موزه جنگ کشورها ،یادگاری یا رشادت

● مقدمه
موزه های جنگ یکی از پایدارترین میراث تلخ و عبرت انگیز و در برداشتی دیگر مقاومت دلیران یک کشور مورد تهاجم در برابر مهاجمان ستیزه خو و ستیزه جو می باشد. نسلهای حال و آینده در برداشت های خود از واقعه های تلخ جنگ جز در نوشتارها و کتابها شاید نتوانند برداشت های ذهنی خود را تکمیل و به پرسشهای متوالی و متواتر درون خود قناعت و اکتفا نمایند. اما یادگاری های تلخ به جا مانده از قرن ها و سالهای نه چندان دور زمانها در کنج موزه ها شاید مفاهیم انتزاعی جنگ را در تصورات آنها باز و روشن تر نماید . موزه های جنگ یکی از تلخ ترین و غمناک ترین تجسم جرثومه های دلاوری ملتها می باشد. یادگاری ،یادگار نگاشته های گذشته گان سلحشور بردل تاریخ پر فراز و نشیب ملت ها، حکایت از واقعه شوم جنگ ها بر پهنه خاطره های انسانی است . شهدا خالق حماسه‌های جاودانه در تاریخ هستند.
● موزه جنگ ایران
در طول هشت سال جنگ، برخی از کشورهای بیگانه قصد براندازی کشور ما را داشتند که توانستیم از ۱۲ کشور دنیا اسیر جنگی و از ۴۰ کشور دنیا غنیمت جنگی بگیریم.
شهدا خالق حماسه‌های جاودانه در تاریخ هستند.جنگ تحمیلی هشت سال دفاع مقدس توانست سرنوشت کشور ما را در دنیا عوض کند.
مهم‌ترین نتیجه جنگ تحمیلی علیه ایران استقامت و پایداری ملت در دستیابی به حقوق خود از جمله انرژی هسته‌ای است.از ۱۲ کشور دنیا اسیر جنگی و از ۴۰ کشور دنیا غنیمت جنگی گرفتیم و امروز این غنیمت در آثار موزه جنگ به عنوان سند ماندگار است.
● موزه جنگ خرمشهر
ساختمان این موزه در سال ۱۳۰۹ساخته شد، و تا پایان جنگ به عنوان بخش اداری شرکت نفت به کار می‌رفت است. در دوران هشت سال جنگ تحمیلی این ساختمان به عنوان محل دیدبانی نیروهای عراقی مورد استفاده قرارگرفت.
با بازسازی گوشه‌ای از ساختمان اداری شرکت نفت، در سال ۷۵ این مکان به عنوان مرکز فرهنگی دفاع مقدس افتتاح شد. مساحت مرکز فرهنگی ۲ هزار و ۴٠۰ مترمربع و دارای کتابخانه تخصصی دفاع مقدس با حدود ۳ هزار جلد کتاب، سالن نمایش فیلم، آرامگاه سه شهید گمنام که در نوروز سال ۸۵ در این مکان دفن شده‌اند، می‌‌باشد.
با توجه به اینکه این مرکز محل دیدبانی دشمنان در دوران جنگ بوده است، دست نوشته‌های اشغالگران عراقی بر روی دیوارهای ساختمان به جای مانده است، که یکی از دست نوشته‌ها، جمله " آمده‌ایم تا بمانیم " بوده است که در این مرکز، خودنمایی می‌کند.
مرکز فرهنگی خرمشهر دارای چهار سالن مقاومت، اشغال، آزادسازی، و بازسازی خرمشهر است؛ که در هر بخش گوشه‌هایی از حماسه آن دوران را نشان می‌دهد.
همچنین در این مرکز فرهنگی، آثار به جامانده از سرداران شهید حماسه مقاومت خرمشهر همچون سید محمدعلی جهان‌آرا ، بدالرضا موسوی، از فرماندهان سپاه خرمشهر و دیگر شهداء ارتش و سپاه، و نیز ادوات نظامی آن دوران به نمایش گذاشته شده است. هر ساله بازدیدکنندگان زیادی به ویژه در نوروز با توجه به حضور راهیان نور در خرمشهر، از این مرکز فرهنگی دیدن می‌‌کنند.
● موزه جنگ شهر مسکو
موزه جنگ مسکو یکی از زیباترین موزه های مسکو می باشد که در سال ۱۹۹۳ ساخته شده و در پارکی بزرگی به نام «پارک پابدی» (پارک پیروزی) واقع شده است. این موزه از دو بخش تشکیل شده است. بخشی در داخل ساختمانی زیبایی که به شکل نیم دایره ساخته شده ، ‌قرار دارد و بخش دیگر در داخل فضای آزاد می باشد. بخشی از تسلیحات نظامی به همراه تصاویری از صحنه های جنگ، اسامی سرداران و مبارزان در داخل ساختمان و ادوات نظامی بزرگ مانند تانک ها و توپ ها و هواپیماهای جنگی در فضای آزاد مستقر شده است. همه روزه جهانگردان و علاقمندان بسیاری از این موزه بازدید می‌کنند.
بیش از نیم قرن از پایان خونین‎ترین جنگ در تاریخ بشریت گذشته است. ۶۱ کشور و بیش از ۸۰ درصد جمعیت کره زمین به عرصه عملیات جنگی کشانده شدند. نبردها در خاک ۴۰ کشور اروپا، آسیا و آفریقا و در فضاهای گسترده دریایی و اقیانوسی جریان داشت. نفرات ارتشهای طرفین درگیر شامل بیش از ۱۱۰ میلیون نفر بود. در آن جنگ بیش از ۵۷ میلیون نفر جان خود را از دست دادند که نیمی از آنها، مردم غیرنظامی بودند. آتش جنگ جهانی دوم طی ۶ سال در حال شعله‎ور‎شدن بود. طی ۴ سال در جبهه شوروی-آلمانی مهمترین تحولات این جنگ رخ داد که جریان جنگ را به طور ریشه‎ای به نفع نیروهای ضدفاشیستی تغییر داد. راه به سوی پیروزی طولانی و دشوار بود. در تالارهای این موزه که به تاریخ جنگ کبیر میهنی سالهای ۱۹۴۵-۱۹۴۱ اختصاص دارد، روزهای جنگ که برای شرکت کنندگان و شاهدان عینی آن بی‎پایان به نظر می‎رسیدند، بصورت دقایق و لحظات فشرده شده‎اند. اما یاد گذشته که برای هر کس در ارتباط سرنوشت وی با سرنوشت کشور و جهان است، در دست زمان نیست. نه تنها درک عینی جریانات امروزی بلکه قابلیت پیشبینی تحولات آینده نیز به برداشت آگاهانه و صادقانه ما از تاریخ بستگی دارد. این موزه با کمکهای خیریه مردم و با پول مالیات‎پردازان ساخته شده است. ما، پرسنل این موزه، به همکاری با همه علاقه مندان در این زمینه، اشتیاق داریم.
موزه مرکزی جنگ کبیر میهنی سالهای ۱۹۴۵-۱۹۴۱ که باید یاد مدافعین وطن را جاودان کند، به عنوان مرکز علمی-پژوهشی و اطلاعاتی-خبری برنامه‎ریزی شده بود. در این موزه با کمک وزارت فرهنگ روسیه و شهرداری مسکو خزانه اساسی دولتی آثار یادبود مادی و معنوی مربوط به تاریخ جنگ ترتیب داده شده است. در هر موزه‎ای از جمله موزه نظامی و تاریخی، قبل از همه کلکسیون اشیای نمایشی آن جالب است. فرق موزه ما با موزه‎های دیگر این است که کلکسیون آن مطابق با معیارهای موزه‎ای تازه است و کماکان تکمیل می‎شود. شما هم اگر مایل باشید، می‎توانید در توسعه آن شرکت کنید. منظورمان از همکاری با شما همین است.
● توضیحاتی چند راجع به کلکسیون موزه:
کلکسیون موزه که با احتساب کتابخانه علمی شامل بیش از ۱۰۰ هزار واحد نگهداری است، بسیار متنوع است. این کلکسیون کارنامه سالهای جنگ را به گونه‎ای که در اذهان و اعمال سیاستمداران، امرای ارتش و شرکت کنندگان عادی جنگ در جبهه‎ها و در پشت جبهه ثبت شده است، منعکس می‎کند. این موزه از مجموعه نادر وسایل شخصی و مدارک سربازان ارتش سرخ و کارگران کارخانه‎های پشت جبهه، فرماندهان معروف جنگ کبیر میهنی مانند گ. ژوکوف، آ. واسیلفسکی، م. کریپونوس، ن. ورونوف، آ. گولوفکو و م. لوکین، و نیز خلبانان، تانکیستها و تک‎تیراندازان معروف، مدیران صنایع و طراحان فنی برخورداراست. مواد مربوط به شهروندان شوروی که به اسارت درآمدند، چریکها، مهاجران بازگشته و کودکان جنگ که در موزه نگهداری می‎شود، منحصربه فرد است. در این موزه اسلحه گرم ارتشهای اکثریت کشورهای شرکت کننده جنگ جهانی دوم، و مدالیون‎های سربازان که در اماکن وقوع نبردهای جنگ کشف شد، جمع‎آوری شده است. کلکسیون پولهایی که کشورهای درگیر برای مناطق اشغال شده منتشر می‎کردند، شایان توجه است. اونیفورم شوروی، خارجی و وسایل معیشتی نظامی و غیرنظامی سالهای ۱۹۴۰ به صورت نسبتاً کاملی در معرض نمایش گذاشته شده است.
"کاتیوشای" نامدار شوروی، توپ ضدهوایی انگلیسی، توپ ضدتانک آلمانی، تانک سبک ژاپنی و نمونه‎های متعدد دیگر سلاحهایی که در نبردهای جنگ جهانی دوم شرکت کرده و اکنون در موزه نگهداری می‎شوند، به کلکسیون این موزه به معنی واقعی کلمه وزن بیشتری می‎دهد. مجموعه آثار نقاشی از ارزش زیادی برخوردار است. در سال ۱۹۸۷ ن. پ. کوشلف، گرد‎آورنده معروف پوسترهای زمان جنگ از لنینگراد، این پوسترها را به موزه هدیه کرد و بنای این کلکسیون را نهاد. در حال حاضر در این موزه هزاران اثر گوناگون نگهداری می‎شود که توسط سازندگان یا دارندگان آنها و نیز توسط سازمانهای مختلف به موزه هدیه شده یا از مؤلفان یا ورثه آنها خریداری شده است.
آثار تصویری و تجسمی این موزه شامل مجسمه‎ها، نقش‎ها و تابلوهای نقاشان حرفه‎ای و غیرحرفه‎ای است که در سالهای جنگ و بعد از جنگ ساخته شد. این موزه از مجموعه قابل توجه پوسترهای سیاسی شوروی دوران جنگ کبیر میهنی برخوردار است. آثار معروف استادان این هنر مانند کوکرینیکسی، و. دنی، د. موئور، د. شمارینوف، و. ایوانوف،و. کورتسکی، ای. توئیدزه و نیز آثار نه چندان معروفی که به دلایل مختلف در آلبومها و کاتالوگهای روسی که طی دهها سال اخیر منتشر شدند، گنجانده نشد، در معرض نمایش گذاشته شده است. تقریباً نیمی از بنیاد نمایشی این موزه را آثار خطی و مستند تشکیل می‎دهند، از جمله خاطرات شرکت کنندگان جنگ، آرشیو افراد و سازمانها، نقشه‎های عملیاتی و جغرافیایی، روزنامه، مجله، کتاب، نت، کارت پستال، شبنامه و عکس. در میان این اسناد، نامه‎های مثلث‎شکل سربازان از جبهه‎ها جایگاه ویژه‎ای دارند.
● مجتمع یادبود
بازگشایی موزه مرکزی جنگ کبیر میهنی سالهای ۱۹۴۵-۱۹۴۱ در کوه پاکلونایا روز ۹ مه ۱۹۹۵ همزمان با جشن پنجاهمین سالگرد پیروزی صورت گرفت. کوه پاکلونایا در غرب مسکو، در انتهای خیابان "کوتوزوفسکی پراسپکت" واقع شده است. نام آن یادآورنده رسم قدیمی است: کسانی که وارد شهر می‎شدند یا از مسکو خارج می‎شدند، در این محل در برابر مسکو و مقدسات آن تعظیم می‎کردند. رویدادهای تاریخی زیادی با کوه "پاکلونایا" ارتباط دارد. در سال ۱۶۱۰ در زمان هجوم لهستانی‎ها به مسکو، امیر لهستانی "ژولکفسکی" پای این کوه اردوگاه خود را مستقر کرد. هیأت نمایندگی درباریان مسکو همینجا خدمت او رسیدند. در سال ۱۸۱۲ بعد از نبرد "بورودینو" ارتش روسی در این محل به ساخت استحکامات دفاعی پرداخت که به درد نخورد چرا که در شورای نظامی که در روستای "فیلی" واقع در نزدیکی کوه "پاکلونایا" تشکیل شد تصمیم گرفته شد از نبرد اجتناب شود. در سالهای جنگ کبیر میهنی لشگرهای ارتش سرخ و بسیج مردمی از جاده "موژایسک" به سوی غرب حرکت می‎کردند. در ۵۰۰متری غرب کوه پاکلونایا ویلای نزدیک معروف استالین قرار داشت.
اولین مسابقه طرح بنای یادبود پیروزی در سال ۱۹۴۲، سال دشوار جنگ اعلام شده بود. در سال ۱۹۵۸ در کوه پاکلونایا در مراسم باشکوهی اولین کلنگ بنای یادبود به زمین زده شد. در سال ۱۹۶۱ پارک پیروزی ایجاد شد و در سال ۱۹۸۵ ساخت مجتمع یادبود پیروزی که شامل موزه مرکزی جنگ کبیر میهنی است، آغاز گشت. یکی از نمایشگاههای موزه این تاریخچه را منعکس می‎کند. مجتمع یادبود دربرگیرنده کلیسای ارتدوکس (معبد گئورگی پیروزمند مقدس)، مسجد یادبود و کنیسه یادبود است. بنای موزه بر اساس طرح گروهی از معماران تحت ریاست آ. پولیانسکی، معمار معروف احداث شد. زوراب تسرتلی، نقاش ارشد تمام مجتمع و سازنده بنای یادبود پیروزی (به صورت سرنیزه بزرگ با مجسمه‎های نیکه، الهه یونانی پیروزی با فرشتگان و پیکهای جارچی افتخار) است.
این موزه به برکت انعکاس مرحله طولانی تاریخی، کلکسیون چندبعدی اشیای نمایشی، متنوع و مجهز بودن نمایشگاه و کتابخانه غنی علمی در میان موزه‎های نظامی و تاریخی روسیه و کشورهای خارجی جایگاه خاصی به خود اختصاص داده است. شما از روی تراسهای سنگ‎فرش شده خیابان مرکزی که به یک ردیف فواره‎های چندسطحی تزیین شده است، به سوی بنای یادبود اصلی پیروزی صعود می‎کنید که پشت آن ستونهای مرمری سفید موزه دیده می‎شود. شما از دروازه باشکوهی وارد دهلیز اصلی می‎شوید و از پلکان اصلی وارد تالار افتخار می‎شوید که آنجا روی سنگ مرمر اسامی رزمندگان جنگ که لقب قهرمان اتحاد شوروی را به دست آوردند، حک شده است. در این تالار مجسمه سرباز پیروز (مجسمه‎ساز و. زنوبا) قرار دارد.
دور تالار افتخار نمایشگاه نظامی-تاریخی مستقر شده است. این نمایشگاه که جو و رویدادهای آن زمان را منعکس می‎کند، امکان می‎دهد تا همه جزییات آن رویدادها بخوبی مجسم و اهمیت آنها درک شود. اشیای نمایشی موزه از آستانه جنگ و آمادگی برای جنگ، حمله آلمان هیتلری به اتحاد شوروی، جریان عملیات جنگی، جنبش چریکی، پشت جبهه شوروی، آزادسازی کشورهای اروپا، همکاری اتحاد شوروی با متحدان در ائتلاف ضدهیتلری در مقابله با بلوک فاشیستی و محاکمه مجرمین جنگی آلمانی و ژاپنی حکایت می‎کنند. یک سطح پایین‎تر، در تالار خاطره و ماتم، کتابهای یادبود قرار دارند که در آنجا اسامی رزمندگانی که در جنگ کبیر میهنی جان خود را از دست دادند، قید شده است. در این تالار مجسمه زن عزادار ساخت ل. کربل مجسمه‎ساز معروف گذاشته شده است. همینجا سیستم اتوماتیزه شده‎ای وجود دارد که به بازدید کنندگان اجازه می‎دهد اطلاعاتی در باره هموطنانی که در نبردها و بیمارستانهای نظامی جان خود را از دست دادند یا در سالهای جنگ جهانی دوم به اسارت گرفته شدند، کسب کنند. بازدید از موزه در نگارخانه هنری واقع در قسمت هلال‎وار ساختمان ادامه می‎یابد. در این قسمت تابلوهای نقاشی، آثار گرافیکی و مجسمه‎های هنرمندان معروف و نقاشان آماتور در معرض دید عمومی گذاشته شده‎اند. این آثار که در زمان جنگ و در سالهای بعد از جنگ ساخته شدند، به موضوع میهن اختصاص دارند.
تابلوهای بزرگی که دور تالار خاطره و ماتم قرار گرفته‎اند، به بزرگ‎ترین نبردهای جنگ اختصاص دارند. تابلوهای نقاشی ۱۰ در ۳۳ متر تحت عنوان تعرض متقابل نیروهای شوروی در نبرد مسکو در دسامبر سال ۱۹۴۱، محاصره لنینگراد، نبرد استالینگراد، اتصال جبهه‎ها، نبرد کورسک، عبور از رود دنپر و تصرف برلین توسط استادان نامدار استودیوی معروف نقاشان جنگی به نام م. ب. گرکوف ساخته شدند. نقاشان جنگی این استودیو، تابلوهای بزرگ نظامی-تاریخی زیادی را در داخل و خارج از کشور ساخته‎اند. ولی فقط در موزه کوه پاکلونایا کارنامه حماسه مردمی که با الهام زیادی کشیده شده است، به ترتیب وقایع دفاع از مسکو تا سقوط برلین نشان داده شده است. در کنار این تابلوها و تالار خاطره و ماتم، سالن بزرگ و کوچک سینما قرار دارند که در آنجا فیلمهای مستند سالهای جنگ که از عملیات جنگی در جبهه‎ها و زندگی مردم پشت جبهه حکایت می‎کند، نمایش داده می‎شود.
در همین سطح ساختمان موزه سالنهای نمایشگاه و مراکز خدمات برای بازدید کنندگان قرار دارند. مجموعه نمایشگاهی در محوطه پارک ادامه می‎یابد که در آنجا نمایشگاه وسایل فنی جنگی و استحکامات مهندسی دوران جنگ کبیر میهنی قرار دارد. ابتدا بهترین تانکهای متوسط جنگ جهانی دوم یعنی تانکهای T-۳۴-۷۶ و T-۳۴-۸۵ را می‎بینید. جنگ‎افزار نیروی دریایی در حوض مصنوعی به نمایش گذاشته شده است. اینجا ناوچه اژدرافکن و ناوچه زرهی، اطاق فرمان زیردریایی‎هایی که در سالهای جنگ در عملیاتی در دریای بالتیک شرکت کردند، و نیز در محوطه‎های مخصوص اسلحه ناوهای روآبی و دفاع ساحلی نصب شده ‎است. یک قسمت جالب نمایشگاه شامل قسمتهایی از تکیه‎گاه مستحکم جوخه دوران دفاع سال ۱۹۴۳ (نبرد کورسک) است. خندقهایی با جاهای مسلسل، خندقهای ارتباطی، سنگر روپوشیده، پست دیدبانی، پناهگاه زیرزمینی، سنگرهایی با استحکامات مهندسی، همگی مواضع رزمی جنگ گذشته را بخوبی به نمایش می‎گذارند. در این نمایشگاه شما تقریباً همه انواع جنگ‎افزار ارتش سرخ و ارتشهای متحدان و آلمان را مشاهده خواهید کرد.
● زمان در چهره موزه:
چهره زمانی که هنوز جواب سئوالات دشوار متعددی در باره جنگ، گذشته و حال را در خود پنهان کرده است، نمی‎تواند از ذهن انسان محو شود. در ژوئن سال ۱۹۴۵ شارل دگل رئیس دولت فرانسه ضمن اعزام وابسته نظامی جدید به اتحاد شوروی به او گفت: شما باید برای ما تعریف کنید روسها چگونه جنگیدند و چرا پیروز شدند. این دو مسأله را با هم اشتباه نگیرید چرا که مسأله اول با استراتژی و تاکتیک ارتباط دارد و مسأله دوم به مراتب گسترده‎تر است.
به گفته کنستانتین سیمونوف، ما طی چهار سال به وسیله جنگ با آلمانی‎ها ارتباط نزدیک داشتیم ولی این بدترین ارتباط‎ها بود. پایان جنگ اتحاد شوروی با آلمان فاشیستی به معنی نه تنها پیروزی بلکه برقراری صلحی است که همه تشنه آن هستند. مشارکت موفقیت‎آمیز کشورهای ائتلاف ضدهیتلری در سالهای ۱۹۴۵-۱۹۴۱، نمونه بی‎نظیر همکاری گسترده بین‎المللی بر علیه نیروهای متجاوز بود. ولی این همکاری بزودی جای خود را به رویارویی فرسایشی داد که طی دهها سال ادامه یافت و فقط الآن تا حدودی توسط ما برطرف می‎شود. ما باید در مسیر جدید توسعه اجتماعی در این مسایل تأمل کنیم. این توسعه بدون میهن‎دوستی، بدون یاد شهداء و مواظبت از شرکت کنندگان باز مانده جنگ امکان‎پذیر نیست. راههایی که سربازان در جبهه‎ها پیمودند، از سالهای دور ۱۹۴۰-۱۹۳۰ به امروز منتهی شده‎اند. گره‎های فاجعه‎بار علت معلول سیاست، تئاتر خونین رویارویی جنگی در شرق، غرب و روزها و شبهای پر اضطراب و مصیبت‎بار مردم غیرنظامی گویا در اشیای نمایشی موزه منجمد شده‎اند. این نشانه‎های زمان اعم از نقشه زرد شده ستاد کل، کلاه‎خود سرباز ارتش سرخ، صلیب آهنین آلمانی، نشان درجه بالا کشور متحد، نامه از جبهه و شماره تاریخی روزنامه با گزارش پیروزی، تمام اینها اسامی و رویدادهایی را زنده می‎کنند که گویای تجربه‎‎های روحی و عملی‎ای هستند که بهای گزافی بابت آن پرداخته شد. نام این تجربه، خاطره تاریخی است.
موزه معروف جنگ ژاپن به نام "یوشوکان" در داخل محوطه معبد جنجال برانگیز یاسوکونی در توکیو قرار دارد.
در معبد یاسوکونی که موزه جنگ در آن واقع است ، اسامی حدود دو میلیون و ۴۷۰ هزار نفر از نیروهای نظامی و غیرنظامی ژاپنی که در راه انجام وظیفه و حفظ سرزمین خود جانشان را از دست داده اند، تکریم می شود.
بسیاری از این افراد که اسامی آنها در معبد یاسوکونی تکریم می شوند را سربازانی که در جریان جنگ کشته شده بودند از جمله در جنگ های ژاپن و چین، ژاپن و روسیه و جنگهای اول و دوم جهانی تشکیل می دهند.
در این معبد همچنین اسامی افراد غیرنظامی از جمله زنانی که به عنوان پرستار به کارهای امدادی مشغول بودند نیز مورد احترام و تکریم قرار می گیرند.
بسیاری از جنجال های سیاسی و دیپلماتیک بر سر معبد یاسوکونی از سال ۱۹۷۸ میلادی و پس از آن که نام ۱۴ نفر از جنایتکاران جنگی کلاس A که از رهبران ژاپنی در جریان جنگهای این کشور بودند و پس از جنگ دوم جهانی از جمله ژنرال هیدهکی توجیو مورد تکریم قرار می گیرند، آغاز شده است.
موزه جنگ یوشوکان در معبد یاسوکونی که از قدیمی ترین موزه های ژاپن بشمار می رود در سال ۱۸۸۲ میلادی احداث گردید و در سال ۱۹۳۲ میلادی نیز بازسازی شده است.
این موزه منزلگاهی است که یاد آور خاطرات مربوط به آن گروه از نیروهای ژاپنی است که در جریان جنگهای مختلف از جمله جنگ جهانی اول و دوم کشته شده اند.
در حقیقت موزه های بسیاری در ژاپن وجود دارد که در ارتباط با بزرگداشت نیروهای ویژه ای که در جریان روزهای پایانی جنگ جهانی دوم ، اقدام به حملات انتحاری علیه نیروهای دشمن می کردند، برپا شده است.
موزه جنگ یوشوکان معبد یاسوکونی در توکیو از جمله این موزه ها است که در طول سال و به ویژه روزهای نزدیک به ۱۵ اوت (۲۵ مرداد) سالگرد پایان جنگ جهانی دوم، شاهد حضور گسترده اقشار مختلف شهروندان ژاپنی و همچنین گردشگران داخلی و خارجی است.
گفته می شود از جمله اهداف احداث این موزه که در سال ۱۸۸۲ میلادی احداث شده ، از یکسو گرامیداشت یاد و خاطره آن گروه از نیروهای نظامی و غیرنظامی ژاپنی است که در راه وطن خود جان باخته اند و از سوی دیگر درنظر دارد تا تاریخ ارتش مدرن ژاپن را به نمایش بگذارد.
این موزه جنگ که در قلب توکیو و در منطقه کودان این شهر واقع است ، همچنین یادآور تاریخ نظامی گری ژاپن در جهان و به ویژه منطقه آسیا است .
بازدیدکنندگان از این موزه می توانند با شکل و ظاهر نظامی گری در دوران سامورایی ها در ژاپن و ارتش سنتی این کشور تا پیش از دهه ۱۸۶۰ میلادی آشنا شوند.
این موزه که در سال ۲۰۰۲ میلادی برای دومین بار بازسازی شده، هم اینک دارای دو طبقه با دو تالار بزرگ ، ۲۰ گالری ، دو سالن تئاتر و دو گالری ویژه است.
در این موزه حدود سه هزار عکس در سه گالری، از نیروهای دریایی و ارتش امپراتوری ژاپن که در جریان جنگها کشته شده اند، به نمایش گذاشته شده است.
در زیرنویس هر عکس ، مشخصات مربوط به این نیروها شامل نام ، شاخه نظامی ارتش و یا نیروی دریایی، رسته ، استان محل تولد و مکان کشته شدن آنها نوشته شده است.
در موزه جنگ ژاپن همچنین اشعار ، نامه ها ، خاطرات روزانه و عکسهای سربازان جوان ژاپنی که در جریان جنگهای مختلف این کشور کشته شده اند به نمایش گذاشته شده است.
نامه های این سربازان بازگو کننده وضعیت زندگی آنها و نیز تصوراتی که این گروهها پیش از کشته شدن در اذهان خود داشته اند، است.
عکسهای به نمایش گذاشته در این موزه نیز متعلق به خلبانان ژاپنی به ویژه گروههای کامیکازه که با هواپیماهایی که دارای سوخت یک طرفه بودند و با آنها به اهداف تعیین شده حمله می کردند ، پایگاههای محل استقرار نیروهای ژاپنی در گذشته و نیز مراکز آموزشی این نیروها است.
در بخش ورودی موزه جنگ یوشوکان معبد یاسوکونی در توکیو نمونه ای از هواپیماهای مورد استفاده خلبانان ژاپنی در حملات کامیکازه به نمایش در آمده است.
علاوه بر این ماکتهایی از انواع هواپیماهای مورد استفاده برای این نوع حملات نیز به نمایش در آمده است.
در موزه جنگ یوشوکان همچنین انواع یونیفورمهایی که رده های مختلف توسط نیروهای نظامی ژاپنی اعم از نیروهای زمینی، دریایی و هوایی استفاده می کردند ، هدبندها ، مدالها و دیگر لوازم مورد استفاده این نیروها به نمایش گذاشته شده است.
در سالگرد پایان جنگ برخی شهروندان ژاپنی که به آنها افراد راستگرا گفته می شود با پوشیدن لباسهای نظامی نیروهای ژاپنی در جریان جنگهای اول و دوم جهانی ، در اطراف موزه جنگ و در محوطه معبد یاسوکونی حاضر می شوند و درباره آن دوران با مردم سخن می گویند.
موزه جنگ یوشوکان ژاپن امروزه همچنین به محلی برای حضور گردشگران خارجی و داخلی و نیز دانشجویان تاریخ تبدیل شده است.
● اَنْوَلید:موزه جنگ و آرامگاه ناپلئون
یکی از جاذبه های دیدنی پاریس انولید است . گنبد طلایی و زیبای انولید از نقاط مختلف شهر پاریس دیده می شود و در ابعادی به طول ۴۸۷ متر ، عرض ۲۵۰ متر و ارتفاع ۷۰ متر ساخته شده است . این بنای زیبا و باشکوه در قرن هفدهم توسط لوئی چهاردهم بنا گردید و بعدها به صورت استراحتگاه مجروحان و معلولان جنگی در آمد . گنبد آن در سال های آغازین قرن هجدهم ساخته شد . در قرن هجدهم نیز موزه ارتش بدان جا منتقل شد . ساختمان اصلی آن به شکل صلیب و به گونه معماری کلیسایی ساخته شده است و در زیر گنبد آن مقبره ناپلئون قرار دارد .
ناپلئون بناپارت در سال ۱۸۲۱ در تبعید گاه خویش جزیره سنت هلن از دنیا رفت . پس از سالیانی سرانجام دولت انگلیس اجازه داد که جسد وی به فرانسه انتقال داده شود . لوئی فیلیپ پسرش را برای حمل جنازه به جزیره نامبرده فرستاد و جنازه پس از انتقال به فرانسه و تشییع با شکوه در سال ۱۸۴۰ به این مکان انتقال داده شد . جنازه وی در شش محفظه گوناگون از سرب تا چوب های گران قیمت قرار گرفته و در نهایت در داخل محفظه ای از سنگ بزرگ قرمز رنگ جای داده شده است و هم اکنون در زیر گنبد بزرگ این ساختمان قرار دارد . این محل بعدها به صورت مقبره خانوادگی ناپلئون و برخی از شخصیت های مهم و تاریخی فرانسه در آمد . فرزندش ناپلئون دوم در کنار مقبره پدر ، در سمت راست قبر ناپلئون برادر وی ژوزف بناپارت ، مارشال ووبن و مارشال فوش و در اولین معبد سمت چپ مقبره ، برادر دیگر ناپلئون به نام ژروم قرار دارد . موزه جنگ در سایر سالن های انولید قرار دارد و کلیسای سن لویی در داخل محوطه انولید نیز دیدنی است .
● بنیاد موزه های ملی ونزوئلا
بنیاد موزه های ملی در روز ۲۹ ماه ژوئن سال ۲۰۰۵ به منظور تعامل با موزه های مستقل و بهینه نمودن منابع آنها در سراسر کشور تاسیس گردید . از اهداف بنیاد بررسی نقش موزه ها در روند سیاسی و اجتماعی ، ارزیابی ، رسیدگی ، حفاظت و توزیع هنر و علوم در راستای توسعه فرهنگی کشور اعلام شده است .
بنیاد مسئول طراحی و توسعه سیاسی و فرهنگی در قلمرو موزه ها بوده و در راستای مدیریت موزه
های ملی جهت برنامه ریزی ، هماهنگی . توسعه پروژه های پویا ومتنوع و به منظور تحقق حقوق فرهنگی کلیه مردم کشور فعالیت می کند .
بنیاد موزه های ملی متشکل از ۱۰موزه بوده و سه موزه در حال تاسیس را در دستور کار خود دارد .
درحال حاضر در وضعیت انتقال بوده و مشغول سازماندهی اوضاع موزه ها می باشد . (دو موزه از ۱۰
موزه در استانهای گواریکو ( کالابوسو ) و فالکن (کورو ) قرار دارند) در واقع بنیاد بتدریج موزه های بیشتری را در استانها تحت پوشش خود قرار خواهد داد . از فعالیتهای بنیاد میتوان به انجام پژوهشها و تحقیقات مستمر ، برگزاری نمایشگاه دوره ای و ثابت ( ملی و بین المللی ) و برگزاری دوره های آموزشی ویژه امور کاربردی موزه ها ، همکاری با مردم جهت شناساندن آثار هنری به مردم بویژه جوانان و نوجوانان ، انتشارات ، فروش محصولات هنری و آموزشی ، شرکت در کنفرانسها داخلی و بین المللی اشاره کرد .
بقیه موزه های کشور چه در پایتخت و یا در استانها یا خصوصی بوده و یا قبلا هرکدام جداگانه با ارگانهای دولتی ارتباط داشتند منظم گردیده و اکثرآنها زیر نظر شبکه فرهنگی در آمده و این مرکز مستقیم با وزارت فرهنگ در ارتباط بوده و موزه های مذکور را تحت پوشش دارد . بنیاد همچنین نمایشگاههای سیار داشته و برنامه اشاعه فرهنگ در اقصی نقاط کشور را در دستور کار خود دارد . بیش از ۷۰۰۰ نمونه نقاشی از اثرات هنری در سالنها و گالریها به نمایش در آمده اند . بازدید از کلیه موزه ها در کشور رایگان می باشد بنیاد در کشورهای آمریکای لاتین و نیز بعضی کشورهای اروپایی از جمله در ایتالیا و اسپانیا مبادرت به برگزاری نمایشگاه در حوزه موزه ها نموده است .
بنیاد مسئولیت موزه های ملی را بعهده دارد و کمکهای دولت را گرفته و به موزه ها اختصاص می دهد .
البته هر کدام از موزه ها از راه انتشارات و فروش محصولات فرهنگی و تبلیغات ، بخشی از بودجه خود را تامین می نمایند .
● ارتباط با موزه های خارجی :
بنیاد با موزه های کشورهای اسپانیا ، کره جنوبی ، آمریکا ، برزیل و کلمبیا و بسیاری از کشورهای دیگر
در چارچوب موافقت نامه های فرهنگی دو جانبه برنامه مبادلات فرهنگی در قالب موزه ها و برگزاری
نمایشگاه ها ارتباط دارد . بنیاد با سفارت خانه ها از طریق وزارت خارجه مرتبط می باشد . ضمنا
شورایی از روسای موزه ها پروژه های خاص را مورد ارزیابی قرار داده و در مورد اجرای آن تصمیم گیری
می کند .
در ۱۰ موزه پایتخت حدود ۷۲۵ کارمند مشغول فعالیت بوده و رشته های مورد پذیرش جهت استخدام در
موزه ها رشته های فنی ، هنر ، ادبیات ، ارتباطات اجتماعی ، حقوق ، مدیریت ، برنامه ریزی فنی
نیروی انسانی ، کامپیوتر ، ارتباطات ، رسانه های گروهی گرافیک نقاشی ، مجسمه سازی می
باشد .
● موزه های تحت پوشش بنیاد موزه های ملی :
کشور ونزوئلا دارای بیش از ۲۰۰ کانون فرهنگی موزه ای بوده و در کاراکاس ۵۰ موزه ، گالری و ۳ موزه در حال تاسیس وجود دارد که ذیلا به موزه های تحت پوشش بنیاد پرداخته می شود :
۱) موزه هنر های معاصر کاراکاس
این موزه دارای آثار هنرمندان معروفی از جمله پیکاسو میباشد . در سال ۱۹۷۳تأسیس شده و دارای
مرکز اسناد و کتابخانه است. موزه هنر های معاصر کاراکاس که همچنین مشهور به موزه هنر های معاصر کاراکاس صوفیا ایمبر ( موسس اسپانیایی موزه ) می باشد در آن آثار هنرمندانی است که بعد از جنگ جهانی دوم متولد شده اند . این موزه در ۵ طبقه در ۲۰ فوریه سال ۱۹۷۴ رسما مورد بازدید علاقه مندان قرار گرفت . موزه در زمینی به مساحت ۲۱ هزار متر مربع و دارای ۱۷ سالن ویژه بوده و ۴۲۰۰ قطعه هنری شامل تابلوهای نقاشی ، هنر اختلاط رنگها ، طراحی ، مجسمه سالن سینما ، عکاسی هنرمندان آمریکای لاتین و اروپایی که بعد از جنگ جهانی دوم ایجاد شده اند ، در آن نگهداری میشود این مجموعه شامل باغ مجسمه ها ، کتابخانه و مرکز نگهداری اسناد و اقلام هنری نمایشگاهی می باشد . در اوایل سال ۲۰۰۶ دولت اعلام کرد که نام صوفیا ایمبر از نام موزه حذف شود . موزه معاصر به همراه موزه کورو دراستان فالکن جمعا دارای ۲۰۰ کارمند می باشد . قرار است در ماه نوامبر سال آینده ساختمان جدیدی در خیابان بولیوار کاراکاس جهت موزه افتتاح شود .
رئیس موزه سه ماه است که در موزه فعالیت دارد وی استاد در رشته هنر در دانشگاههای مرکزی و بولیواری می باشد . موزه دارای سالن سینما و تئاتر با ظرفیت ۱۶۶ نفر می باشد . موزه در اکثر کشورهای آمریکای لاتین و کشورهای اروپایی و نیز آمریکا ( میامی ) نمایشگاه برگزار نموده است . کلیه سالنها مجهز به دوربین مدار بسته و دارای سیستم ویدئو که راجع به هر سالن برنامه ها و آثار آن را به نمایش گذاشته و توضیحات لازم را ارائه می دهد . موزه دارای سالن مولتی مدیا بوده که از سال ۲۰۰۲ فعالیت خود را آغاز کرده و حدود ۳۰۰ موزه کشورهای دیگر را تحت پوشش دارد و هنوز تکمیل نشده است در بخش آسیا موزه های ژاپن ، ترکیه و رژیم اشغالگر قدس در آن قرار گرفته است . سالن دارای چندین کامپیوتر برای استفاده اساتید و محققین و دانشجویان و نیز اینترنت رایگان می باشد . موزه هنرهای معاصر از مهمترین موزه های کشور بوده که به جنبه های آموزشی و فرهنگی مردم و جوامع و بهبود وضعیت موجود توجه خاص دارد . موزه ارتباط مداوم با دانشگاه هنر و مراکز فرهنگی دارد . موزه دارای دو اتوبوس مجهز بوده که به سراسر کشور مسافرت نموده و به عنوان موزه سیار نمایشگاههای سیار برگزار و محصولات فرهنگی موزه را به رایگان در اختیار علاقه مندان حتی در جوامع دور دست می گذارد و مانند موزه سیار عمل می کند . موزه معاصر برنامه های مشترک با موزه کورو دراستان فالکن داشته و آن موزه را تغذیه فرهنگی می نماید . در باغ مجسمه ها۱۰ مجسمه از آثار هنرمندان ونزوئلایی و دیگر هنرمندان اروپایی به چشم می خورد . موزه دارای رستوران هم می باشد . در سالن ویژه نمایشگاه موزه آثار نقاشی کودکان برقرار است . دیگر آثار موجود در موزه هنرهای معاصر متعلق به هنرمندانی از کشورهای اسپانیا ، روسیه ، فرانسه ، لهستان ، آلمان ، انگلستان ، ژاپن ، آمریکا ، چین ، کوبا و اکوادور می باشد .
- موزه تاریخ ارتش و گارد ملی ونزوئلا
موزه ای است تاریخی که در ساختمان موزه ای احداث شده است، این محل تاریخی –فرهنگی در سال
۱۹۹۱ بنیان گذاشته شد.
- موزه تاریخ فرهنگ آنتونیو خوزه دِ سوکره
موزه تاریخ فرهنگ در ساختمان یادگار تاریخ ملی محسوب میشود از اسلحه ها و زره های قدیمی
و وسائل جنگی دوره های گذشته و همچنین بومیان ،مدارک و اسناد تاریخی مربوط به جنگ ،اونیفورم و
لباسهای نظامی قدیمی ، نوشته های مربوط به ارتش و غیره که بصورت زیبائی جمع آوری شده است و بعنوان موزه جنگ از آن استفاده میشود .
● موزه ارمیتاژ
بنای اصلی قصر زمستانی نام دارد و در گذشته محل سکونت رسمی تزارهای روسیه بوده است.
موزه ارمیتاژ (Hermitage Museum) واقع در سن پترزبورگ روسیه، با ۳ میلیون اثر هنری (که البته همه به طور همزمان نمایش داده نمیشوند)، یکی از بزرگترین موزه های جهان و از قدیمیترین گالریهای هنری و موزه های تاریخ و فرهنگ بشری در جهان است.
مجموعه عظیم ارمیتاژ در شش بنا به نمایش گذاشته شده است.. بنای اصلی قصر زمستانی نام دارد و در گذشته محل سکونت رسمی تزارهای روسیه بوده است. موزه ارمیتاژ شعبه هایی بین المللی در آمستردام، لندن و لاس وگاس نیز دارد. از جمله هنرمندانی که آثارشان نقاط قوت مجموعه هنر غرب در موزه ارمیتاژ هستند، میتوان به میکل آنژ، لئوناردو داوینچی، روبنس، ون دایک، رامبراند، رودن، مونه، سزان، ون گوگ، گوگن و پیکاسو اشاره کرد.
البته این موزه مجموعه آثار متعددی دارد که از جمله آنها میتوان به نشانها، البسه و جواهرات سلطنتی، مجموعه متنوعی از جواهرات ساخته فابرژه (Fabergé) و بزرگترین کلکسیون موجود در جهان از طلای باستانی متعلق به اروپای شرقی و آسیای غربی اشاره کرد.
● پیدایش موزه
در سال ۱۷۶۴، کاترین کبیر با خرید بیش از دویست نقاشی در اروپا، جمع آوری این مجموعه مشهور را آغاز کرد. سفرای روس در پایتختهای بیگانه مامور یافتن بهترین مجموعه های هنری ارایه شده برای فروش- مانند مجموعه های برول (Brühl) سیاستمدار ایالت ساکسونی (Saxony) آلمان، کروزا (Crozat) ، کلکسیونر فرانسوی و گالری والپول (Walpole) در انگلستان –بودند. کاترین کبیر، گالری خود را (my hermitage) (گوشه عزلت یا خلوتگاه خود) مینامید زیرا تنها افرادی انگشت شمار اجازه ورود و تماشای آثار موجود در آن را به دست می آوردند.
او در یکی از نامه های خود با تاسف چنین گفته است:" تنها موشها و من میتوانیم تمام این [زیباییها] را تحسین کنیم." کاترین تئاتر خصوصی خود را که در نزدیکی گالری و در طی سالهای ۱۷۸۳ و ۱۷۸۷ ساخته شده بود نیز، ارمیتاژ مینامید.
▪ توسعه در قرن نوزدهم
به تدریج، کلکسیونهای سلطنتی با آثار باستانی و فرهنگی یونان و سیت که در طی حفاریهای انجام شده در پرشچپینا (Pereshchepina)، پازیریک (Pazyryk) و دیگر مقابر باستانی که در جنوب روسیه یافته شده بود، غنی تر شد. به این ترتیب ایجاد یکی از غنی ترین مجموعه های طلای باستانی آغاز شد. این مجموعه اکنون شامل بخش قابل توجهی از گنجهای تروا است که توسط هاینریش اشلایمن (Heinrich Schliemann) کشف و از زیر خاک خارج شد و در سال ۱۹۴۵ توسط ارتش سرخ از موزه برلین ضبط گردید.
تزار نیکولاس اول برای جای دادن مجموعه در حال توسعه عتیقه جات یونان، روم و مصر از معمار سبک نئوکلاسیک آلمانی به نام لیو فون کلنز (Leo von Klenze) خواست تا بنای موزه عمومی را طراحی کند. این بنا که در سال ۱۸۵۲ برای بازدید عموم گشوده شد، به احتمال بسیار اولین گالری در اروپای شرقی است که از ابتدا به همین قصد طراحی و ساخته شده است.
همچنان که تزارهای روس به توسعه مجموعه هنری خود مشغول بودند، آثار متعددی از داوینچی، یان ون ایک (Jan van Eyck) و رافائل در ایتالیا خریداری شدند. بزرگترین مجموعه آثار رامبراند در جهان نیز متعلق به موزه ارمیتاژ است.
▪ فراز و نشیبهای قرن بیستم
در طی انقلاب روسیه در سال ۱۹۱۷، موزه سلطنتی ارمیتاژ جزو اموال خصوصی اعلام شد. پس از ملی شدن مجموعه های هنری عمومی ملی، دامنه آثار موجود در موزه وسعت بیشتری یافت. به خصوص ورود هنر مدرن از کلکسیونهایی چون مجموعه هنری سرگئی شکوکین (Sergei Shchukin) و ایوان موروزوف (Ivan Morozov) بسیار جالب توجه بود. از جمله آثار اضافه شده به موزه میتوان از اکثر آثار سالهای اخیر گوگن، ۴۰ اثر سبک کوبیسم پیکاسو و آثاری مشهور از بزرگان هنر مدرن مانند تابلو " رقص" La danse اثر ماتیس و "کافه شبانه" (Night Café) اثر ون گوگ اشاره کرد..
حکومت شوروی توجه چندانی به نگهداری از هنر "منحط طبقه بورژوا" نداشت. به دستور استالین تعدادی از با ارزشترین آثار موجود در موزه ارمیتاژ در خارج از کشور به فروش رسید. از جمله این آثار میتوان شاهکارهای بی رقیبی چون (Alba Madonna) اثر رافائل، "ونوس در مقابل آینه" (Venus with a Mirro) اثر تیشین (Titian) و"بشارت" (Annunciation) اثر ون ایک را نام برد.
بسیاری از این آثار که توسط اندرو ملون (Andrew Mellon) تهیه شد، اکنون هسته مرکزی گالری هنر ملی (National Gallery of Art) در واشنگتن را تشکیل داده است. از دیگر موارد از دست رفته موزه که البته موارد مشابه آنها یافت میشود میتوان به هزاران اثر هنری که از موزه ارمیتاژ خارج شده و به موزه پوشکین در مسکو و موزه های دیگری در سراسر اتحاد شوروی فرستاده شد اشاره کرد. تعدادی از کلکسیونهای موزه نیز در طی محاصره لنینگراد در جنگ جهانی دوم، هنگامی که ساختمان موزه به عنوان پناهگاه در مقابل حمله هوایی استفاده شد، قربانی بمباران شد.
این دوره غم انگیز در تاریخ موزه ارمیتاژ در سال ۱۹۴۵ به پایان رسید. در این زمان دولت کوشش میکرد با انتقال دادن تعدادی از آثار هنری به موزه که در طی جنگ جهانی دوم توسط ارتش سرخ از آلمان تصرف شده بود، خسارات وارده را جبران کند. گرانقیمت ترین بخش این غنیمت جنگی نقاشیهای هنرمندان امپرسیونیست بود که از مجموعه های خصوصی طبقه ممتاز آلمان به دست آمده بود.
این نقاشیها تا سال ۱۹۹۵ که موزه آنها را در معرض دید عموم قرار داد، گمشده تلقی میشدند. به گفته دولت روسیه این آثار تنها میتوانند بخش کوچکی از خسارات جبران ناپذیری که تهاجم آلمان به میراث فرهنگی روسیه وارد کرده اند- از جمله تخریب کامل کاخها و باغهای پترهوف (Peterhof) و تزارسکو سلو (Tsarskoe Selo) را جبران کند. از طرفی دولت روسیه قانونی را تصویب کرد که به موجب آن بازگرداندن این آثار به صاحبان قبلی آن ممنوع اعلام شده است زیرا این افراد به خاطر تامین هزینه رژیم نازی گناهکار شناخته شده اند.
▪ ورود به قرن ۲۱
در سالهای اخیر، ارمیتاژ بیش از پیش توسعه یافته و عمارت ستاد فرماندهی را نیز در بر گرفه است و به انجام پروژه های بزرگی در خارج از کشور نیز پرداخته است که موزه ارمیتاژ گوگنهایم (Guggenheim Hermitage Museum) در لاس وگاس، اتاقهای ارمیتاژ در عمارت سامرست (Somerset House) در لندن و ارمیتاژ آمستردام در هلند از آن جمله اند.
مقامات موزه در ماه جولای سال ۲۰۰۶ اعلام کردند که ۲۲۱ فقره آثار کوچک مانند جواهرات، شمایلهای ارتودوکس، ظروف نقره و اشیائی با میناکاری فراوان از موزه به سرقت رفته است. ارزش این اشیاء که تا کنون یافته نشده اند، ۵۴۳ هزار دلار برآورد شده است.
● یادداشتی از موزه جنگ اوکراین
هوا سرد است ، اما نه آنقدر که نشود چند پلان درست و حسابی از نمای خارجی موزه جنگ «کی یف» گرفت. آن قدر هم گرم نیست که بتوان روی سکوهای قشنگ روبروی مجسمه بزرگ مام میهن نشست و سیگاری روشن کرد.
قرار امروزمان دیدن موزه جنگ کیف است . با این که کمی دیر از محل اقامت مان بیرون آمدیم، اما هنوز فرصت برای دیدن این موزه که چندان هم قدیمی نیست داریم.
شهر ـ کی یف ـ مرکز کشور اوکراین است که در ردیف کشورهای تازه استقلال یافته شمرده می شود. این شهر صاحب موزه یی است که درسال ۱۹۸۲ توسط لئونید برژنف ساخته و ا فتتاح شد. همه موزه روی تپه یی بزرگ و زیبا ساخته شده ومشرف بر رودخانه «نیامات» است . این موزه درمساحتی به وسعت پنجاه هکتار بنا شده که همه اش زیرپای مجسمه مام میهن است که هفتادودومتر ارتفاع دارد. این مجسمه هیأت زنی است که سمبل میهن است. در دست راست او شمشیری است و در دست چپ سپری دارد که روی آن داس و چکش معروف روسها نقش بسته است.
فضای بیرونی موزه پراز ادوات نظامی است . از تانک های قدیمی گرفته تا پیشرفته همه درعین بی نظمی آرایش داده شده اند. دیدن کاتیوشاهای قدیمی و مقایسه آن با آنچه که امروز هست، پیشرفت زیادی را در صنایع نظامی نشان می دهد. کودکانی دبستانی که برای دیدن این موزه آمده اند، از سروکول تانکها و نفربرها بالا می روند و مشغول بازیگوشی هستند. شاید برایشان زود باشد که بدانند همین ادوات نظامی که الآن برای آنان بازیچه شده ، فردا چه نقشی درزندگیشان بازی خواهد کرد. ای کاش این بچه ها هیچ وقت بزرگ نشوند وندانند که آتش دهانه این تانکها چه به روز آدمها می آورد. چرا بزرگ نشوند؟ بشوند اما هیچ گاه سروکارشان با ادوات نظامی نیفتد ودهانه لوله این تانکها و کاتیوشاها تارعنکبوت ببندد. آدم گاهی چه آرزوهایی می کند! خدا را چه دیدید، شاید روزی دراین سیاره هیچ وقت آتش جنگی شعله ور نشود وهرملتی به آنچه که دارد قناعت کند و چشم به حاصل سرزمین های همسایه نداشته باشد.
بچه های دبستانی روی بدنه دو تانک که لوله های آنها را با طناب به هم بسته بودند، نقاشی می کردند. بیشترشان گل و بوته کشیده بودند.
کمی دورتر از این تانک ، چند سکوی پرتاب موشک هم تعبیه شده بود که این موشکهای غول پیکر از مجسمه مام میهن بزرگتر بود. این سکوهای پرتاب موشک لابه لای درختان اطراف موزه بخوبی دیده می شد.
درهمین محوطه بیرونی موزه هلی کوپتری به نمایش گذاشته شده است. تابلو کوچکی روی بدنه این هلی کوپتر نصب است که روی آن نوشته شده : این هلی کوپتر درجنگهای افغانستان و عراق و ایران استفاده شده است. این هلی کوپتر را می شناسم. شاید او هم مرا می شناسد! بین خودمان بماند، این هلی کوپتر درجبهه های جنوب و غرب دمار از روزگار ما درآورده بود . نکته جالب این بود که رادیوی هلی کوپتر روشن بود وصدای خلبان عراقی که به زبان عربی با پایگاهش تماس می گرفت و همین طور صدایی که از پایگاهش دستورهای لازم را به او می داد، شنیده می شد. من بارها سقوط این هلی کوپترها را دیده ام، بخصوص درجبهه های غرب. درست است این هلی کوپترها پیشرفته بودند ، اما دست ما هم برای پلوخوری نرفته بود!
درمحوطه بیرونی این نمایشگاه مجسمه های زیادی چیده شده است که سربازان روسی را درحالتهای مختلف نشان می دهد. درطراحی هیکل آنان آشکارا اغراق شده است ، انگار هرکدامشان یک هرکول هستند. مجسمه مادرانی که با هنرمندی تمام اندوه و غصه درچهره شان نقش بسته این فضای بی سقف و خشن را نرم و عاطفی می کند.
از محوطه بیرونی نمایشگاه عبور می کنیم وبه داخل می آییم. این موزه درسه طبقه بنا شده است:
۱) طبقه اول : هجوم
۲ )طبقه دوم : دفاع
۳) طبقه سوم : پیروزی
درآستانه ورود به داخل موزه کاتالوگی به ما دادند که راهنمای موزه بود . چون خبرنگار بودیم اجازه فیلمبرداری هم گرفتیم و مشغول شدیم . طبقه اول به هجوم ارتش به روستاها و شهرها و آغاز جنگ اختصاص دارد. دراین طبقه ارتش آلمان با هواپیما و تانک به پیشروی خود ادامه می دهد، شهرها و روستاها یکی پس از دیگری به اشغال آلمانها درمی آید وتصویری از مقاومت مردمی دیده می شود. دراین طبقه آلمانها محاصره سنگین شهرلنینگراد را کامل می کنند. پارتیزانها و ارتش روسیه با آلمانها درگیر هستند.
دراین طبقه یک «گیوتین » به نمایش گذاشته شده است. تابلوهای بزرگی که نشان می دهد مادران را از فرزندان جدا می کنند. راهنمای موزه که خانم میانسالی است به زبان انگلیسی هرتابلو و هرشیئی به نمایش درآمده را با حرارت بازگو می کند. از قایق های به نمایش درآمده می گوید که آلمانها با آنها از رودخانه ها عبور می کردند.
درگوشه یی سلاح های روسی و آلمانی با هم مقایسه شده اند. همچنین لباس کودکان روسی که مندرس است و بعضی از آنها با گلوله آلمانها سوراخ شده ، همه را می بینیم. لباس های دخترانه کوچک همه رامتأثر می کند. درقسمت دیگری از طبقه اول لوازم شخصی سربازان هیتلر دیده می شود، حتی سلاح شان.
یک هواپیمای بمب افکن آلمانی که براثر سقوط درخاک شوروی به چند تکه شده بود در وسط این طبقه دیده می شود. سقف موزه هم بیشتر با چترهای نجات و نمونه هایی ازآذوقه های جنگی پوشیده شده است. درانتهای طبقه اول عکس هایی از نظامیان آلمان، نامه هاشان و مدال های جنگی شان دیده می شود. همچنین دستورهای عملیاتی فرماندهان، کارتهای شناسایی سربازان آلمانی و چند جواب نامه از خانواده های آلمانی دربرابر بازدیدکنندگان به شکل قابل توجهی چیده شده است. بخشی از جواب نامه یک مادر آلمانی را که پسرش در جبهه روسیه می جنگید، یکی از دوستان برایمان می خواند:
… پسرم! مراقب باش سرما نخوری. سعی کن زنده برگردی چون ژولیا منتظر توست و هرروز گلی را که دوست داری درلیوانی پشت پنجره می گذارد تا وقتی بیایی بدانی که منتظر توست…
حالا نمی دانم این زوج جوان به هم رسیده اند یا نه؟ شاید رسیده باشند و شاید هم نه. شاید امروز هردوشان زنده باشند. شاید هم و … چقدر شاید و باید که در جنگها هست که باید عمر نوح داشته باشی تا بتوانی از بعضی هایش سردربیاوری.
به طبقه دوم می آییم. لباسهای فرم سربازان روسی از شلوار و پیراهن گرفته تا جوراب و پوتین به نمایش درآمده است. لوازم شخصی، نامه ها و نقشه های عملیاتی هم در کنار همین لباسها که بعضی شان مندرس و فرسوده است دیده می شود.
راهنمای طبقه دوم زن میانسالی است که با مهربانی گروهی از دانش آموزان را که برای بازدید موزه آمده اند برای شنیدن حرفهایش دعوت می کند. بعضی از بچه ها بازیگوشی می کنند. شاید هنوز برایشان زود باشد که تاریخ جنگ کشورشان را از زبان راهنمای موزه بشنوند و برایشان جذاب هم باشد.
در بخش دیگری از طبقه دوم یک کوره آدم سوزی آلمانها را به نمایش گذاشته اند. درکنار این کوره یک قالب صابون دیده می شود که راهنما می گوید از چربی آدم هایی که در کوره سوزانده می شدند یک چنین صابونی درست کرده ، آن را مصرف هم می کردند. هنوز به درستی معلوم نشده است که این کوره برای سوزاندن لباسهای اسیران بیمار بوده تا از شیوع بیماریهای واگیر در اردوگاههای آلمان جلوگیری شود یا حقیقتاً کوره آدم سوزی بوده است. هرچه هست با این تبلیغات عمیق گسترده و قدیمی اسراییلی ها داستان واقعی این کوره های آدم سوزی به این زودی روشن نخواهد شد.
به قسمت دیگر این طبقه می آییم. عکس های بزرگی از وداع همسران جوان با شوهرانشان است که مردشان را روانه جبهه های نبرد می کنند. عکس های دیگر از اردوگاههای نگهداری اسیران روسی درآلمان است که بیشتر از همه زنان و کودکانی را نشان می دهد که از گرسنگی شکم شان مثل طبل باد کرده است. درچشمان گودافتاده و بی رمق این اسیران نشانی از زندگی دیده نمی شود. این اسیران چنان به دوربین نگاه کرده اند که من عکاس جنگ را که حداقل پنجاه هزارعکس درجنگهای کشورهای مختلف جهان گرفته ام تحت تأثیر قرار می دهد. دلم می خواهد درگوشه یی بنشینم و به خودم بقبولانم که آنچه دراین عکسها می بینم خواب و رؤیا نیست!
وقتی به طبقه سوم می آییم هنوز از حال و هوای عکسها بیرون نیامده ام. این طبقه به عقب نشینی آلمانها اختصاص دارد . عکس های سربازان آلمانی که در برف خفته اند دیوار روبرویم را پر کرده است. با خودم می گویم هیچ متجاوزی پیروز نخواهد بود. درقسمتی از این طبقه چند نمونه از خانه های چوبی ساخته اند که نمایانگر خانه پارتیزان های روسی در دل جنگ هاست. دراین اتاق های کوچک چوبی وسایل این پارتیزانها را چیده اند و فانوسی فضای اتاق را روشن کرده است.
میز بزرگی در وسط این سالن قرار دارد. طراحان موزه از هزاران مدال صلیب شکسته آلمانها، یک صلیب شکسته بزرگی روی این میز ساخته اند . بیشترین عکس های روی دیوار دراین طبقه است. بعضی از قاب عکسها خالی است.
از خانم راهنما می پرسم: چرا این قاب عکسها خالی هستند؟ پاسخ می دهد: این قاب های خالی متعلق به نظامیانی است که مفقودالاثر هستند، اما جای شان درقلب ما است. اینجا وطن آنان است و چون نیستند به یادشان قاب عکس های خالی گذاشته ایم تا همه بدانند، روزی ، روزگاری کسانی بوده اند که بخاطر آنان وکشورشان جنگیده اند ودراین راه هیچ چیز از آنان باقی نمانده است ، حتی یک عکس!
درانتهای سالن بازهم میزبزرگ دیگری قرار دارد. روی یک طرف این میز قمقمه های سربازان روسی را چیده اند و درطرف دیگر انواع لیوانها و فنجانها را. راهنما به ما می گوید که این میز، میز جشن پیروزی است . یعنی جشنی که اگر سربازان نبودند و یا اگر مردم عادی نبودند، این پیروزی هیچ وقت به دست نمی آمد واین میز هم هیچ وقت چیده نمی شد که یک طرفش مردم بنشینند با فنجانها و لیوان هایشان و درطرف دیگر سربازان بنشینند با قمقمه های شان!
از خانم راهنما تشکر می کنیم واز سالن طبقه سوم بیرون می آییم. هم من، هم اکبر نبوی، مسعود بخشی و هم دکتر امیری که از ایران آمده بود تا در دانشگاه کی یف زبان فارسی تدریس کند، طوری به هم نگاه می کردیم که انگار همگی به هم می گفتیم … پس به همین آسانی و با ابتدایی ترین اشیا می توان موزه جنگی درست کرد . فقط آدم باید کمی سردلش سوخته باشد.
هوا بهتر شده است . می شود روی سکوهای قشنگ محوطه بیرونی موزه جنگ کی یف نشست و سیگاری روشن کرد.
● جزیره‌ای برای موزه‌ها در برلین
جزیره موزه‌ها، نام نیمه شمالی جزیره‌ای روی رودخانه اشپری در مرکز شهر برلین در آلمان است. این جزیره به خاطر استقرار چند موزه که همگی از اهمیت بین‌المللی بالایی برخوردارند، به این نام مشهور شده است. جزیره موزه‌ها از سال ۱۹۹۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
جزیره موزه‌ها، نام نیمه شمالی جزیره‌ای روی رودخانه اشپری در مرکز شهر برلین در آلمان است. این جزیره به خاطر استقرار چند موزه که همگی از اهمیت بین‌المللی بالایی برخوردارند، به این نام مشهور شده است. جزیره موزه‌ها از سال ۱۹۹۹ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.
فردریک ویلیام چهارم، پادشاه پروس، در سال ۱۸۴۱ بخش‌های مسکونی این جزیره را وقف «هنر و دانش» کرد و در حال حاضر چندین موزه نیمه شمالی این جزیره را کاملاً اشغال کرد. این موزه‌ها که به دستور چند نسل از پادشاهان پروس ساخته شده است، به همراه مجموعه‌های آثار هنری و باستانی‌شان از سال ۱۹۱۸ ملی شدند و از آن زمان تحت نظر دولت آلمان اداره می‌شوند.
مجموعه آثار این موزه در طول جنگ سرد و هنگام تقسیم برلین به دو نیمة شرقی و غربی، تقسیم شد اما پس از اتحاد دو آلمان و تخریب دیوار برلین در سال ۱۹۸۹ دوباره به هم پیوست.
در حال حاضر جزیره موزه‌ها پنج موزه بزرگ را در خود جای داده است، اما از آن جایی که این جزیره و مجموعه موزه‌های آن در حال ساماندهی مجدد هستند، اطلاعات ارائه شده در این گزارش ممکن است پس از پایان پروژه ساماندهی مجدد جزیره موزه‌ها در سال ۲۰۰۶، دچار تغییر و تحول شود.
قدیم‌ترین موزه این جزیره، «موزه قدیمی» نام دارد که عملیات ساخت آن در سال ۱۸۳۰ و زیر نظر آرشیتکت مشهور آلمانی کارل فردریش شینکل به پایان رسیده است. این موزه در آن زمان در برابر قصر برلین ساخته شد، اما امروز دیگر اثری از این قصر باقی نمانده است. این موزه قدیمی‌ترین موزه برلین است و در این موزه بود که فردریک ویلیام سوم، پادشاه پروس، نخستین بار مجموعه آثار باستانی پروس را در معرض دید عموم قرار داد. در حال حاضر نیز بخشی از این مجموعه آثار باستانی در این موزه در معرض دید عموم قرار دارد.
«موزه جدید»، نام موزه دیگری است که در سال ۱۸۵۹ و در پشت «موزه قدیم» ساخته شد. این موزه را آگوست استولر، یکی از شاگردان کارل فردریش شینکل، معمار «موزه قدیم» جزیره موزه‌ها، ساخته است. این موزه در جریان جنگ جهانی دوم دچار تخریب کلی شد، به طوری که تنها بخشی از دیوارهای خارجی آن باقی ماند. این موزه اکنون در حال بازسازی است و مطابق برنامه پس از تکمیل عملیات بازسازی در سال ۲۰۰۹ مانند دوران پیش از جنگ، میزبان مجموعه آثار باستانی مصری و ماقبل تاریخ خواهد بود.
«گالری ملی قدیمی»، نام موزه دیگری است که در این جزیره واقع شده است. عملیات ساختمانی این موزه در سال ۱۸۷۶ و زیر نظر آگوست استولر به پایان رسید تا این گالری میزبان مجموعه تابلوهای نقاشی‌ و مجسمه‌های قرن نوزدهمی اهداء شده از سوی یواخیم واگینر، بانکدار آلمانی، باشد. ساختمان این موزه نیز در جریان جنگ جهانی دوم آسیب‌های کلی دید و «گالری ملی قدیمی» پس از پشت سر گذاشتن عملیات بازسازی و مرمت، در سال ۲۰۰۱ بازگشایی شد. در حال حاضر مجموعه مجسمه‌های این موزه به کلیسای فردریشزوردرش کرش منتقل شده‌اند، اما مجموعه تابلوهای نقاشی هنوز در این موزه نگهداری می‌شوند.
در سال ۱۹۰۴ موزه دیگری به نام «موزه کایزر فردریش» در این جزیره افتتاح شد. این موزه که بعدها به «موزه بوده» تغییر نام داد، در منتهی‌الیه شمال جزیره قرار دارد و در حال حاضر به خاطر بازسازی و مرمت تعطیل است. این موزه پس از بازگشایی در سال ۲۰۰۶، میزبان آثار باستانی، مجسمه‌ها و آثار هنری بیزانسی خواهد بود.
آخرین موزه در این جزیره «موزه پرگامون» است که در سال ۱۹۳۰ تکمیل شد. این موزه نمونه‌های بازسازی شده و در اندازه‌های واقعی بناهای یادبودی چون «محراب پرگامون»، «دروازه ایشتار» و دروازه بازار میلتوس را که با کمک قطعات اصلی به دست در جریان حفاری‌های محوطه میلتوس بازسازی شده، در خود جای داده است.
موزه پرگامون بین سال‌های ۱۹۱۰ تا ۱۹۳۰، توسط آلفرد میسل و لودویگ هافمن ساخته شد. این موزه که خود به سه بخش موزه آثار باستانی، موزه خاورمیانه و موزه هنرهای اسلامی تقسیم می‌شود سالانه میزبان بیش از ۸۵۰ هزار بازدید‌کننده است که پیش‌بینی می‌شود با پایان کار بازسازی و ساماندهی مجدد جزیره موزه‌ها، این تعداد به بیش از یک میلیون نفر در سال برسد.
موزه پرگامون بخشی از مهم‌ترین آثار باستانی به دست آمده در جریان حفاری‌های گروه‌های باستان‌شناسی آلمان در خاورمیانه را در خود جای داده است و در حال حاضر بسیاری از آثار به جا مانده از تمدن‌های باستانی آشور، بابل و سومر در بخش خاورمیانه این موزه نگهداری می‌شود. از جمله مهم‌ترین این آثار می‌توان به دروازه ایشتار با بیش از ۲۵۰۰ سال قدمت اشاره کرد که دروازه اصلی ورود به بابل باستان بوده است. باستان‌شناسان آلمانی پس از پایان عملیات حفاری در محوطه باستانی بابل قطعات این دروازه را به آلمان انتقال دادند و در سال ۱۹۳۰، این دروازه را که نقش‌برجسته‌های طلایی‌رنگ اژدها و گاو در زمینه آبی آن چشم هر بازدیدکننده‌ای را خیره می‌کند، با ابعاد ۱۰ در ۱۴ متر در موزه پرگامون بازسازی کردند.
مجموعه آثار هنری و باستانی به نمایش در آمده در جزیره موزه‌ها، برای نخستین بار چشم‌اندازی جامع از تاریخ و فرهنگ اروپا تا قرن نوزدهم را در برابر چشمان بازدیدکنندگان خود حاضر می‌کنند و ساختمان‌های تاریخی این موزه‌ها نیز خود نمادی از تغییرات معماری و فرهنگی در طول بیش از یک قرن هستند.

نویسنده :علی معروفی