نوزادانی که پا به پای مادران کار می کنند

پلکهای متورمش حکایت از کم خوابی شب گذشته داشت.سنگینی کیف بزرگی حاوی لباس ، شیشه شیر، قوطی شیر خشک ، داروها و... شانه اش را خم کرده بود.
نوزاد پنج شش ماهه نحیفی در قنداقی از لباسهای گرم کاملا پیچیده شده بود و در نخستین ساعات صبح می رفت تا مادرش را تا دم در اداره بدرقه کند و دور از گرمای آغوش پر محبت مادر بقیه خوابش را در مهد بگذراند.
کودک را با ساک وسایلش تحویل پرستار داد. شانه هایش سبک تر و با یک دنیا خستگی رهسپار اداره شد، اما او تنها جسمش را به اداره می برد و فکر و روحش را در مهد کودک جا می گذاشت. با خودش فکر کرد چقدر خوب می شد اگر دوران مرخصی زایمانش طولانی تر از اینها بود تا او می توانست روزهای بیشتری را به مراقبت از نوزادش که هنوز خیلی ضعیف و نحیف بود، بگذراند. هر روز صبح زود، تعداد زیادی نوزاد شیرخوار و کودک خردسال همراه مادرانشان مانند یک کارمند به اداره می روند و عصر دیروقت به خانه بازمی گردند.
در حال حاضر شرایط اقتصادی جامعه باعث شده زنان برای تامین قسمتی از نیازهای اولیه زندگی ، پا به پای مردانشان مشغول کار شوند، در حالی که نبود زمینه های شغلی مناسب با شرایط زنان کارمند نیز موجب شده آنها هر گونه کار سخت و طاقت فرسایی را بپذیرند و معترض نشوند.
امروزه دیگر بسیاری از مدیران ادارات به زنان کارمند پس از ازدواج به عنوان یک کارمند فعال نگاه نمی کنند و آنها را به دلیل نیاز به مرخصی های استعلاجی دوران بارداری یا مرخصی چند ماهه زایمان ، افرادی ضعیف و غیرموثر می دانند.
در حالی که چند سال از تصویب قانون استفاده از ۴ ماه مرخصی زایمان برای زنان شاغل می گذرد، اما همچنان هستند مدیران ادارات و سازمان هایی که خود را ملزم به اجرای این قانون نمی بینند و آن را در کشوی میز کار خود بایگانی می کنند. این در حالی است که مسوولان سازمان تامین اجتماعی همچنان بر اجرای بی کم و کاست این قانون از سوی کارفرماها تاکید دارند و عدم اجرای آن را نوعی تخلف می دانند و معتقدند شاکیان می توانند از کارفرمای خود به ادارات تابعه وزارت کار شکایت کنند.
این وضعیت در حالی بغرنج تر و نگران کننده تر می شود که به یاد آوریم در این میان کودکانی که مادران شاغل دارند بویژه کودکان شیرخوار شرایط دشوارتری را نسبت به دیگر کودکان هم سن و سال خود تجربه می کنند، به طوری که تحقیقات صورت گرفته از سوی وزارت بهداشت بیانگر این حقیقت تلخ است که فقط ۲۸ درصد کودکان شیرخوار در کمتر از ۶ ماهگی تغذیه انحصاری با شیر مادر دارند، در حالی که به گفته وزیر بهداشت هم اکنون به طور متوسط در کشور زمان قطع تغذیه با شیر مادر حدود ۱۰.۷ ماهگی کودک است در حالی که بنا بر توصیه پزشکان کودک تا رسیدن به ۲ سالگی نیازمند تغذیه مستمر با شیر مادر است.
این وضعیت در نهایت منجر شد مسوولان متولی حمایت از حقوق زنان در جامعه پیشنهاد افزایش دوره مرخصی زایمان زنان شاغل را از ۴ ماه به ۶ ماه مطرح کنند. این لایحه اگرچه طی دوران بررسی کارشناسی خود در کمیسیون های مختلف مجلس با نظرات موافق و مخالف بسیاری همراه بود، اما سرانجام کلیات این لایحه امسال با ۱۱۱ رای موافق و ۱۳ رای مخالف در کمیسیون اجتماعی مجلس به تصویب رسید.
برخورداری از ضمانت اجرایی لازم و تامین امنیت شغلی پس از اتمام دوران مرخصی زایمان زنان شاغل از جمله نگرانی ها و دغدغه های کارشناسان ، صاحب نظران امور زنان و بخصوص مادران شاغل است.
● ۶ ماه مرخصی زایمان شاهکار نیست
لایحه افزایش مرخصی زایمان زنان شاغل از ۴ ماه به ۶ ماه زمانی در کشور ما مطرح شده است که مقایسه های صورت گرفته میان کشور ما با دیگر کشورهای توسعه یافته نشان می دهد سالهاست در این کشورها تسهیلات و حمایت های قانونی بسیاری برای زنان شاغلی که قصد فرزنددار شدن دارند، در نظر گرفته شده است.
در بسیاری از این کشورها برای تشویق زنان و بخصوص زنان شاغل به فرزند دار شدن از یک سو و به دلیل اهمیت نقش و جایگاه مادران در نگهداری و تربیت کودکان از سوی دیگر، دوره مرخصی زایمان و شیردهی مادران شاغل حتی به ۲ تا ۳ سال نیز می رسد.
در حالی که امروزه محققان نیاز به مراقبت مستمر و استفاده از شیر مادر تا مدت ۲ سال را ضروری می دانند، اما متولیان حقوق زنان در کشور ما سرانجام پس از چندین سال تازه پیشنهاد افزایش مرخصی زایمان زنان به ۶ ماه را مطرح می کنند.
● ۶ ماه مرخصی زایمان کافی نیست
توکلیان یک فرهنگی است که چند ماهی است از تولد فرزند دومش می گذرد. او با تاکید بر این که نه تنها ۴ ماه بلکه ۶ ماه هم برای مرخصی زایمان یک مادر شاغل کافی نیست ، معتقد است : شاید در ظاهر ۶ ماه زمان طولانی به نظر برسد، اما واقعیت این است که این مدت با یک چشم به هم زدن سپری می شود و پس از آن یک مادر شاغل نمی داند که فرزند پنج شش ماهه خود را که هنوز هم از لحاظ جسمی در شرایطی نیست که بتوان نگهداری از آن را به کس دیگری غیر از مادر سپرد، باید چه کند.
این مادر شاغل پیشنهاد می کند: ای کاش متولیان کار در کنار ارائه پیشنهاد افزایش مرخصی زایمان زنان شاغل ، پیشنهادهایی همچون کاهش ساعت کاری زنان شاغل دارای فرزند خردسال ، تجهیز تمام ادارات و سازمان ها به مهد کودک و پیشنهاد ساعات مرخصی بین روز برای امکان سرکشی مادر به فرزند را نیز مطرح می کردند.
یک خانم شاغل که حدود ۲ سال در یک موسسه نیمه دولتی کار می کند و پس از به دنیا آوردن فرزندش به دلیل شرایط دشوار آن روزها و عدم همراهی کارفرما، مجبور به انصراف از کار شده است ، می گوید: ۴ ماه از مرخصی زایمان استفاده کردم. در حالی مجبور بودم به سرکار بیایم که فرزند کوچکم به دلیل عارضه قلبی یک بار تحت عمل جراحی قرار گرفته بود و به همین دلیل بشدت نحیف و ناتوان بود. پس از مشورت با همسرم تصمیم گرفتم با مراجعه به اداره درخواست ۲ ماه مرخصی بدون حقوق بدهم.
به این ترتیب به محض مراجعه به محل کار درخواست ۲ ماه مرخصی بدون حقوق خود را مطرح کردم ، زیرا فکر می کردم فرزندم هنوز در شرایطی نیست که بتوانم او را به مهد کودک بسپارم و خود به محل کار بیایم. اما وقتی تقاضایم را مطرح کردم با مخالفت کارفرما مواجه شدم ، چراکه آنها معتقد بودند همین که در این ۴ ماه نیز با وجود معطل ماندن کارشان کسی را جایگزینم نکرده اند لطف بزرگی در حق من داشته اند و بیش از این نمی توانند جای من را خالی نگه دارند، اما بیش از این نمی توانند همکاری کنند. پس فهمیدم که باید بین کودک بیمارم و از دست ندادن موقعیت شغلی خود یکی را انتخاب کنم که سرانجام هم مجبور به استعفا از محل کار شدم.
● استرس و اضطراب مادر
مرخصی کوتاه مدت برای مادرانی که بتازگی صاحب فرزند شده اند موجب اختصاص بخشی از ساعات کاری آنها به جویا شدن از وضعیت نوزاد در محیط کار خواهد شد، چرا که سپردن نوزاد به دیگران همواره موجب استرس و اضطراب مادر است.
● امکان شیردهی در محیطهای کاری
دکتر فریور، رئیس اداره شیر مادر وزارت بهداشت در این باره با اشاره به ضرورت فراهم آوری شرایط مناسب برای شیردهی زنان شاغل معتقد است که در برخی کشورهای پیشرفته دنیا، مدت مرخصی ۲ تا ۳ سال است و گاهی این مرخصی برای همسر وی نیز منظور می شود.
وی با اشاره به مزایای فراوان شیر با بیان این که شیر مادر به لحاظ فواید آن آثار بی شماری روی ذهن و روان کودک می گذارد، تصریح می کند: افزایش سیستم دفاعی کودک ، کاهش ابتلا به بیماری های حاد گوارشی ، اسهال ، استفراغ ، عفونت های تنفسی ، ذات الریه ، عفونت گوش ، مجاری ادرار، خون ، جلوگیری از بروز بیماری های مزمن نظیر بدخیمی ها، آسم آلرژیک ، ام.اس و کولیت اولسراتیو از فواید تغذیه با شیر مادر است.
همچنین جلوگیری از بروز سوئتغذیه و چاقی ، ایجاد و حفظ امنیت روانی و کاهش بروز خشونت های خانوادگی از دیگر فواید تغذیه با شیر مادر است. وی با تاکید بر این که برای شیردهی موفق ، حضور مادر در کنار شیرخوار به دلیل حفظ و ایجاد آرامش خاطر در کودک الزامی است ، تصریح می کند: از آنجا که هنوز امکانات مناسبی برای شیردهی موفق و به دور از استرس در محیط کار فراهم نشده است و با توجه به اهمیت تغذیه انحصاری با شیر مادر تا ۶ ماه ، افزایش مرخصی زایمان برای زنان شاغل از ۴ به ۶ ماه احساس می شد
دکتر جهانبخش امینی ، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس معتقد است: استرس و اضطراب زنان شاغل که بتازگی صاحب فرزند شده اند در روند فعالیت این مادران بی تاثیر نخواهد بود؛ بنابراین در صورت داشتن زمانی کافی برای رسیدگی به نوزاد و گذراندن یک دوره از زندگی می تواند از این مشکلات جلوگیری کند.
وی تاکید می کند: لایحه افزایش مرخصی زایمان برای زنان شاغل می تواند موجب آرامش برای مادر، نوزاد و در نهایت خانواده شود، چراکه در این صورت نوزاد تازه متولد شده زمان بیشتری را کنار مادر خود حضور خواهد داشت و مشکلاتی به لحاظ تغذیه یا خواب برای نوزاد ایجاد نخواهد شد.
● امنیت شغلی زنان شاغل تضمین شود
در این خصوص یک پژوهشگر مسائل زنان با بیان این که مساله مهم در افزایش مرخصی زایمان زنان شاغل فراهم آوردن ضمانت های اجرایی برای ادامه اشتغال زنان است ، می گوید: افزایش مرخصی زایمان در دیگر کشورهای دنیا نیز اتفاق افتاده است و برای زنانی که خواستار تغذیه کودکان شیرخوار خود با شیر مادر هستند امر مطلوبی به شمار می رود.
فریده ماشینی با تاکید بر این که این افزایش نباید به ادامه اشتغال زنان صدمه ای وارد کند، می افزاید: باید در این لایحه بازگشت زنان به اشتغال تضمین شود و در بخش خصوصی نیز این موضوع به عامل بازدارنده ای برای به کار گرفتن زنان از سوی کارفرمایانی که احساس خسارت می کنند تبدیل نشود، بنابراین لازم است در تصویب نهایی این طرح تمام ضمانت های اجرایی مورد نیاز کاملا لحاظ شود.
● افزایش مرخصی زایمان خواسته بحق
همچنین رئیس فراکسیون زنان مجلس نیز با مثبت ارزیابی کردن لایحه افزایش مرخصی زایمان از ۴ ماه به ۶ ماه ، رویکرد دولت و مجلس را توجه به اصل ۱۰ قانون اساسی یعنی تصویب قوانینی که منجر به تحکیم بنیان خانواده شود، می داند و می گوید: نمایندگان طی دیدارهای مردمی و جلسات مشاوره ای نامه های بسیاری در خصوص افزایش زمان شیردهی زنان با توجه به اهمیت تغذیه نوزادان با شیر مادر دریافت کرده اند، همچنین براساس گزارش انجمن تغذیه با شیر مادر بر این مساله تاکید شده که با توجه به مباحث بهداشتی ، نوزادان باید منحصرا ۶ ماه از شیر مادر استفاده کنند.
فاطمه آلیا، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با بیان این که در گذشته متخصصان ، نیاز نوزاد به تغذیه با شیر مادر را ۴ ماه عنوان می کردند، اما براساس تحقیقات جدید این دوران به ۶ ماه افزایش یافته است ، ادامه می دهد: پژوهش ها نشان داده بسیاری از علل افت تحصیلی دانش آموزان رابطه مستقیمی با تغذیه آنها در دوران نوزادی دارد.
وی علل اصلی انتقاد مخالفان این طرح را خدشه دار شدن امنیت شغلی زنان و ممانعت استخدام آنها از سوی کارفرمایان عنوان و تصریح می کند: چنانچه مخالفان به مبنای علمی این طرح یعنی توسعه پایدار به وسیله نیروی انسانی تحصیلکرده و باهوش بیندیشند، به طور قطع نوع نگرش آنها تغییر خواهد کرد؛ همچنین کسانی که معتقد به حضور زنان در جامعه هستند باید برای تضمین آرامش روحی مادران و رفع دغدغه های آنها چنین تسهیلاتی را بپذیرند تا زن ، هم در خانواده و هم در جامعه حضور پررنگ تری یابد.
● زنان شاغل نگران نباشند
عفت شریعتی ، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس نیز با بیان این که لایحه افزایش دوره مرخصی زایمان زنان شاغل از ۴ماه به ۶ ماه فعلا در کمیسیون اجتماعی به تصویب رسیده و هنوز به صحن علنی مجلس نیامده است به همین دلیل در حال حاضر فعلا کلیات این لایحه به تصویب رسیده و زمانی که در صحن علنی مجلس مطرح شود به طور قطع جزییات و نقاط ابهام این لایحه به طور کامل بررسی و تمام ضمانت های اجرایی آن کاملا در نظر گرفته خواهد شد.
این نکته را به یاد داشته باشیم تجربه نشان داده چه بسیار قوانینی که پس از تصویب به دلیل عدم برخورداری از ضمانت اجرایی در حد یک نوشته باقی مانده و در عمل از کارایی و تاثیرگذاری لازم برخوردار نبوده اند.

بهناز محمدی

منبع : بازار کار