آزادی و مالکیت فردی

انسان آزاد مالك جان و مال خود است و سلب این مالكیت او را به برده تبدیل می كند. برده كسی است كه جان و مال او به دیگری تعلق دارد. تاریخ دوران مدرن را می توان به نوعی تاریخ مبارزه بشر برای رهایی از نهاد بردگی دانست. بردگی در تناقض با شأن و كرامت انسانی است، از این رو فیلسوفان مدرنی كه كرامت فردی را اصلی خدشه ناپذیر برای حیثیت انسانی می دانستند كوشیدند تا به لحاظ فلسفی- حقوقی انسان را طوری تعریف كنند كه تصور انسان برده ناممكن شود. مفهوم انسان مالك در اندیشه آزادیخواهانه مدرن محصول چنین تلاشی است. انسان از بدو تولد دارای حقوق ذاتی (طبیعی) ناگسستنی است كه اولین و بنیادی ترین آنها حق حیات یا به سخن دیگر حق مالكیت بر جان و مال خود است. به این ترتیب برده ساختن انسان ها عملی خلاف حق و عدالت و مستوجب مجازات است زیرا تنها با سلب حقوق ذاتی انسان ها است كه می توان آنها را به برده تبدیل كرد.
آزادی انسان با مالكیت و تسلط وی بر جان (نفس) و مال خود تعریف می شود. بدون چنین مالكیت و تسلطی، منزلت وجودی انسان ناگزیر در ورطه نوعی از بردگی در خواهد غلتید. تقدس امر مالكیت در اندیشه مدرن ناشی از این شأن وجودی انسان به عنوان موجود مستقل و آزاد است.
علت اینكه جان و مال انسان اغلب در كنار هم یا بهتر بگوییم در طول هم و توأمان مطرح می شود این است كه حق مالكیت بر مال در واقع ادامه حق مالكیت بر جان است. انسان برای حفظ زندگی خود مجبور به تلاش است، محصول این تلاش مال است كه در واقع وسیله ای است برای تداوم بخشیدن به حیات انسان ها بنابراین حق مالكیت بر محصول تلاش انسان ها از همان جنس حق مالكیت بر جان است و نقض آن همان قدر مذموم است كه تعدی به این.
مالكیت انسان بر جان خود تنها می تواند مالكیت فردی باشد و مالكیت جمعی اینجا به طور منطقی هیچ معنایی ندارد. اگرچه مالكیت بر اموال به لحاظ حقوقی می تواند مشترك، جمعی یا مشاع باشد، اما هرقدر كه تفكیك سهم فردی از حق جمعی مشكل تر باشد امكان تصرف در آن سخت تر و به واقع حق مالكیت ضعیف تر و آزادی انسان در استفاده از آن كمتر خواهد بود. در اندیشه مدرن و به تبع آن در جوامع مدرن آنچه مورد تاكید است حق مالكیت فردی است چرا كه تنها در چنین وضعی است كه حدود اختیارات (آزادی) و نیز مسئولیت ناشی از آن روشن و معین می گردد. در مالكیت جمعی نه تنها دامنه اختیار انسان در تصرف اموال خود مبهم و مورد تردید است بلكه به همین جهت، مسئولیت پذیری افراد نیز گنگ و مخدوش است.

منبع : روزنامه شرق