رکورد سیاسی در روابط تهران- الجزیره

سطح دوستی تهران والجزایر با روابط هیچ کدام از کشورهای خاورمیانه قابل قیاس نیست از هر دو حیث کمی و کیفی ، منحنی مراودات این دو کشور جهان اسلام از یک «رکورد دیپلماتیک» خبر می دهد. اتفاقات پرشتاب سال های اخیر در مناسبات تهران و الجزیره از نگاه دیگر محافل منطقه دور نمانده است. دوستی تازه دو کشور از آن جهت در نظر برخی از سران عرب به صورت یک الگو در آمده است که روابط ایران و الجزایر یک دهه در رکود به سر برد و فقط با یک تصمیم و اراده تاریخی ، رهبران دو کشور توانستند افق تازه ای برای نزدیکی دو ملت بگشایند.
پس از ۴ بار دیدار مهم سران دو کشور روابط عبدالعزیز بوتفلیقه سیاستمدار سرشناس الجزایر با ایرانی ها شکل یک دوستی عمیق را پیدا کرده است.
این روابط ویژه از دو تفکری سرچشمه می گیرد که دولت های امروز ایران و الجزایر در عرصه دیپلماسی دنبال می کنند. در داخل الجزایر، عبدالعزیز بوتفلیقه به همراه نسل جدید زمامداران این کشور با دو سیاست آشتی ملی در داخل و تنش زدایی در خارج برای گشودن درهای دیپلماسی خیز برداشته اند. در تهران نیز دولت احمدی نژاد بر پایه رویکرد همگرایی با جهان اسلام به سوی ایجاد پیمان های دوستی دو جانبه و چند جانبه با کشورهای مهم جهان عرب و غیر متعهد گام برمی دارد.
طبیعی است که برقراری پیوندهای همکاری میان دو کشور ایران و الجزایرتأثیرات و بازتابی فراتر از خاورمیانه پیدا کند به این دلیل که آنها در حوزه استراتژیک خاورمیانه ، عنوان تاریخی دو قدرت منطقه ای را دارا هستند.
همه قدرت ها و بازیگران غربی موقعیت سوق الجیشی الجزایر را با نقش های این کشور در شمال آفریقا و کرانه مدیترانه می سنجند.
الجزایر، دومین کشورآفریقا در نقطه تلاقی جهان اسلام و اروپای مسیحی همان ارزش استراتژیک را دارد که ایران در نقطه تماس دو کانون مهم خلیج فارس و آسیای مرکزی.
● روابطی برپایه تغییر نگاه
مهم ترین توافق ها برای متحول ساختن روابط تهران والجزایر در سفر سال گذشته رئیس جمهور کشورمان انجام شد. این دیدار از هرجهت نزد محافل سیاسی یک اتفاق سمبلیک بود زیرا رسماً مهر پایان بر یک دوره سکون و رکودناخواسته درمناسبات دو کشور نهاد. البته پیش از آنکه رؤسای جمهور دو کشور دیدار تاریخی شان را انجام دهند مقدمات تنش زدایی و عبور دو کشور از یک دوره رکود فراهم شده بود.
دیپلمات های ایرانی در تحلیل مشی تازه الجزیره معتقدند که رهبران جدید این کشور تا حد زیادی سیاست خارجی را از سایه نفوذ طرف های غربی خارج ساخته اند و نوعی استقلال گروی در دیپلماسی شان پیشه کرده اند. حتی در ماجرای تروریسم که معضل مشترک الجزیره و غرب است و همه زمینه های یک همپیمانی میان الجزیره و قدرت های آن سوی مدیترانه مهیا است یاران بوتفلیقه از مبارزه ای مجزا و مستقل از امریکا دراین وادی سخن می رانند، چنان که نورالدین یزید زرهونی وزیر کشور الجزایر تأکید می کند: مبارزه با تروریسم نیازمند نیروهای نظامی کلاسیک یا یک نیروی خارجی مقتدر نیست و طرح ساخت پایگاه نظامی به بهانه مبارزه با تروریسم کاملاً مردود است.
بنابراین سیاست نگاه به ایران بوتفلیقه را باید در همین چارچوب رویکرد کلان الجزیره به روابط بین الملل ارزیابی کرد. از این منظر گشودن راه دوستی با ایران برای مردان امروز الجزیره یک امتیاز طلایی است که سکه آن به نام بوتفلیقه ضرب شده است. بوتفلیقه هشت سال پیش درست روزهایی که تهران میزبانی کنفرانس بزرگ اسلامی را برعهده داشت نمایندگان خود را برای رساندن پیام این تغییر روانه پایتخت های خاورمیانه کرد.
نقش محوری بوتفلیقه دراین تغییر نگاه از منظر دولتمردان جمهوری اسلامی پنهان نماند و بوتفلیقه سال ۸۲ بعدازاین ماجرا راهی تهران شد. میان مقام های جمهوری اسلامی نوعی اجماع بر سر بازگشت سریع دیپلماسی ایران به این نقطه مهم شمال آفریقا پدید آمد.
اما آنچه توجه افزونتر تهران به مشی تازه رهبران جدید الجزیره را جلب کرد دیدگاه های آنها بویژه در قبال بحران های گریبانگیر جهان اسلام است. سران الجزیره در حلقه منتقدان سیاست جاری امریکا درخاورمیانه ظاهر شدند. به نحوی که در موضوعات حساسی مانند عراق، تروریسم و فلسطین، آنها نگرشی مبتنی بر منافع جمعی مسلمانان واعراب مطرح کردند. این جهت گیری آنان در سازمان ها و اجلاس های سازمان ملل و کنفرانس اسلامی بیش از هر جا نمود پیدا کرد و خود یک محرک قوی بود تا دیپلماسی کشورهای اسلامی مانند ایران حساب تازه ای روی نقش این کشور مهم آفریقا باز کنند و با نگاه به این رشته مواضع الجزیره بود که احمدی نژاد در آستانه سفر خود با تأکید براین که دو کشور ایران و الجزایر دیدگاه های بسیار نزدیکی در خصوص مسائل مهم دنیای اسلام، منطقه و جهانی دارند، تصریح کرد: ایران و الجزایر دو کشور انقلابی هستند که مشی مستقلی را در مسائل منطقه ای و جهانی دنبال می کنند.
● همسویی در سیاست بین الملل
بوتفلیقه وهمکارانش در بحبوحه رویارویی تهران - واشنگتن کنار ایران ایستادند ودیپلماسی الجزیره دراین میدان سخت کوشید تا نقش یک همراه را برای جمهوری اسلامی ایفا کند. بوتفلیقه چندین بار در انتقاد از سیاست تحریم ایران سخن گفت و نخست وزیر او، عبدالعزیز بلخادم در رایزنی های خویش ضمن تأکید برنقش تأثیرگذار و محوری ایران در منطقه کوشید تا طرف های اروپایی و غربی را به استفاده از وزنه نیرومند ایران بویژه در حفظ امنیت و صلح منطقه وحل بحران های خاورمیانه جلب کند.
در هرحال اکنون بر پایه توافقاتی که احمدی نژاد و بوتفلیقه انجام دادند تهران و الجزیره یک نقشه جامع همکاری را پیاده کرده اند که این نقشه نوین همه زمینه ها و عرصه های اقتصادی و سیاسی را در برگرفته است.
بخشی از این مناسبات جنبه دیپلماتیک و سیاسی دارد که این بخش حتی در اجلاس اخیر عدم تعهد نیز تبلور یافت. هم اکنون تهران و الجزیره در سازمان ملل و مناقشات جهانی به دلیل موقعیت ژئواستراتژیک شان در چهار راه شرق و غرب همکاری پردامنه ای راشروع کرده اند. الجزیره حامی جدی حقوق هسته ای صلح آمیز ایران در وین ونیویورک بوده و با اعمال فشارهای سیاسی غرب مخالفت کرده است. تهران نیز در معضل بزرگ تروریسم به حمایت از این کشور پرداخته است. الجزایر در سال های اخیر با موجی از حملات گروه های افراطی روبرو شده که اغلب از موقعیت استراتژیک آن ناشی می شود که از یک طرف به عنوان دروازه ورود به قاره آفریقاست و از طرف دیگر در کنار دریای مدیترانه واقع شده و از شمال به اروپا متصل است.
برای سران الجزایر رویکرد تهران در مسئله تروریسم موجود بسیار تأثیرگذار بود.
آنها که از مشی دو گانه غرب در این زمینه کلافه شده اند حساب ویژه ای روی همراهی ایران گشوده اند به همین دلیل وقتی رئیس جمهور کشورمان در مصاحبه با خبرنگاران عرب با شدید ترین بیان، رفتار تروریست ها را نفی کرد و درخصوص همکاری در مبارزه با این پدیده به طرف عربی اطمینان داد با موج تحسین سران الجزایر روبرو شد. احمدی نژاد گفت : جمهوری اسلامی ایران از اساس با روش های تروریستی تحت هر نام، انگیزه و عنوان مخالف است و در پایان یادآور شد که کشورهای مستقل دنیا دست به دست هم بدهند و علیه این جنایت قیام کنند. تصور کنید در افکارعمومی کشورهایی که دو دهه تمام در بدبینی و سوءظن نسبت به ایرانیان به سر کرده اند این راهبرد جمهوری اسلامی چه اثرات ماندگاری بر جای می نهد.
اما چنان که توصیف شد پروژه همکاری الجزیره و تهران فقط یک اتفاق محدود در چارچوب سیاسی نیست، بلکه هر دو طرف به برداشتن گام به سوی اهدافی بلندتر چشم دوخته اند. سران دو کشور به ظرفیت های اقتصادی دو کشور و از جمله ذخایر عظیم نفت و گاز خویش در این مناسبات تکیه کرده اند. در همین راستا ایران و الجزایر در جهت تشکیل اوپک گازی تلاش هایی را داشته اند، بوتفلیقه جزو اولین رهبران جهان اسلام بود که از پیشنهاد مقام معظم رهبری در این زمینه استقبال کرد.

س. حیدرپور، کارشناس حوزه اروپا

منبع : روزنامه ایران