عوامل بزهکاری در کودکان

● فقر
فقر، یکی از عوامل مهم انحرافات، از جمله دزدی و اخلاقی در مردم به ویژه در کودکان و نوجوانان است.
بیشتر محرومیت ها و بر آورده نشدن تمایلات که موجب عدم اطمینان اجتماعی می شود ناشی از فقر است و نمی توان آن را نادیده گرفت.
بیکاری، کمبود مواد غذایی و پوشاک، بی‌سوادی، عقب افتادگی، جهل و خرافات، عدم بهداشت کافی و انواع بیماری های روحی و جسمی، حتی در سطح جهانی، جنگ ها و خونریزی ها ریشه در نیازهای مادی و ترس از فقر دارد.
● مسکن
یکی از نیازهای اولیه هر خانواده است. خانواده بیشتر بزهکاران خردسال در زاغه ها یا اتاق های مخروبه و کثیف زندگی می کنند و شرایط بسیار نامساعد و غیر بهداشتی دارند و همه اعضای خانواده در یک اتاق زندگی می کنند.
نبود تغذیه و پوشاک کافی و مناسب و... موجب ضعف، عصبانیت و خودخواهی آنان می شود و آن ها را به سوی بزهکاری می کشاند.
● مهاجرت
برخی مهاجران و فرزندانشان در شهرها گرفتار سرگردانی و بی اعتقادی به نظام ها و مقررات اجتماعی شده و به انواع انحرافات کشیده می شوند.
بررسی ها نشان دهنده آن است که انواع جرایم از قبیل سرقت و رابطه نامشروع در میان مهاجران بیش از دیگران است و فقر، بیکاری و نبود تعلیم و تربیت صحیح و کافی از عوامل مهم آن است.
● عوامل خانوادگی
▪ تبعیض: تبعیض در خانواده و توجه بیشتر والدین به فرزندان و توجه کمتر نسبت به برخی دیگر، سبب ایجاد عقده کمبود و احساس نفرت و بدبینی در کودک می شود.
▪ خشونت: برخی روان شناسان معتقدند که ریشه اصلی جنایات و خشونت ها در جامعه اعمال خشونت و تنبیه های بدنی است که باعث ایجاد عقده های روانی در آنان می شود .
▪ سن والدین: بالا بودن سن والدین و عدم انطباق آنان با کودک و نوجوانان و نادیده گرفته شدن نیازها و تمایلات آن ها می تواند از عوامل بزهکاری باشد.
▪ عقب ماندگی و بی سوادی والدین: خانواده هایی که با زمان پیش نمی روند وسطح فرهنگ و آگاهی آنان نسبت به مسائل پرورشی و علمی پایین است فرزند آنان نیز با راه و رسم قدیمی و کهنه زندگی را ادامه می دهند و ناسازگاری روانی فرزندان با جامعه را فراهم می آورد. کودک و خانواده باید فعالانه در امور اجتماعی سهیم باشند.
▪ یتیمی: مرگ پدر یا مادر یکی از مهم ترین علل ناکامی، ولگردی، عقب افتادگی در مدرسه و اجتماع و ارتکاب بزه و تبهکاری و سایر بیماری های روانی است.
▪ طلاق و کشمکش: گسستگی خانواده تاثیری مسلم و قطعی در بروز رفتارهای ضد اجتماعی در کودکان دارد، جدایی کودک از والدین به خصوص مادر موجب ناتوانی در برقراری رابطه عاطفی سالم و صحیح به هنگام بلوغ می شود. طلاق و گسیخته شدن خانواده خیلی بیش از نزاع میان زن وشوهر موجب ناراحتی اطفال و بزهکاری آنان می شود و از علل استثنایی ارتکاب جرم به شمار می آید.
▪ غیبت والدین از خانواده: وجود والدین در منزل، به خصوص مادر نقش موثری در تربیت عاطفی و روانی کودکان دارد و حضور نداشتن هر یک از آن ها باعث ایجاد مشکلات تربیتی و اختلالات عاطفی در کودک می شود.
▪ انحراف والدین: انحراف والدین یا یکی از اعضای خانواده و زوال اخلاقی آنان، ارتباط مستقیمی با انحراف کودکان و نوجوانان دارد.
● ارزش تربیت خانواده ها
خانواده اولین پایه گذار شخصیت، ارزش ها ومعیارهای فکری است که نقش مهمی در تعیین سرنوشت و خط مشی زندگی آینده فرد دارد.
واکنش کودک نسبت به محیط خود، تحت تاثیر موازین اجتماعی و فرهنگی گروهی است که در میان آن ها بزرگ شده. تمام کسانی که نیازمندی های کودک را بر آورده می کنند از محبت وی برخوردار شده و به نوعی سرمشقی برای او می شوند و در تماس با دیگران است که تقلید، پیروی از جمع و خوب و بد جامعه را می آزماید.
بعضی از دانشمندان محیط را به دو محیط عام شامل تمام اوضاع و اصول و مقتضیات عمومی و اجتماعی و محیط خاص شامل محدوده فردی و اطرافیان وی مانند مدرسه و محیط کار تقسیم می کنند و بی سوادی و تهیدستی و از هم پاشیدگی خانواده را از علل مهم انحراف کودکان و نوجوانان می دانند.
بنابراین خانواده است که می تواند تمام ویژگی های مثبت و سازنده یا منفی و مخرب در کودکان به وجود آورد و تمام حالات و رفتارهای دوران بلوغ چه اجتماعی و چه ضد اجتماعی ریشه در تجربیات دوران کودکی دارد.
خانواده در عین حال که کوچک ترین واحد اجتماعی است به عنوان یک نیروی ملی شناخته می شود که بزرگ ترین مقام ها را در جامعه بشری دارد.چنانچه کودک از خانواده محبت ببیند و به محبت بزرگترها اطمینان داشته باشد به محیط پیرامونش اعتماد کامل خواهد داشت در غیر این صورت همه چیز برای او ناراحت کننده و خطرناک خواهد بود و سبب اضطراب او می شود.
روانشناسان بر این باورند، کودکی که از لحاظ عاطفی رشد نیافته، توانایی تحمل رنج و عذاب یا به تعویق انداختن ارضای مستقیم تمایلات خود را ندارد و این محرومیت عاطفی از مهم ترین علل بزهکاری است .
پاسخگو نبودن به نیازها، نشان دادن بی‌حوصلگی و در ناراحتی نگه داشتن کودکان و نوجوانان، تاثیرهای مخربی در آنان به جای می گذارد. هر عاملی که در برابر رشد سالم جسمانی و عاطفی کودک قرار گیرد می تواند موجب اختلالات عاطفی شود که همواره ریشه جرم است و به شکل خصومت، نفرت، آزردگی، خرده گیری، پرخاش و نابسامانی های روانی آشکار می شود.
● عوامل روانی در بزهکاری
نوجوانان بزهکار، خود را افرادی نا مطلوب می دانند و گرایش و تمایلی برای دوست داشتن، ارزش گذاری و احترام به خود ندارند. آن ها عموما افرادی آشفته، درهم، نامطمئن و متغیر هستند.
روانشناسان می توانند افراد بزهکار آینده را در کودکی پیش بینی کنند.
مشکلات رفتاری ، مشکل در تمرکز و مشکلات تحصیلی در آن ها وجود دارد که در واقع بازتاب مشکلات عاطفی آنان است.
● خصوصیات شخصیتی افراد بزهکار
امروزه بسیاری از مطالعات تجربی نشان می دهد، میان بهره هوشی پایین و میزان بالای اقدام به بزهکاری، همبستگی مداوم و پایداری وجود دارد.
در میان کودکانی که کمی پس از تولد به فرزند خواندگی پذیرفته شده اند، بزهکاری و جرایم در بزرگسالی بیشتر به الگوی رفتار والدین اصلی آنان نزدیک بود تا والدین قیم، شاید این یافته موید این نکته باشد که عوامل ژنتیکی احتمالا نقش غیرمستقیم در زمینه ارتکاب بزهکاری دارد.

مرکز مشاوره معاونت اجتماعی فرماندهی انتظامی استان

منبع : روزنامه خراسان