بهرام بیضایی ، کارگردنی تمام نشدنی

بهرام بیضایی در ۵ دی سال ۱۳۱۷ در تهران به دنیا آمد. او تحصیلات دانشگاهی اش را در رشته ادبیات ناتمام گذاشت و در سال ۱۳۳۸ به استخدام اداره کل ثبت اسناد و املاک دماوند درآمد. در سال ۱۳۴۱ به اداره هنرهای دراماتیک که بعدها به اداره برنامه های تئاتر تغییر نام داد، منتقل شد. در سال ۱۳۴۴ با منیراعظم رامین فر ازدواج کرد که حاصل این ازدواج ۳ فرزند به نام های نیلوفر، ارژنگ (فوت شده در ۱۰۰ روزگی) و نگار می باشد. در سال ۱۳۴۸ با دانشگاه تهران همکاری کرد. در سال ۱۳۵۲ از اداره برنامه های تئاتر به دانشگاه تهران به عنوان استادیار تمام وقت نمایش دانشکده هنرهای زیبا و مدیریت رشته هنرهای نمایشی انتقال یافت. در سال ۱۳۶۰ پس از۲۰ سال کار دولتی از دانشگاه تهران اخراج شد. او در سال ۱۳۷۱ با مژده شمسایی ازدواج کرد. فرزند آخرش نیاسان در سال ۱۳۷۴ متولد شد.
● فعالیت در سینما
بهرام بیضایی فعالیت سینمایی را با فیلم برداری یک فیلم ۸ میلی متری ۴ دقیقه ای سیاه و سفید در سال ۱۳۴۱ آغاز کرد. پس از ساخت فیلم کوتاه عموسبیلو در سال ۱۳۴۹، اولین فیلم بلندش رگبار را در سال ۱۳۵۰با هنرمندی پرویز فنی زاده و پروانه معصومی ساخت و به عنوان هنرمندی متعهد و نوآور شناخته تر شد. چریکه تارا و مرگ یزدگرد فیلم هایی که او در سال های ۱۳۵۷ و ۱۳۶۰ ساخت، تاکنون در محاق توقیف می باشند. او در سال های پیش و پس از انقلاب برای ساختن فیلم های خود با مشکلات و سنگ اندازی های بسیاری رو به رو بوده است. او تا کنون ۱۰ فیلم بلند و ۴ فیلم کوتاه ساخته است و آخرین فیلمی که از او پس از ۱۰ سال به نمایش عمومی درآمد سگ کشی (۱۳۸۰) بود که با استقبال گسترده منتقدان و مردم رو به رو شد.
بهرام بیضایی سال گذشته برای ساختن لبه پرتگاه خبرساز شد و با معرفی بازیگران کار را شروع کرد. اما به خاطر اختلافاتی که با تهیه کننده پیدا کرد، فیلم متوقف شد. قرار بود در آن فیلم محمدرضا گلزار، مهران مدیری، مژده شمسایی و نگار فروزنده نقش های اصلی را بازی کنند. او یک قسمت از مجموعه مستند فرش ایران به نام فرش سخنگو را ساخت. براساس فیلم نامه های او ۵ فیلم توسط کارگردانان دیگر ساخته شده است، از جمله فیلم روز واقعه که وقایع آن در روز عاشورا در کربلا می گذرد. بیضایی از معدود کارگردانانی است که فیلم هایش به جشنواره های خارجی فرستاده نمی شود. او در کنار کارگردانی سینما، بزرگ ترین فیلم نامه نویس سینمای ایران نیز به شمار می رود. آخرین ساخته او وقتی همه خوابیم در سال ۱۳۸۷ تولید شد که در جشنواره فیلم فجر امسال شرکت می کند.
● فعالیت در تئاتر
بهرام بیضایی یکی از معدود هنرمندان ایرانی است که هم در صحنه تئاتر و هم در سینما کارنامه ای درخشان دارد. در عین حال او همیشه به پژوهش در زمینه تئاتر هم علاقه داشته و در سال های دهه ۱۳۴۰ کتاب هایی را درباره تئاتر در چین، ژاپن و ایران منتشر کرده که هنوز هم منبع درسی دانشجویان تئاتر محسوب می شود. بهرام بیضایی نوشتن نقد، تحقیق و مطالب پراکنده درباره تئاتر و سینما در نشریات علم و زندگی، هنر و سینما، گاهنامه آرش، مجله موسیقی، کیهان ماه، ماهنامه ستاره سینما، کتاب چراغ و ... را در سال ۱۳۳۸ آغاز کرد. او از سال ۱۳۴۰ به صورت جدی به نوشتن نمایش نامه پرداخت و در سال ۱۳۴۵ اولین نمایش خود را کارگردانی کرد. او به همراه اکبر رادی و غلامحسین ساعدی پایه گذاران موج نوی نمایش نامه نویسی ایران می باشند.
اجراهای صحنه ای او اغلب از تئاترهای پر مخاطب بوده اند. بیضایی در سال ۱۳۵۸ نمایش مرگ یزدگرد را به روی صحنه برد. او بعد از هجده سال محروم شدن از صحنه در ۱۳۷۶ دو نمایش نامه کارنامه بنداربیدخش نوشته خودش و بانو آئویی را به طور هم زمان در سالن چهارسو و سالن قشقایی واقع در تئاتر شهر به روی صحنه برد. شب هزارو یکم را نیز در سال ۱۳۸۲ در سالن چهارسو اجرا کرد. در سال ۱۳۸۴ نمایش مجلس شبیه در ذکر مصایب استاد نوید ماکان و همسرش مهندس رخشید فرزین را در سالن اصلی تئاتر شهر به روی صحنه برد. بیضایی پس از این ماجرا دعوت مرکز هنرهای نمایشی را برای اجرای یک نمایش قبول کرد و نمایش افرا را در سالن اصلی تئاتر شهر به روی صحنه برد. در سال هایی که بیضایی از صحنه به دور ماند و مجال فیلم سازی را نداشت، به نوشتن نمایش نامه و فیلم نامه و پژوهش مشغول بود که برخی از آنان توسط انتشارات روشنگران و مطالعات زنان منتشر شده اند.
● فیلم شناسی:
رگبار (۱۳۵۱) غریبه و مه (۱۳۵۴) کلاغ (۱۳۵۶) چریکه تارا (۱۳۵۷) مرگ یزدگرد (۱۳۶۱) باشو غریبه کوچک (۱۳۶۵) شاید وقتی دیگر (۱۳۶۶) مسافران (۱۳۷۰) گفت و گو با باد (فیلم کوتاه، ۱۳۷۷) سگ کشی (۱۳۷۹) وقتی همه خوابیم(۱۳۸۷)

منبع : روزنامه خراسان