ضرورت تحول در الگوی مصرف خانوار

در بازار وسایل الکتریکی خانگی هرجا که سر برمی گردانی لوازم پرمصرف پشت ویترین ها ردیف شده اند. یخچال های بزرگ علاوه بر این که از لحاظ مصرف برق نسبت به یخچال های قدیمی چندپله بالاتر قرار می گیرند، از سوی دیگر فرهنگ احتکار مواد غذایی را بین شهروندان رواج می دهند. متأسفانه باید گفت در شرایط فعلی اکثراً از مواد خوراکی یخ زده که به نسبت زیاد از میزان ویتامین ها و پروتئین هایشان کاسته شده، استفاده می کنیم. با شیوه ای که درپیش گرفته ایم، همیشه زیاد مصرف می کنیم، زیاد پول می دهیم و مواد سالم هم به بدنمان نمی رسد.
کارشناسان اقتصادی معتقدند در بحث الگوی مصرف خانگی حقیقتاً نیازمند تحول هستیم. شیوه احتکار مواد غذایی یکی از عوامل افزایش قیمت ها در بازار است. کارشناسان تغذیه ای نیز بر این باورند که می توانیم خیلی از اقلام خوراکی را جایگزین اقلام دیگری کرده تا هم به اقتصاد خانه کمک کنیم و هم پروتئین ها و مواد لازم را به بدنمان برسانیم. به عنوان مثال نقش حبوبات و لبنیات به اندازه سایر اقلام خوراکی درسبد خرید خانواده های ایرانی پررنگ نیست.
در بحث راه حل های صنعتی در اصلاح الگوی مصرف دو منظر را می توان پیگیری کرد: یکی روش تولید محصولات و کاهش مصرف حامل های انرژی (آب، برق و گاز) و دیگری تولید محصولات پربازده و کم مصرف می باشد. لازم به توضیح است که اگر تنها در بخش صنعت صددرصد صرفه جویی صورت گیرد، درحوزه برق می توان سالانه ۵ نیروگاه ۹۰۰مگاواتی صرفه جویی کرد. به عنوان مثال در حال حاضر تولید فولاد از قراضه آهن آن هم با روش احیای مستقیم با استفاده از گاز انجام می شود. درصورتی که می توان به جای گاز از زغال سنگ و کک بهره گرفت که طبق برآوردها ۱۱میلیارد تن ذخیره زغال سنگ داریم. از سوی دیگر با راه اندازی کوره های بلند می توان به جای قراضه آهن مستقیماً سنگ آهن را از معادن استخراج کرده و در صنعت فولادسازی به کار گرفت.
● انتقاد شهروندان را با تلاش بیشتر پاسخ می دهیم
اگر تنها ۱۰درصد صرفه جویی در حوزه برق مصرفی خانوارها داشته باشیم، می توانیم از محل صرفه جویی ها ۶ نیروگاه ۸۰۰مگاواتی در سال راه اندازی کنیم. آمار نشان می دهند که میزان مصرف برق خانگی ایران ۳برابر مصرف خانگی دنیاست.
بهزاد مدیرعامل شرکت توانیر توضیح می دهد: «میزان متوسط مصرف برق خانگی در ایران ۲۹۰۰کیلووات ساعت است که در دنیا این رقم ۹۰۰ کیلووات ساعت ثبت شده است. ما برای فصول خنک ۲۰۰کیلووات ساعت و برای فصول گرم ۳۰۰کیلووات ساعت پیش بینی کرده ایم که در فصول گرم برای مناطق جنوبی این رقم به ۱۵۰۰کیلووات ساعت می رسد. تلاش سال گذشته شرکت توانیر برای کاهش متوسط مصرف برق خانگی در این راستا بود که ۱۵۰میلیون لامپ کم مصرف در نقاط مختلف کشور به ویژه تهران توزیع شد که امسال ۵۰میلیون لامپ دیگر توزیع خواهیم کرد. ضمناً برای مقابله با مشترکین پرمصرف هشدار می دهیم که باتوجه به نرخ تعرفه سبز (تعرفه برق بادی ۱۳۰ تومان برای هر کیلووات ساعت) هزینه هایشان برآورد خواهد شد. و بازهم تأکید می کنیم مشترکین پرمصرف انتظار جریمه به شیوه خاموشی و قطع برق را داشته باشند.»
سعید ابراهیمی یک شهروند تهرانی درحالی که دو عدد لامپ کم مصرف ۱۰۵وات هرکدام به قیمت ۲۵هزار تومان خریداری کرده و از مغازه الکتریکی خارج می شود، در پاسخ به این سؤال که آیا طرح توزیع لامپ کم مصرف خانه به خانه شامل محله شما هم شده است، می گوید «نه تنها شامل محله ما در منطقه پیروزی نشده، بلکه فامیل هایمان نیز در سایرمناطق چنین چیزی دریافت نکرده اند. ضمناً قیمت این لامپ ها به میزان چشمگیری هر ماه درحال افزایش است. قبل از عید یک لامپ کم مصرف ۱۰۵ وات به قیمت ۲۱۵۰۰ تومان خریداری کرده بودم که الان به ۲۵ هزار تومان رسیده است.»
یک شهروند خوزستانی با گلایه می گوید: «شرکت توانیر شیوه های آموزشی مصرف بهینه را باید در منطقه جنوب نیز با جدیت بیشتری دنبال کند. در مناطق روستایی که مردم از قدرت خرید کمتری برخوردارند، توزیع رایگان لامپ کم مصرف می تواند قدم مؤثری لااقل در مسیر آشنایی مردم با شیوه های مختلف باشد.»
مهندس بهزاد مدیرعامل شرکت توانیر با اشاره به موفقیت کاهش مصرف در ساختمان های دولتی می گوید: «نزدیک به ۳۰۳۵ ساختمان دولتی را کنترل کرده ایم که ۵/۱۲ درصد مصرف داشته اند و این نشان می دهد دولت ابتدا اصلاح الگوی مصرف را از خودش آغاز کرده است.»
ضمناً برای ترویج شیوه های مصرف بهینه در سال جاری تلاش دوچندانی خواهیم داشت.»
● «پولش را می دهم» اثبات سطحی نگری است
درباب صرفه جویی حوزه آب با اقدامات سال های اخیر صدا و سیما از لحاظ ترویج فرهنگ مصرف گام های موثری برداشته شده است. زینب قدیمی یک شهروند تهرانی می گوید: «چنانچه خانم های خانه دار متوجه اهمیت موضوع شوند، حتی با نصب یک شیر کم مصرف برای ظرف شویی آشپزخانه به جای شیرآلات کلاسیک (قدیمی) می توان به میزان بسیار زیادی در امر صرفه جویی خانگی موفق ظاهر شویم. شهروندان متوجه باشند که اگر تا سال گذشته اصلاح الگوی مصرف یک وظیفه بوده، الان با فرمایشات مقام معظم رهبری یک تعهد شرعی است.»
اسلام حمیدی کارشناس آب و فاضلاب نیز توضیح می دهد: «هر چه قدر بتوانیم در خانه و نیز ساختمان های دولتی (دانشگاه ها، ادارات، مدارس، بیمارستان ها و...) از تجهیزات کم مصرف استفاده کنیم امکان صرفه جویی تا حد ۳۰ درصد فراهم خواهد آمد. به نظر می رسد نصب تجهیزات کم مصرف باید در قوانین نظام مهندسی و شهرداری یک اصل اساسی تلقی شود. حتی می توان به مراکز تولیدی شیرآلات کم مصرف یارانه اختصاص داد.»
وی ادامه می دهد: «علی رغم این همه انیمیشن سازی در زمینه اصلاح الگوی مصرف آب متأسفانه باید گفت خودخواهی ها و سطحی نگری برخی افراد مانع از پیشبرد سریع تغییر الگوی مصرف شده است. این که با جمله پولش را می دهم به خودمان حق بدهیم بی رویه مصرف کنیم، در واقع اعلام می کنیم از بدنه ملت جدا افتاده ایم و مستحق جریمه هستیم.»
● پاداش صرفه جویی روشنایی است
در ایران حدود ۳۳ درصد تولیدات برق به مصارف خانگی، ۳۲ درصد به مصارف صنعتی و بقیه معطوف به حوزه کشاورزی است. در یک مقایسه آماری برای مثال میزان مصرف برق خانگی ترکیه ۲۳ درصد، صنعتی ۵۷ درصد و بقیه مصارف کشاورزی هستند. نتیجه حاصل این است که کشور ترکیه با جمعیتی مشابه در حوزه مصرف خانگی به سطح بهینه رسیده اند و ما باید واقعاً گام های جدی تری برداریم.
یکی از دلایل افزایش مصرف خانگی استفاده از تجهیزات الکتریکی خانگی است که اکثراً وارداتی و پرمصرفند. بهزاد مدیرعامل شرکت توانیر می گوید: «در پی آنیم که با همکاری وزارت بازرگانی، وزارت صنایع و سایر سازمان های مربوطه تولید داخل را تقویت کرده و مثلاً یخچال های سری F را به سری A و B ببریم البته همه این اقدامات در چند سال آینده جواب می دهند.»
وی عمده ترین دلایل مصرف بالای خانگی را در این موارد خلاصه می کند: «در ایران برای هر کیلو وات ساعت برق خانگی ۲۹/۱ سنت دریافت می شود، در حالی که در برخی کشورها به ۲۵ سنت هم می رسد. در بخش صنعتی ۰۲/۲ سنت دریافت می کنیم که در برخی کشورها ۱۱ سنت مطالبه می شود.
متأسفانه کالاهای وارداتی شدت مصرف انرژی شان بالاست و باید تجهیزات داخل خانه ها را بهینه کنیم. ضمناً طرح تشویق و تنبیه مشترکین کم مصرف و پرمصرف باید با جدیت بیشتری دنبال شود».
مهندس بهزاد به طرح کارون ۳ اشاره کرده و می گوید: «با افزایش ۵۰ متری سدها توانسته ایم تولید برق را از کارون ۳ به نحو چشمگیری افزایش دهیم. البته می پذیریم که به خاطر خشکسالی در سال گذشته تولید برق آبی به میزان ۴/۷۲ - درصد افت داشت. ما می توانیم در حالت پرآبی ۸۰۰۰ مگاوات تولید برق آبی داشته باشیم و حد انتظار ما در پیک لااقل ۶۹۰۰ مگاوات است. سال گذشته زیر ۲۰۰۰ مگاوات تولید کردیم. امسال با توجه به بارندگی های خوب بهاره انتظار داریم بین ۳۵۰۰ تا ۶۵۰۰ مگاوات تولید برق آبی داشته باشیم. فاصله ما تا پیک به دلیل این است که در امر مهار آب ها در مخازن باید اقدامات علمی بیشتری صورت گیرد.»
وی در پاسخ به این سؤال که آیا تابستان امسال خاموشی خواهیم داشت یا خیر؟ می گوید: «ما امیدواریم کمترین مشکل را داشته باشیم. بیش از این چیزی نمی توان گفت. اگر صرفه جویی کنیم، پاداش اقدام دور اندیشانه خود را خواهیم گرفت. ضمناً نصب کنتورهای هوشمند که به صورت پایلوت در مشهد (اطراف حرم)، کیش و خوزستان صورت گرفته می تواند شیوه موثری برای مهار مصرف بی رویه باشد که با جدیت این شیوه را دنبال خواهیم کرد.»
● میانه روی شیوه کارآمد ترقی اقتصادی
حیات انسان توأمان حیات مادی و معنوی است. اسلام که کاملترین ادیان است به تمامی شئون زندگی انسان عنایت دارد.
دکتر نجارپوریان استاد دانشگاه آموزشگاه های شیراز و دانشگاه شهید رجایی تهران در زمینه علوم قرآنی توضیح می دهد: «امیرالمؤمنین (ع) یکی از اوصاف پارسایان را در خطبه متقین میانه روی انسان در زندگی می داند. پرهیزگاران میانه روی را سرلوحه کار خود قرار می دهند. نه زندگی را به خود سخت می گیرند که منجر به بخل بر خویشتن شود و نه افراط و تفریط می کنند. اهل تقوا مسلک قناعت و الگوی مصرف را در زندگی پیش رو قرار می دهند.
حضرت علی (ع) نهایت میانه روی را قناعت می دانند. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت زندگی ای متعالی خواهد بود که از مرز قناعت پایین تر و بالاتر نرود.»
این استاد دانشگاه ادامه می دهد: «اگر مردم به ویژه با تأکید مقام معظم رهبری جوانب مختلف بهینه مصرف کردن را رعایت کنند و این میانه روی را وظیفه شرعی، دینی و اخلاقی خود بدانند، بدون شک کشور به رشد چشمگیری در فاصله زمانی کوتاه می رسد. این خیال واهی است که بپنداریم منابع نامحدودند. ضمناً اگر انسان ها عادلانه عمل کنند و عادلانه توزیع کنند در هیچ کجا فقری دیده نمی شود. یکی از شیوه های ترقی اقتصادی کشور همین موضوع صرفه جویی است.»

گالیا توانگر

منبع : روزنامه کیهان