بزهکاری نوجوانان

منظور از بزهکاری، اعمال و رفتارهایی است که بر خلاف قانون، ارزشها و باورهای فرهنگی جامعه است و در افراد زیر ۱۸ سال دیده می شود. معمولاً بزهکاری در نوجوانان تمام دنیا وجود دارد و در پسران به دلیل آزادی عمل بیشتر، افراد بالاتری دارد.
● نشانگان بزهکاری
نشانه های بزهکاری در نوجوانان عبارتند از : دزدی، پرخاشگری، فرار از منزل، فرار از مدرسه، مصرف مواد مخدر، قتل ، قاچاق و ... .
● عوامل موثر در ایجاد بزهکاری نوجوانان
علل موثر در بزهکاری نوجوان را می توان به صورت زیر مطرح نمود :
الف) خانواده : خانواده های از هم گسسته، خانواده هایی که یکی از والدین دچار انحراف رفتاری هستند، بچه ها نیز آمادگی خاصی برای رفتارهای بزهکارانه پیدا می کنند .
نوجوانان بزهکار در دو نوع خانواده ممکن است وجود داشته باشند:
۱) خانواده های متعادل که والدین رفتار بهنجاری دارند و برخورد و تربیت شان متناسب با هنجار پیش می رود . گاهی اوقات در این خانواده ها ، نوجوانان با دوستانی که به نحوی دچار بزهکاری هستند ارتباط برقرار می نماید و در نتیجه همنشینی با این دوستان موجب یادگیری رفتارهای دیگری از قبیل دزدی و فرار از مدرسه کشیده می شوند . بنابراین والدین بایستی دوستان فرزند خود را بشناسند تا از بروز رفتارهای خلاف پیشگیری نمایند .
۲) خانواده های از هم گسیخته مثل خانواده های طلاق یا خانواده های تک والدی یا خانواده هایی که یکی از والدین خلافکار بوده و نوجوان نیز با مشاهده رفتارهای وی ، بزهکاری را یاد می گیرد .
ب) اختلالات روانی : برخی از نوجوانان به دلیل اختلالات روانی ممکن است دست به اعمال خلاف بزنند و تنوانند تشخیص درست و مناسبی دهند.
معمولاً مراحل اولیه دوران نوجوانی که مرحله جدایی نوجوان از خانواده می باشد، تمایل به انجام اعمال خارج از فرم شروع می شود ( ١٣-١١ سالگی). بیشترین میزان بزهکاری در سنین ١٥ تا ١٨ سالگی دیده می شود. زیرا نوجوانان آگاهی از اعمالشان بیشتر می شود. یعنی متوجه می شوند که می تواند هر کاری را بدون دخالت والدین انجام دهند. در صورتی که در مراحل اولیه به دلیل عدم کسب استقلال عمل کافی و کنترل توسط خانواده، کمتر مرتکب کارهای خلاف قانون می شود، اما در حال یادگیری و تجربه هستند.
● علل بروز رفتار بزهکاری:
▪ اختلالات روانی که شامل اختلالات عصبی، افسردگی ، اضطراب و جامعه ستیزی است. این دسته از افراد معمولاً قوانین، باورها و ارزشهای اجتماعی را بدون احساس تقصیر و گناه زیر پا می گذارند.
▪ فقر فرهنگی – اجتماعی .
▪ روابط سرد عاطفی با مادر در دوره کودکی، یا همدستی با مادر و جبهه گیری در برابر پدر .
▪ والدین خطاکار و همانند سازی با آنان .
▪ همانند سازی با بزرگسالان بزهکار و یادگیری رفتار آنان .
● انواع بزهکاری
بزهکاری از نظر اجتماعی به سه دسته تقسیم می شود :
۱) بزهکاری بر علیه جامعه و اشخاص: از قبیل ضرب و شتم ، قتل و تجاوز به عنف .
۲) بزهکاری بر علیه دارایی و مالکیت افراد: از قبیل دزدی و جعل اسناد.
۳) بزهکاری بر علیه نظم عمومی: از قبیل خرید و فروش مواد مخدر، انحرافات جنسی .
● درمان بزهکاری
به منظور درمان بزهکاری می بایستی مراحل خاصی را در نظر گرفت که عبارتند از :
▪ شناسایی نوع خلاف و رفتار بزهکارانه.
▪ تشخیص مشأ رفتار : مثلاً در صورت اعتیاد نوجوان اولین گام ، ترک اعتیاد است و سپس عدم برقراری ارتباط با افراد ناباب و معتاد بسیار مهم است ( زیرا نوجوان معتاد نیاز به فکر کردن درست دارد ) . این فرایند موجب تفکر درست وی خواهد شد، زیرا اعتیاد بر سیستم سمبیک مغز تإثیر گذاشته و مانع تفکر درست و تصمیم گیری مناسب خواهد شد . بنابراین دانستن علل و دلایل بزهکاری بسیار مهم است و درمان بر اساس آن صورت می گیرد.
▪ وارد کردن نوجوان در جامعه : پذیرش اجتماعی نوجوان امر بسیار مهمی است، یعنی خانواده، آموزشگاه، محله و جامعه باید فرد را پذیرفته و به او در ورود مجد به محیط کمک کنند. وی نیاز به یاری دیگران به منظور حل مشکلات خود دارد، تا از این طریق، مجدداً بر اثر محرومیتها و مشکلات جدید بزهکاری کشیده نشود.
▪ روان درمانی : در این مرحله می توان از روشهای شناختی کمک جست و نگرش نوجوانان را نسبت به خود، زندگی و آینده تغییر داد، تا از این طریق بتوانند مسائل خود را تشخیص داده و راههای مبارزه با آنرا پیدا کنند .
تقویت شناختی نوجوان سبب کسب تجارب، مقابله بهتر با مشکلات، افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس، تغییر مثبت نگرش نسبت به خود، جامعه و دیگران خواهد شد.
در آخر باید تذکر داد که به منظور توفیق در درمان و تثبیت نتایج آن می بایستی همه افرادی که با نوجوان در تماس هستند در این فرایند شرکت داشته باشند و ارتباط تنگاتنگ و نزدیکی بین درمانگر ، خانواده ، دوستان و معلمین باشد و والدین بتوانند به نحو احسن نقش خود را در کنترل رفتار نوجوان ایفا کنند و فرایند درمان، کامل گردد.
در اینجا توجه به این نکته بسیار ضروری است که پیشگیری بهتر از درمان است. بنابراین والدین بایستی به این امر توجه داشته باشند که در صورت بروز اختلالات روانی در نوجوان، باید از مشاوره و راهنمایی و مراکز درمانی استفاده کنند. در صورت اشکال در روابط والدین، سعی بر بهنجاری روابط داشته باشند، دوستان ناباب نوجوان را کنترل کنند، تا نوجوان با الگوی صحیحی رشد کند و دچار خلاف نشود.

منبع : سازمان آموزش و پرورش استان خراسان