احراز صلاحیت نمایندگی ضرورتی انکارناپذیر

بحث «احراز صلاحیت» و «برائت» از جمله موضوعاتی است که این روزها در محافل مختلف از جمله در بین فعالان سیاسی، احزاب و بسیاری از نشریات و رسانه های گروهی مطرح است.
این موضوع هر چند مسئله جدیدی به شمار نمی آید، اما طرح مجدد آن در آستانه انتخابات هشتمین دوره مجلس شورای اسلامی پس از سخنان دبیر محترم شورای نگهبان صورت گرفت، که ایشان در همایش مسئولان دفاتر نظارتی این شورا درباره نحوه رسیدگی به صلاحیت نامزدهای انتخابات مجلس شورای اسلامی اینگونه اظهارنظر نموده بودند که: «بحث اصل برائت که مدتی در بین بعضی احزاب مطرح گردیده است فاقد پشتوانه حقوقی است و هنگام سپردن مسئولیت به افراد باید احراز صلاحیت نامزدها کسب گردد.»
آنچه امروزه می توان از آن بعنوان یک ضرورت حتمی و انکارناپذیر در همه نظام های سیاسی نام برد، ضرورت واگذاری مسئولیت ها و مناصب مهم سیاسی اجتماعی به افراد واجدشرایط و احراز صلاحیت افراد برای تصدی مسئولیت ها است. منصبی که در فرهنگ دینی ما مسلمانان از آن به عنوان یک «امانت» مهم یاد شده است. «ان الله یامرکم ان تودو الامانات الی اهلها» و لذا برای رد امانت باید اهلش را شناخت و اهلیت او را احراز نمود.
در هیچ کجای دنیا اینگونه نیست که در واگذاری مسئولیت های مهم سیاسی اجتماعی بدون گزینش و احراز صلاحیت و با تکیه بر اصل برائت منصبی را به فرد و یا افرادی واگذار نمایند در کشور اتریش هر یک از افراد داوطلب شرکت در انتخابات مجلس می بایست تعداد قابل توجهی از افراد سرشناس او را به عنوان کسی که دارای صلاحیت های اخلاقی و اجتماعی است تایید کنند و یا در کشور فرانسه نیز ۵۰۰ نفر از افراد سرشناس باید صلاحیت داوطلبی نمایندگی مجلس را کتباً تایید نمایند.
پرواضح است که خلط کردن بحث «احراز صلاحیت» و «اصل برائت» که در قانون اساسی بر آن تأکید شده است مغلطه ای آشکار است که منشأیی جز جهل و یا غرض ورزی سیاسی ندارد. موضوع برائت که در اصل ۳۷ قانون اساسی بدان اشاره گردیده مربوط به مسئله مجازات است و در حقوق جزایی موجودیت پیدا می کند و کاربرد آن فقط مختص دادگاه ها است و به این مسئله تأکید دارد که اگر تردیدی در مجرم بودن کسی وجود داشته باشد نباید او را مجازات نمود و این یک اصل مسلم فقهی و حقوقی است. اما سؤال اساسی اینست که آیا می توان این اصل را در همه موارد از جمله در تصدی مسئولیت های مهمی نظیر نمایندگی مجلس شورای اسلامی نیز تسری داد.
برای استخدام یک فرد در یک اداره و یا ارتقاء او از سطحی به سطح دیگر و یا گزینش یک شخص برای وزارت و سایر موارد مشابه عرف و عقل، موارد احراز صلاحیت و وجود شرایط لازم را ضرورتی حتمی قلمداد می کند و مادامی که صلاحیت یک فرد برای ریاست احراز نشود از اعطای مسئولیت به وی نیز خودداری به عمل می آید. چنان که در امر ازدواج هم مادامی که شرایط و اوصاف مورد نظر در طرف مقابل احراز نشود پاسخ مثبتی دریافت نخواهد کرد حال چگونه می توان مسئولیت های مهم سیاسی اجتماعی نظیر نمایندگی مجلس شورای اسلامی را بدون احراز صلاحیت و با تکیه بر اصل برائت به افراد واگذار نمود.
آیا اگر فردی مدعی شد جراح حاذقی است و در عین حال بر مبنای اصل برائت کسی از او مشکلی مشاهده نکرده بود، همین مدعیان ضرورت اعمال اصل برائت حاضر خواهند بود بدون ارائه ادله و مستندات پزشکی که ادعای فرد را اثبات نماید، خود را زیر تیغ تیز جراحی وی قرار دهند.
امروزه در تمامی کشورها در حوزه های تخصصی با تهیه نظامنامه ها و آیین نامه های مختلف صلاحیت افراد برای ورود به هر یک از حوزه های تخصصی مورد بررسی قرار می گیرد. به عنوان نمونه مراجعی نظیر نظام پزشکی و یا اتحادیه های صنفی، مادامی که مستندات پزشکی و یا توانمندی های حرفه ای یک عضو صنفش را نپذیرد وی اجازه فعالیت در این عرصه را نخواهد داشت.
در عرصه سیاسی نیز عالی ترین میثاق نامه های جوامع و نظام های سیاسی مرجع نظارت بر فرآیند انتخابات و تشخیص میزان صلاحیت افراد برای تصدی مناصب مهم را تعیین کرده است که در نظام جمهوری اسلامی ایران نیز ساز و کار نظارتی لازم برای تطبیق این شرایط با افراد داوطلب حضور در عرصه انتخابات لحاظ گردیده است. حال اگر مجریان و ناظران انتخابات با اتکای بر قانون اساسی و قوانین انتخاباتی کشور، فرد یا افرادی را واجدشرایط صلاحیت برای حضور در قوه مقننه نیافتند، آیا او حق دارد که بر اساس اصل برائت خود را واجد شرایط نمایندگی بداند؟! و با مغلطه کاری و غوغاسالاری یکی از نهادهای اساسی نظام جمهوری اسلامی ایران یعنی شورای نگهبان را زیر سؤال ببرد؟
در پایان به فرازی از سخنان ارزشمند رهبر معظم انقلاب در ضرورت احراز صلاحیت داوطلبین انتخابات اشاره می گردد. «آنچه که در مسئله احراز صلاحیت به ذهنم می رسد این است که احراز، وظیفه شورای نگهبان است و قهراً باید صلاحیت ها را احراز کند؛ همچنان که وظیفه وزارت کشور هم است؛ کسی که داوطلب می شود تا وارد میدانی شود که شرایطی برای آن میدان هست و شما هم مسئول این گذرگاه هستید، طبیعی است که بایستی شرایط را در آن شخص احراز کنید.»

حمیدرضا بهمنی نژاد

منبع : روزنامه کیهان