مسئولیت و استقلال در کودکان

● از جنگ تا صلح
والدینی که درگیر یک جنگ خواسته و یا ناخواسته با کودکانشان بر سر کارهای روزانه و مسئولیت‌ها هستند، باید این واقعیت را درک کنند که در این جنگ نمی‌توانند برنده باشند. ما هر چقدر وقت و توان برای زور گفتن به آنان داشته باشیم، آنها وقت و انرژی بیشتری برای مقاومت در برابر ما دارند. حتی اگر هم در جنگ ببریم و موفق شویم که اراده‌مان را بر آنان تحمیل کنیم، آنان شاید با بی‌روح شدن، عصبی شدن و یا با نافرمانی و قصور در کارها، انتقام بگیرند.
تنها یک راه هست که ما را به پیروزی می‌رساند:
کودکان را با حرف‌هایمان متقاعد سازیم. شاید این‌کار ناممکن به‌نظر می‌رسد، اما فقط دشوار است و ما این ظرفیت و توانائی را در خودمان داریم که بر آن چیره شویم. حتی اگر هم فعلاً روابط دوستانه با کودک نداریم. چنین روابطی را می‌توانیم در آینده نه چندان دور ایجاد کنیم.
● گوش دادن با حساسیت:
هنگامی‌که والدین به احساسات و افکار کودکانشان بی‌توجه به‌نظر می‌رسند کودکان دچار ناامیدی و رنجش خاطر می‌شوند. به همین خاطر آنها چنین نتیجه‌گیری می‌کنند که عقایدشان احمقانه و غیرقابل توجه هستند و اینکه دوست داشتنی نیستند و کسی آنها را دوست ندارد. پدر یا مادری که با دقت به حرف کودکش گوش می‌دهد به او می‌فهماند که برای عقایدش ارزش قائل می‌شوند و به‌خود او هم احترام می‌گذارند چنین احترامی سبب می‌شود که کودک نسبت به‌خودش ارزش قائل شود و این ارزش قائل شدن کودک نسبت به‌خود سبب می‌شود که او بتواند با دنیای حوادث و با مردم درست برخورد کند.
● جلوگیری از ”خوشه‌های خشم“
والدین بایستی از واژه‌ها و گفتارهائی که مایه نفرت و رنجش کودک می‌شوند، پرهیز کنند.
▪ توهین‌ها: تو مایه شرمساری مدرسه‌ات هستی و آبروئی برای خانواده‌آت باقی نگذاشته‌ای نام‌های گوناگون نهادن بر کودک: مفت‌خور، پر فیس و افاده، احمق.
▪ پیشگوئی کردن: سرانجام کارت به دارالتأدیب خواهد کشید. آنجا جائی است که جنابعالی تا ابد در آن خواهی بود.
تهدیدها: اگر مثل یک بچه آدم یک گوشه ننشینی، فکر و خیال اینکه اجازه کاری را به تو بدهم از کله‌ات بیرون کن.
● بیان احساسات و افکار بدون حمله‌ور شدن
در موقعیت‌هائی که مشکلی پیش آمده است، والدین اگر احساسات و افکار خودشان را بدون حمله‌ور شدن به شأن و شخصیت کودکشان بیان کنند، بیشتر مؤثر خواهد بود. هنگامی‌که والدین با حساسیت گوش می‌دهند، گفتارهای تند و تیز و نیشدار را به تأخیر می‌اندازند و احساسات و خواسته‌هایشان را بدون اهانت بیان می‌کنند، آنگاه تغییری در کودک حاصل می‌شود. جوی که هم‌دردی بر آن حاکم است، کودک را به والدین نزدیک‌تر می‌کند؛ رفتارهای درست، ملاحظه و نزاکت والدین مورد توجه و هم‌چشمی کودک واقع می‌شود. این تغییرات یک‌شبه صورت نمی‌گیرد و زمان لازم دارد.
اما تلاش‌ها سرانجام نتیجه خواهند داد. پدر و مادر با پذیرش و انجام این رفتارها و اعمال جدید، بخش عمده‌ای از آموزش مسئولیت به کودک را جامه عمل خواهند پوشاند، اما با این‌حال، نمونه و سرمشق بودن برای کودک به تنهائی کافی نیست.
هر کودکی احساس مسئولیت را از طریق تلاش‌ها و تجربه خودش کسب می‌کند. زمانی‌که رفتار نمونه پدر یا مادر جو مطلوبی برای یادگیری ایجاد می‌کند، تجارب ویژه یادگیری را تقویت کرده و آن را بخشی از صفات شخصیتی کودک می‌سازند. بنابراین مهم است که تعیین کنیم در مراحل مختلف رشد بلوغ، چه مسئولیت‌های ویژه‌ای را به کودک بدهیم.

دکتر هایم جی، گینات
سهیلا اشراقی

منبع : روزنامه آفتاب یزد