به جشنواره ششم بیاندیشید

جشنواره تمام شد. با همه آن چیزها که در خود داشت و مخاطبان دیدند. صحبت از این است که ششمین دوره را بین المللی برگزار کنند. که به طبع ظرفیت های کلان تری را نسبت به امروز و این دوره (که پنجمین دوره آن بود) می طلبد.
آنچه در این دوره از جشنواره و در شهر تهران و بجنورد روی داد، بستر مناسبی بود که از منظر سخت افزاری می تواند شایان توجه باشد. تجهیز دو سالن گلشن و حافظ در بجنورد، ایجاد جنبش و استقبال کم نظیر مردم این دو شهر از آثار بر صحنه و میدان و هماهنگی ارگان های اجرایی، همه از محاسنی است که در طریق اسم این جشنواره، جای بحث و گزارش دارد. بجنورد شهری است که از منظر رسیدگی، توجه و حدوث اماکن و جریانات هنری (خاصه تئاتر) بسیار محروم است. چه آن که این جشنواره بهانه ای بود تا این دو تالار شکل قابل استفاده به خود بگیرد. قریب به ۲۵ میلیون تومان هزینه ساخت اماکن جانبی و تجهیز این دو سالن شد که بسیار موجب خوشوقتی است. جدا از این که نماینده مردم بجنورد موسی الرضا ثروتی که در اختتامیه صحبت از تصویب ساخت تالار مرکزی در شهر بجنورد با بودجه ای قابل ملاحظه کرد. جشنواره رضوی برای بجنورد شهری که مظلوم بود و در زمهریر بی توجهی نشسته بود، امید محض شد. تکاپوی مسوولان استانی و حضور شعف آفرین مردم در پشت درهای این دو تالار، خبر از آتش نهفته ای می داد که اگر بر آن تامل شود، می گیرد و گرم می کند. مردم، عجیب و باورنکردنی بودند در ازدحام، این نشان از پذیرش و قبول هنر تئاتر در نزد مردم بجنورد است. که تا قبل از جشنواره تا حد اسف انگیزی از آن محروم بودند. امیدواریم که این جنبش و کوشش همچنان در این شهر استمرار داشته باشد و تئاتر به گفته سمرقندی مدیر کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان، در ۳۶۵ روز سال زنده باشد. آنچه در این بین فرصت ذکر دارد، حواشی و نحوه آثار در این جشنواره است. جشنواره با مضمون فارسی خود طبعا فضایی را ترسیم می کند که بتوان در او به پرسش، کشف زوایا، تحلیل، افزایش معلومات و البته ذکر ارادت به امام هشتم (ع) پرداخت. محیطی که مضامین مذهبی آبشخوری مطمئن برای درآمیختن با تئاتر و هنر والای درام دارند. این جنبه در جشنواره خالی بود. بعضا شاهد آثاری بودیم که از نظر مضمون و پرداخت دراماتیک، دم دستی و عجولانه بودند. بوی شتابزدگی، هول بودن و علی السویگی از آن ها بلند بود. کیفیت در بیشتر آثار حکم شوخی داشت. چه در نمایشنامه و چه در اجرا. حیف بود آن همه اشتیاق و آن همه ذائقه جویا که بیاید و اثری ببیند که نه در شان اسم امام رضا (ع) است و نه در قدر همت جشنواره. در این دوره (جدا از آثار آیینی و تعزیه که آثار قابل قبولی بودند و در تهران اجرا شد) ۱۲ اثر به صحنه رفت. دو تای آن در بخش میهمان و باقی مسابقه، با نظری گذرا بر اکثر آثار می توانستی بفهمی که رویکرد فحوایی آثار و شکل ارتباط آن ها با ثامن الائمه طریقی کاملا اشتباه است. به صرف ذکر یک اسم یا یک نیت نمایش به امام رضا (ع) مرتبط می شود. در اکثر این نمایش ها، نه کشفی صورت گرفت، نه خون دلی، نه قوه خلاقه ای که بستری بسازد برای تعمق وجهه در حوزه تئاتر دینی (به معنای مفهومی آن) و نه هیچ. اجرایی از سر حضور محض.
بودن برای بودن. نه کم نه زیاد. و همین و جز این نحله مالی که اگر نصیب بشود خوب است. جشنواره در انتخاب آثار برای شرکت در خود، می توانست گزینه های بهتری را داشته باشد. که البته شاید این ها همان خوب ها بودند. پس وای به آینده جشنواره که اگر چنین با تسامح و بی خیالی پیش برود، چشمه ذوق از بیخ خواهد خشکید. حالا این که گره کار کجاست و درد از کجا دوا می شود، مبحثی است علی هده. پژوهشی لازم است یا فرصتی؟
فرصت به خاطر این که از زمان اعلام نتایج بازخوانی تا بازبینی گروه ها بدون داشتن جای تمرین تنها کمتر از یک ماه وقت آماده کردن اثر خود را داشته اند. (البته ستاد اجرایی مبلغی را برای اجاره پلاتو یا هر کجا در اختیار آن ها قرار داده ولی کو کفاف؟) حیف از چنین حجمی از قوه های مالی و چنین پیگیری های چند ماهه که اینچنین کم بار بدهد. خروجی جشنواره جدا از بالندگی و نمو آنی شهر بجنورد، در خود هنرمندان چه بوده؟ این آزمون و خطا کار کردن تا کی؟ آنچه در حاشیه در بجنورد روی داد هم جالب بود.
تمامی نهادها صادقانه آمده بودند کار کنند. اما گاهی این حسن خدمت بدل به یک منظره عجیب می شد. یکی از مشکلات دیگر نبود مرتب و تمام وقت اینترنت که با قطع و وصل مرتب خود، خبرنگاران را دچار اطاله وقت در ارسال خبر به رسانه های متبوع خود می کرد. جز این چند مورد قابل گفت، مدیران این شهر در ارایه سرویس، ترابری و اسکان مهمانان خود، از کمترین کمک و کاری دریغ نکردند که این خود جای سپاس دارد. مطلب دیگر درخواست استاندار برای استقرار دائمی دبیرخانه تئاتر رضوی در بجنورد بود که معاون هنری وزیر محمد حسین ایمانی نیزدر اختتامیه آن را تکرار کرد.
که البته این محتاج کارشناسی، تحقیق و برآوردهای آگاهانه است. تا تصمیمی اتخاذ شود تا این حرکات عظیم معنوی را به پیشرفت برساند. چیزی که امسال می توان گفت جشنواره از آن بی بهره ماند. تمام این رفت و آمدها، بودن ها، خرج ها و هرچه ها، به خاطر آن است تا ما مجموعه ای از نمایش های ناب داشته باشیم که علاوه بر ایجاد شوق، لذت و تمنا در مخاطب، بستری برای جریان سازی و صعود را هم فراهم کند. حالا شما قضاوت کنید. چند اثر در جشنواره بود که لااقل اگر نه همه این بایدها که کمی از آن را جواب گفت؟ باشد که مسوولان و شورای سیاستگذاری جشنواره این بار با تامل و سعه صبر بیشتری این تجربیات را از نظر بگذراند و با ایجاد یک زمانبندی مشخص و البته مفید فرصت و اهرم تکوین و تولید آثار گرانمایه را در دوره بعد، در اختیار هنرمندان راغب به این عرصه بگذارند.

علی شمس

منبع : روزنامه جوان