد شود، بنابراین نوع نگرش و شناخت فرد کشش ها و تمایلات متناسب با خود را به همراه می آورد.
زمانی که فرد کار خود را وسیله تحول و رشد شخصیت خود، شکل گیری هویت سالم و مستقل و وسیله عبادت خداوند بداند، گرایش هایی متناسب با این شناخت در وی پدیدار می شود.
با این حال، کار، مستقیم بر روی گرایش ها در اسلام مورد توجه قرار گرفته است.
زیاده طلبی حاصل نگرش ابزاری به کار است که شخص کار و حرفه را وسیله انباشتن می انگارد، فرد ممکن است برای رفع محرومیت در جامعه به کار و تلاش بی وقفه ای بپردازد در حالی که در رفع نیازهای شخصی خود به حداقل اکتفا کند و یا اینکه به کار و تلاش اقتصادی بی وقفه ای می پردازد.
یکی دیگر از گرایش های حرفه ای ،گرایش های معطوف به دیگران است و دیگری گرایش های معطوف به خداوند است.
با اینکه در اسلام منزلت متفاوت کارها مورد قبول است اما تمامی کارها وجه اشتراکی دارند که همان نقش هایی است که کار و حرفه در مبادی معرفتی عده دار است یعنی رفع موانع تحول، تکوین هویت مستقل و تقرب به خداوند. بنابراین تمامی کارها به درجات مختلف این نقش ها را ایفا می کنند و کاری نمی تواند به دیده تحقیر نگریسته شود.
و به همین دلیل است که پیامبر بر دست های کارگر بوسه می زنند و می فرمایند: آتش دوزخ هرگز این دست ها را در بر نخواهد گرفت.

منبع : بازار کار