یکشنبه, ۹ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 28 April, 2024
مجله ویستا


یک‌ قدم‌ امروز موثرتر از هزاران‌ قدم‌ فردا


یک‌ قدم‌ امروز موثرتر از هزاران‌ قدم‌ فردا
سرپرست‌ دادگاه‌های‌ اطفال‌ با بیان‌ اینكه‌ مجازات‌ حبس‌ نامناسب‌ترین‌ مجازات‌ برای‌ نوجوانان‌ است‌، گفت‌: می‌توان‌ مجازات‌های‌ جایگزین‌ حبس‌ را گسترش‌ داد و انواع‌ مختلفی‌ برای‌ آن‌ پیش‌بینی‌ كرد؛ البته‌ این‌ نگرش‌ها و انتخاب‌ها نیاز به‌ بحث‌های‌ روانشناسی‌ جدی‌ دارد كه‌ می‌تواند فوق‌العاده‌ كارساز باشد. رباب‌ قادری‌ وقاری‌، سرپرست‌ دادگاه‌های‌ اطفال‌ درباره‌ سن‌ مسئولیت‌ كیفری‌ دختران‌ كه‌ در قوانین‌ فعلی‌ ایران‌ ۹ سال‌ قمری‌ است‌، اظهار داشت‌: سن‌ مسئولیت‌ كیفری‌ كه‌ بر اساس‌ قدرت‌ تشخیص فرد میان‌ خوب‌ و بد یا درست‌ و نادرست‌ تعیین‌ می‌شود به‌ معنای‌ تعیین‌ مرز مسئولیت‌ افراد است‌. تا زمانی‌ كه‌ این‌ تشخیص وجود نداشته‌ باشد، فرد نیز هیچ‌گونه‌ مسئولیت‌ كیفری‌ نخواهد داشت‌، بر این‌ اساس‌ سن‌ ۹ سال‌ می‌تواند پایه‌ مسئولیت‌ كیفری‌ مناسبی‌ برای‌ دختران‌ باشد یعنی‌ تا این‌ سن‌ هیچ‌ مسئولیتی‌ متوجه‌ آنها نشود اما آیا بعد از این‌ سن‌ می‌توان‌ مسئولیت‌ كامل‌ را متوجه‌ آنها دانست؟
وی‌ در این‌ باره‌ اظهارداشت‌: حتی‌ پسران‌ هم‌ پس‌ از سن‌ ۹ سالگی‌ تا حدی‌ قدرت‌ تشخیص بین‌ خوب‌ و بد را دارند لذا صرف‌ تشخیص میان‌ خوب‌ و بد برای‌ ایجاد مسئولیت‌ كامل‌ كیفری‌ نیز كافی‌ نیست‌ و بهتر آن‌ است‌ كه‌ مسئولیت‌ را تا زمانی‌ كه‌ قوه‌ تعقل‌ فرد به‌ حدی‌ برسد كه‌ قدرت‌ تشخیص به‌ معنای‌ كامل‌ كلمه‌ را پیدا كند، درجه‌بندی‌ كرد.
وی‌ با بیان‌ اینكه‌ قوانین‌ ما در زمینه‌ مسوولیت‌ كیفری‌ بر اساس‌ مقررات‌ فقهی‌ و شرعی‌ پایه‌ریزی‌ شده‌ است‌، افزود: لازم‌ است‌ كه‌ بر روی‌ این‌ قوانین‌ بحث‌ فقهی‌ صورت‌ گیرد. در حال‌ حاضر گروهی‌ از فقها درباره‌ افزایش‌ سن‌ مسئولیت‌ كیفری‌ دختران‌ اعلام‌ نظر فرموده‌اند. سرپرست‌ مجتمع‌ قضایی‌ شهید فهمیده‌ با اشاره‌ به‌ لایحه‌ تشكیل‌ دادگاه‌های‌ اطفال‌ گفت‌: درجه‌بندی‌ سن‌ مسئولیت‌ كیفری‌ در این‌ لایحه‌ پیش‌بینی‌ شده‌ است‌ كه‌ سال‌ گذشته‌ و پس‌ از كارهای‌ كارشناسی‌ زیادی‌ كه‌ در بخش‌های‌ مختلف‌ قوه‌ قضاییه‌ و هیات‌ دولت‌ بر روی‌ آن‌ صورت‌ گرفت‌ به‌ مجلس‌ ارایه‌ شد كه‌ هنوز نه‌ تنها به‌ تصویب‌ نرسیده‌ بلكه‌ در صحن‌ علنی‌ مجلس‌ نیز مورد بررسی‌ قرار نگرفته‌ است‌.
وی‌ در ادامه‌ اظهار داشت‌: درجه‌بندی‌ سن‌ مسئولیت‌ كیفری‌ در این‌ لایحه‌ به‌ نحوی‌ است‌ كه‌ مسئولیت‌ اطفال‌ بین‌ ۹ تا ۱۲ سال‌ تا حدی‌ افزایش‌ می‌یابد. همچنین‌ برای‌ ۱۲ تا ۱۵ سال‌ مقداری‌ بیشتر می‌شود و مجازات‌های‌ سنین‌ ۱۵ تا ۱۸ سال‌ به‌ افراد بالای‌ ۱۸ سال‌ خیلی‌ نزدیك‌ می‌شود كه‌ به‌ نظر می‌رسد این‌ درجه‌بندی‌ می‌تواند مفید باشد.
قادری‌ وقاری‌ در ادامه‌ وجود شش‌ سال‌ اختلاف‌ میان‌ سن‌ مسئولیت‌ كیفری‌ دختران‌ و پسران‌ را درست‌ دانست‌ و افزود: دختران‌ در سن‌ ۹ سالگی‌ تغییر و تحول‌ جسمی‌ و روحی‌ بارزی‌ كرده‌ و مسئولیت‌هایی‌ را می‌پذیرند كه‌ پسران‌ حتی‌ در سنین‌ بالاتر نیز نمی‌پذیرند اما وجود این‌ تفاوت‌ به‌ این‌ معنا نیست‌ كه‌ از این‌ سن‌ مسئولیت‌ كامل‌ كیفری‌ را به‌ عهده‌ دختران‌ بگذاریم‌.
وی‌، با بیان‌ اینكه‌ جرایم‌ دختران‌ در سنین‌ پایین‌ مسئولیت‌ كیفری‌ بسیار نادر است‌، اظهارداشت‌: مشكلاتی‌ كه‌ برای‌ دختران‌ و پسران‌ در سنین‌ پایین‌ پیش‌ می‌آید در حد دعواهای‌ بچگانه‌ در محیط‌ مدرسه‌ و محله‌ است‌ یعنی‌ در واقع‌ جرم‌ نیست‌ و مسائلی‌ كه‌ برای‌ دختران‌ پیش‌ می‌آید معمولا حدود ۱۴ سالگی‌ است‌ كه‌ به‌ سن‌ مسئولیت‌ كیفری‌ پسران‌ نزدیك‌ است‌.
سرپرست‌ دادگاه‌ اطفال‌ در مورد اعمال‌ مجازات‌های‌ جایگزین‌ حبس‌ برای‌ نوجوانان‌ معتقد است‌: مجازات‌ حبس‌ نامناسب‌ترین‌ مجازاتی‌ است‌ كه‌ برای‌ نوجوانان‌ در نظر گرفته‌ می‌شود؛ چرا كه‌ خصوصیات‌ روحی‌ و شخصیتی‌ ویژه‌ جوانان‌ و نوجوانان‌، بالندگی‌ و عطش‌ رسیدن‌ به‌ استقلال‌ به‌ منظور شناخت‌ و اثبات‌ خود است‌. البته‌ در مورد جوانان‌ این‌ احساسات‌ در آنها «نشست‌» كرده‌ و منطقی‌تر و عاقلانه‌تر بروز می‌كند اما در مورد نوجوانان‌ چون‌ جرقه‌ این‌ تغییرات‌ تازه‌ زده‌ شده‌ این‌ احساسات‌ در آنها فوق‌العاده‌ تندتر و هیجانی‌تر است؛ ما می‌توانیم‌ از خود این‌ هیجان‌ به‌ نحو مطلوب‌ در مجازات‌های‌ جایگزین‌ حبس‌ استفاده‌ كنیم‌.
وی‌ ادامه‌ داد: می‌توان‌ با بررسی‌ و شناخت‌ كامل‌، هیجان‌ نوجوان‌ را در قالب‌ مجازات‌های‌ جایگزین‌ حبس‌ به‌ سمت‌ مثبتی‌ هدایت‌ كرد تا راه‌ درست‌ زندگی‌ را بیابد. در صورتی‌ كه‌ مجازات‌ حبس‌ موجب‌ سركوب‌ تحرك‌ و پویایی‌ نوجوان‌ می‌شود و به‌ جای‌ اینكه‌ وی‌ از این‌ بالندگی‌ نتیجه‌ مثبتی‌ بگیرد با یك‌ شكست‌ روبرو می‌شود.
قادری‌ وقاری‌ در ادامه‌ گفت‌: باید با روش‌های‌ روانشناسی‌، خواسته‌های‌ نوجوان‌ را دریابیم‌ و ببینیم‌ جهشی‌ كه‌ در ذهن‌ او ایجاد شده‌ در مسیر سالمی‌ قرار دارد یا نه‌؟
چرا كه‌ در بسیاری‌ از موارد نوجوان‌ در مسیر درستی‌ قرار دارد اما جرم‌ اتفاقی‌ پیش‌ می‌آید و آن‌ وقت‌ نوجوان‌ باید پشت‌ میله‌های‌ زندان‌ قرار گیرد و از یك‌ طرف‌ فشار عصبی‌ جرم‌ بر او وارد می‌شود و از طرف‌ دیگر تحرك‌ و بالندگی‌ او سركوب‌ می‌شود.
سرپرست‌ مجتمع‌ قضایی‌ شهید فهمیده‌ با اشاره‌ به‌ اینكه‌ مجازات‌ جایگزین‌ حبس‌ را نباید محدود به‌ یك‌ یا دو مورد كنیم‌، اظهار داشت‌: می‌توان‌ مجازات‌های‌ جایگزین‌ حبس‌ را گسترش‌ داد و انواع‌ مختلفی‌ برای‌ آن‌ پیش‌بینی‌ كرد؛ البته‌ این‌ نگرش‌ها و انتخاب‌ها نیاز به‌ بحث‌های‌ روانشناسی‌ جدی‌ دارد كه‌ می‌تواند فوق‌العاده‌ كارساز باشد.
وی‌ درخصوص‌ میزان‌ استفاده‌ كنونی‌ دادگاه‌ اطفال‌ از مجازات‌های‌ جایگزین‌ حبس‌ گفت‌: متاسفانه‌ تا زمانی‌ كه‌ در این‌ زمینه‌ قانونی‌ تصویب‌ نشود نمی‌توان‌ انتظار داشت‌ كه‌ در موارد متعددی‌ از این‌ نوع‌ مجازات‌ها استفاده‌ شود. آنچه‌ اكنون‌ اعمال‌ می‌شود نیز بیشتر به‌ صورت‌ مجازات‌ تكمیلی‌ و تتمیمی‌ است‌ در حالی‌ كه‌ اگر در قانون‌ چنین‌ مجازات‌هایی‌ پیش‌بینی‌ شود در همه‌ احكام‌ از مجازات‌های‌ جایگزین‌ حبس‌ استفاده‌ خواهد شد.
با اعمال‌ مجازات‌های‌ جایگزین‌ حبس‌ كه‌ با كار كارشناسی‌ لازم‌ تعیین‌ شده‌ باشد از میزان‌ جرایم‌ نوجوانان‌ كاسته‌ خواهد شد. وقتی‌ جرایم‌ نوجوان‌ كم‌ شود یعنی‌ جامعه‌ در این‌ سن‌ سلامت‌ خود را به‌ دست‌ آورده‌ است‌ در حالی‌ كه‌ با یك‌ برخورد غلط‌ ممكن‌ است‌ این‌ جرایم‌ در سنین‌ بالاتر به‌ شكل‌ شدیدتر رخ‌ دهد پس‌ باید هم‌اكنون‌ به‌ جرایم‌ نوجوانان‌ و جایگاه‌ دادگاه‌ اطفال‌ اهمیت‌ بدهیم‌. هر قدمی‌ كه‌ در این‌ جهت‌ برداشته‌ شود جایگزین‌ هزاران‌ قدمی‌ خواهد شد كه‌ در آینده‌ باید برداشته‌ شود و اگر سیستم‌ قضایی‌ در مورد نوجوانان‌ درست‌ عمل‌ نكند، همین‌ تعداد مجرم‌ به‌ اضافه‌ جمعیتی‌ كه‌ در اطراف‌ آنها هستند (مانند دوستانشان‌) به‌ جمعیت‌ كیفری‌ آینده‌ اضافه‌ خواهند شد.
قادری‌ وقاری‌ گفت: انتظار من‌ از جامعه‌ روزنامه‌نگاری‌ این‌ است‌ كه‌ اهمیت‌ دادگاه‌های‌ اطفال‌ و نوجوانان‌ را برای‌ جامعه‌ و بخصوص‌ دستگاه‌ قضایی‌ روشن‌ كنند؛ چرا كه‌ هنوز به‌ دادگاه‌ اطفال‌ به‌ عنوان‌ یك‌ نهاد حاشیه‌یی‌ نگاه‌ می‌شود در حالی‌ كه‌ این‌ نگاه‌ نادرست‌ باید عوض‌ شود و به‌ دادگاه‌های‌ اطفال‌ به‌ عنوان‌ دادگاه‌هایی‌ كه‌ در صف‌ جلوی‌ مبارزه‌ علیه‌ معضلات‌ اجتماعی‌ قرار دارند نگاه‌ شود كه‌ كار آنها بسیار سخت‌تر و برای‌ اجتماع‌ بسیار نتیجه‌بخش‌تر است‌.
منبع : روزنامه اعتماد


همچنین مشاهده کنید