انتخاب اوباما و سیاست خارجی ایران

دموکراتها معمولا سیاست نرم‌افزاری در پیش گرفته و استفاده از ابزارهای سیاسی و فرهنگی با روشهای دموکراتیک ، صلح‌طلبانه و با شعارهای دفاع از حقوق بشر و آزادی را در دستور کار خود قرار می‌دهند. با بررسی سابقه رئیس جمهورهای برگزیده از این حزب می‌توان فهمید که آنها از گزینه جنگ به عنوان گزینه نهایی استفاده کرده و به جای آن از شیوه‌های تحریم ، رایزنی ، استراتژی گام به گام و گزینه‌های سیاسی – اقتصادی استفاده می‌کنند .به هر حال با انتخاب وی تغییرات هر چند جزئی در سیاست خارجی آمریکا شاهد خواهیم بود...
● سیاست خارجی آمریکا :
سیاست خارجی آمریکا تابعی است از سیاست دو حزب اصلی آمریکا : حزب دمکرات و حزب جمهوریخواه . با توجه به سابقه و عملکرد این دو حزب در تاریخ آمریکا ، می‌توان دریافت که هر کدام از اینها مواضع متفاوتی نسبت به مسایل داخلی و بین‌المللی داشته‌اند . معمولا حزب جمهوریخواه سیاست‌های سخت‌افزاری در پیش گرفته و استفاده از جنگ و زور و تحریم‌های سنگین را در دستور کار خود قرار داده است . برای مثال اتخاذ " سیاست مبارزه با تروریسم " و در لوای آن حمله به کشورهای عراق و افغانستان و کشتن هزاران نفر از مردم بی‌دفاع توسط نیروهای اشغالگر به ریاست جمهوری بوش نمونه آشکاری است از سیاست جمهوریخواهان . در مقابل این سیاست ، دموکراتها معمولا سیاست نرم‌افزاری در پیش گرفته و استفاده از ابزارهای سیاسی و فرهنگی با روشهای دموکراتیک ، صلح‌طلبانه و با شعارهای دفاع از حقوق بشر و آزادی را در دستور کار خود قرار می‌دهند. (۱)
با بررسی سابقه رئیس جمهورهای برگزیده از این حزب می‌توان فهمید که آنها از گزینه جنگ به عنوان گزینه نهایی استفاده کرده و به جای آن از شیوه‌های تحریم ، رایزنی ، استراتژی گام به گام و گزینه‌های سیاسی – اقتصادی استفاده می‌کنند .
اما آنچه از تاریخ آمریکا برمی‌آید علیرغم تفاوتها در سیاست‌های دو حزب ، اهم مواضع و شباهتهای این دو حزب موارد ذیل را شامل می‌شود :
۱) هر دو حزب به دنبال منافع ملی آمریکا هستند .
۲) اختلاف آنها در تاکتیک و روش است نه در ماهیت .
۳) اسرائیل و حمایت از آن جز شعارهای اصلی آنهاست .
۴) گاهی اوقات احزاب از شیوه‌های تاکتیکی حزب مقابل خودشان نیز استفاده می‌کنند .
۵) هر دو تای این احزاب از حمایت لابی صهیونیستی ( آیپک ) برخوردارند .
۶) علیرغم اختلاف در حوزه نظر ، در حوزه عمل تا حدودی شبیه هم عمل کرده‌اند .
۷) در این چند دهه بعد از انقلاب اسلامی موضع آنها ، علیه ایران اسلامی بوده است و در این مسیر به تناوب از شیوه‌های تحریم ، تهدید ، براندازی نرم و ... استفاده کرده‌اند .
با توجه به سیاست‌های کلان این دو حزب در سیاست خارجی ، برخی نیز معتقدند که جمهوریخواهان با شعار جنگ شروع می‌کنند اما به صلح ختم می‌کنند اما دمکراتها با شعار صلح شروع می‌کنند اما به جنگ ختم می‌کنند . اما به نظر نویسنده ، اتخاذ سیاست عملی در آمریکا تابع تحولات بین‌المللی و داخلی آمریکا است . گاهی ممکن است شرایط به گونه‌ای پیش برود که علیرغم حاکمیت دمکرات‌ها ، شرایط جنگی فراهم شود و آمریکا به جنگ مبادرت ورزد و گاهی نیز عکس مسأله صادق است .
● انتخابات اخیر و پیروزی دمکراتها
پس از ماه‌ها مبارزات و تبلیغات سنگین انتخاباتی ، نهایتا باراک حسین اوباما سیاهپوست کنیایی الاصل ، ۴۶ ساله در ۴ نوامبر ۲۰۰۸ بر رقیب جمهوریخواه خود ، مک کین به پیروزی رسید . او به عنوان یک سناتور یکی از مخالفان اصلی سیاست‌های بوش در حمله به عراق بود .(۲)
پیروزی او این نکته را یادآور می‌شود که ملت آمریکا از سیاست‌های جنگ‌طلبانه جمهوریخواهان خسته شده و تا حدودی تمایل به سیاست‌های درونگرایانه با هدف بازسازی اقتصاد آمریکا دارد ، در حقیقت سیاستی که بوش اتخاذ کرده بود .
دلیل تحمیلی کردن هزینه‌های نظامی فراوان بر دولت و ملت آمریکا ، رکود اقتصادی سنگینی را برای آمریکا به ارمغان آورده بود . این رکود در حقیقت می‌تواند زنگ خطری برای سیستم لیبرال – دموکراسی باشد که در شرایط کنونی به زعم مبلغان غربی‌اش می‌خواست "‌ پایان تاریخ " (۳) را به انسانها نوید دهد .
انتخاب اوباما از حزب دمکرات ، به نظر می‌رسد یک تغییر رویکرد در سیاست خارجی آمریکا ایجاد کند و سعی کند اقتصاد آمریکا را به سمت یک تحول به پیش ببرد . با همه تغییرات در سیاست خارجی آمریکا ، آنچه مهم می‌تواند باشد نوع سیاست خارجی آمریکا علیه ایران است . برخی معتقدند که با‌ آمدن دمکراتها و پیروزی اوباما تغییری در سیاست خارجی آمریکا نسبت به ایران صورت نخواهد گرتف و از آنجائیکه اوباما در سطح جهان نسبت به جمهوریخواهان از محبوبیت بیشتری برخوردار است ، لذا سعی خواهد کرد اروپا را علیه ایران متقاعد سازد و همچنین نظر روسیه و چین را برای سخت‌تر کردن تحریم علیه ایران جلب کند . برخی دیگر معتقدند که سیاست اوباما در مورد ایران از آغاز مطرح شدن او به عنوان کاندیدای ریاست جمهوری تا انتخاب نهایی آن ، یک مسیر متفاوتی را طی کرده است . به نظر می‌رسد که سیاست ایشان ابتدا " مذاکره و گفتگو بدون پیش شرطد " بوده و اکنون به سمت " تشدید تحریم علیه ایران " و " حمایت از اسرائیل " به پیش می‌رود . برخی نیز خوشبینانه به این مسأله نگریسته و در مجموع معتقدند که انتخاب وی برای ایران مفیدتر از انتخاب مک کین بوده است .
به هر حال با انتخاب وی تغییرات هر چند جزئی در سیاست خارجی آمریکا شاهد خواهیم بود . ابتکار دکتر محمود احمدی‌نژاد در تبریک(۴) به انتخاب وی به عنوان ریاست جمهوری آمریکا و دعوت ایشان به صلح ، مهرورزی ، عدالت ، رعایت حقوق بشر و جبران خسارت‌هایی که در خاورمیانه صورت گرفته و عدم تکرار اشتباهات گذشتگان می‌تواند پیام مهمی باشد که حسن نیت ایران را نسبت به سیاست‌های صلح‌طلبانه در جهان و منطقه ابلاغ شده است . " دعوت " و " ارشاد " به عنوان دو اصل مهم در اسلام رویه پسندیده‌ای بوده و هست و این پیام به عنوان استراتژی پیش دستانه‌ای است که دولت جمهوری اسلامی ایران کرده و امید می‌رود که بتواند مسر هموارتری را در آینده فرا روی کشورها قرار دهد . همچنین پیروزی اوباما با شعار " تغییر در سیاست خارجی آمریکا به نظر می‌رسد نقطه عطفی در تاریخ آمریکا باشد ، هر چند این شعار و سیاست ممکن است چندان به نفع یا ضرر ما نباشد ولی قطعا برای منافع آمریکا مفید خواهد بود .
● راهبرد ما :
آنچه که در سیاست خارجی ما مهم است و در قانون اساسی ما به عنوان اصل پذیرفته شده است ، این است که " ما نه متجاوز هستیم و نه متجاوز را می‌پذیریم " این آموزه که برگرفته از دین اسلام و کتاب آسمانی قرآن است به ما آموخته است که در این چند دهه بعد از انقلاب به هیچ کشوری تجاوز نکنیم و از هیچ متجاوز استقبال نکنیم و نیز با کشورهای متجاوز رابطه برقرار نکنیم و نیز نسبت به هیچ تجاوزگری سکوت نکنیم ، لذا بر اساس سیاست اصولی‌مان تا دولت آمریکا از سیاست‌های مداخله‌گرانه و تجاوزگرانه‌اش دست برندارد و خواهان مداخله در امور کشورها به بهانه‌های مختلف باشد . ( خواه حزب دمکرات باشد خواه حزب جمهوریخواه ) رابطه ایران اسلامی و آمریکا بهبود پیدا نخواهد کرد و این " دیوار بی‌اعتمادی " همچنان بر پا خواهد بود . در حقیقت رفتارها در سطح بین‌الملل متناسب با اصول اخلاقی و دینی خودمان تعریف و تعیین می‌شود و تابع تحولات نیست . بلکه ما بر اساس اصول دینی‌ خودمان تصمیم می‌گیریم و اگر سیاست کشوری با اصول ما هماهنگ باشد با آن همکاری کرده و اگر سیاست کشوری مغایر با اصول انسانی و اخلاقی باشد با آن همکاری نمی‌کنیم . اگر اوباما بتواند در سیاست خارجی آمریکا تغییرات اساسی صورت دهد و خوی تجاوزگری را از سیاست خارجی آمریکا حذف کند و به بهانه‌های مختلف مردم مظلوم کشورهای منطقه را قتل و غارت نکند و رفتار سیاسی زورمدارانه آمریکا را تغییر دهد . طبیعتا تغییر در سیاست ایران نیز قابل پیش‌بینی خواهد بود . اما اگر وی همان رویه سابق آمریکا را در پوشش و شعار دیگری ادامه دهد سیاست سی ساله ایران شفاف است : " قطع رابطه و تداوم آن " .

پژوهشگر: دکتر رشید جعفرپور
مدیر بخش ادبیات مرکز اسناد انقلاب اسلامی
پی‌نوشتها:
۱- د . شولزینگر ، یساست آمریکا در قرن بیستم ، ترجمه : رفیعی مهرآبادی ، انتشارات وزارت خارجه ۱۳۸۲ .
۲- سیاست : /wiki/Baeack-obamaHttp://en.wikipedia.org
۳- The End of History and the last man, Francis Fukuyama, Free Press, ۱۹۹۲
۴- سایت : پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست جمهوری اسلامی ایران ، ۱۷/آبان /۸۷.
۵- اصل دوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران .

منبع : مرکز اسناد انقلاب اسلامی