ضرورت نگاه دقیقتر به مدیریت استفاده از منابع گازی کشور

یکی از مقوله­های مهمی که در مدیریت استفاده از منابع گازی باید به آن توجه کافی مبذول نمود, استفاده از گاز به عنوان عاملی برای ازدیاد برداشت از ذخایر نفت کشور است. در راستای رسیدن به تصویری از وضعیت مطلوب مدیریت منابع گازی در کشور، گفتگویی را با مهندس علی­اکبر وحیدی آل­آقا مدیر مهندسی نفت شرکت مهندسی و توسعه نفت (متن) انجام داده­ایم که در ادامه به آن اشاره می­شود:
مهندس آل‌آقا در زمینه اهمیت استفاده از منابع گازی جهت تزریق گاز به میادین نفتی, معتقد است: "از نظر مهندسی نفت، تزریق گاز به میادین نفت کشور, امری بسیار ضروری به­شمار می‌رود؛ به خصوص در کشور ما که ضریب بازیافت طبیعی بسیار پایین است, این عمل به مراتب مهم‌تر می‌باشد. زیرا عموماً مخازن نفت کشور از نوع کربناته و اکثر آنها "نفت­تر" هستند که در این گونه مخازن، تزریق گاز به­ مراتب بهتر از تزریق آب است. مگر در مواقعی که شرایط خاصی وجود داشته باشد.
در استفاده از منابع مشترک گازی نظیر پارس جنوبی برای تزریق به مخازن نفت, دو بعد مطرح است. بعد اول، بعد فنی قضیه می‌باشد؛ همانطور که گفتم از نظر فنی, تزریق گاز امری بسیار ضروری به­شمار می‌رود. بعد دوم, اقتصادی است و در پاسخ به این سؤال که تزریق گاز از نظر اقتصادی امری مطلوب است, در نظر گرفتن شرایط مملکت خیلی مهم است و پیدا نمودن جواب نیاز به بررسی گزینه­های مختلف دارد. به نظر من، تزریق گاز به مخازن نفت کشور در مقایسه با صادرات گاز طبیعی ترجیح دارد و برای کشور از اولویت بالاتری برخوردار است. مضافاً، وقتی گاز تزریق می‌کنیم در اکثر موارد حداقل ۸۰ درصد قابل بازیافت می‌باشد و به دلیل اینکه میدان گازی مشترکی نظیر پارس جنوبی را نیز در اختیار داریم, می‌توانیم تزریق گاز را به منظور ذخیره‌سازی گاز در نظر بگیریم.
ولی باید در نظر داشت, تا زمانی که پروژه­های تزریق گاز راه­اندازی شود, نمی­توانیم یک میدان مشترک را به حال خود رها کنیم. لذا باید گاز مازاد مصرف داخلی و تزریق را صادر کنیم.
آنچه که در بررسی اقتصادی تزریق گاز باید توجه کافی را به آن مبذول داشت, فاکتور زمان است. میادین نفتی که عملیات تزریق گاز بر روی آنها انجام می‌شود, به خاطر اینکه تولیدشان افزایش پیدا کند, زمان قابل ملاحظه‌ای نیاز دارند و افزایش تولید پس از چند سال دست­یافتنی می‌باشد. اکثر کسانی که بحث تزریق را مطرح می‌کنند, فاکتور زمان در بعد اقتصادی را درنظر نمی‌گیرند, علاوه بر آن، به دلیل ذکرشده, سرمایه‌گذاری‌ها در این زمینه به صورت صیانتی می‌باشد. این کار بطور مستقل با قراردادهای متعارف سرمایه‌گذاری خارجی از جمله (بیع متقابل) قابل اجرا نیست و باید سرمایه‌گذاری‌ آنها از طریق منابع داخلی باشد که به صورت طرح‌های ملی دنبال شود. مثلاً سرمایه‌گذاری ممکن است از امسال شروع شود و پروژه چند سال بعد جواب دهد.
علاوه بر آن در پروژه‌های تزریق گاز، ما به سیستم­های فراورشی و "خطوط لوله" جهت انتقال گاز و "ایستگاه‌های تقویت فشار" جهت انتقال و عمل تزریق گاز نیاز داریم. طبیعتاٌ به چاه­های ترزیقی نیز نیاز خواهیم داشت. هرچند در میادین قدیمی از بعضی چاههای موجود نیز می­توان استفاده نمود.
به طور مثال، در زمینه استفاده از گاز پارس جنوبی برای تزریق به مخازن نفتی آغاجاری ، انتقال گاز این میدان تا مخازن نفت هزینه‌بر و زمانبر است. این ارتباط باید برقرار شود که خود یک پروژه سنگین است. احداث خط لوله‌ ۵۶ اینچی به طول صدها کیلومتر نیاز به سرمایه دارد. از طرفی کسی از قیمتهای چند سال آینده نفت خبر ندارد. برای همین موضوع در مواردی که از جهت پارامترهای اقتصادی دچار تردید می‌باشیم؛ بهتر است وجه صیانتی را در نظر بگیریم. البته فروش گاز هم در صورت استفاده درست از منابع مالی آن غیرصیانتی نیست. در صیانت, پیش‌بینی‌ها قطعی نیست و نمی‌شود صرفاً اقتصادی فکر کرد. بالاخص اینکه اکثر پارامترها نیز باید پیش­بینی شود.
در حال حاضر بر اساس برآوردها و برنامه‌های موجود در سال‌های آینده نیاز به تزریق حداقل ۶.۵ میلیارد فوت مکعب گاز در روز است. البته اعداد متفاوتی به عنوان نیاز گاز برای تزریق مطرح گردیده که بین ۶.۵ تا ۲۰ میلیارد فوت مکعب در روز می­باشد. به هرحال, در لزوم کار بحثی نیست و تزریق گاز به­طور جدی در برنامه کار ما قرار دارد.
برنامه شرکت ملی نفت, اختصاص حداقل ۶.۵ تا ۷ میلیارد فوت مکعب در روز گاز جهت تزریق است و تا میزانی که توان تولید گاز داریم, پروژه‌های تزریق را هم دنبال خواهیم نمود. چنانچه مطالعات نشان دهد, نیاز به ترزیق حجم بیشتری از گاز وجود داشته باشد و امکانات نیز اجازه دهد, قطعاً پیگیری خواهد شد."
مهندس آل­آقا در مورد نحوه تقسیم‌بندی میادین مشترک گازی می‌گوید: "این موضوع که برای استحصال گاز به ویژه گاز میادین مشترکی نظیر پارس جنوبی، چند فاز تعریف نماییم و چگونه از هر فاز برداشت کنیم تا ضریب برداشت در اثر تعدد چاه‌های تولید افت نکند, نکته قابل توجهی است.
اگر میدان مستقل باشد، در تئوری می‌توان توسط یک چاه هم مخزن را تخلیه کرد؛ ولی ممکن است زمان بسیار زیادی طول بکشد. در میادین مستقل تعداد چاه‌ها اگر متناسب باشد حجم برداشت حداکثر می‌شود.
اما در میدان مشترک در هر طرف که برداشت بیشتر باشد (افت فشار بیشتر باشد)، گاز از طرف فشار بالا به طرفی که فشار پایین است, حرکت می‌کند. برای همین باید طوری عمل نمود که میزان برداشت طرف ایرانی حداقل متناسب با تولید طرف قطری باشد.
در پاسخ به این سؤال که آیا چاه‌های بیشتری برای استحصال گاز پارس جنوبی می‌توان حفر نمود, باید گفت بلی و این کار اقتصادی می‌باشد و در برنامه­ریزی هم منظور شده است."
مهندس آل‌آقا در پایان به این نکته اشاره می‌کند که در مدیریت منابع گازی هیچگاه به طور مطلق نمی‌توان گفت گزینه A بهتر از B و یا بهتر از C است. به نظر من مهمترین نکته در مدیریت استفاده از منابع گازی این است که راهی دنبال کنیم که علاوه بر استفاده بهینه صیانتی و اقتصادی از مخازن نفت و گاز خود, تنها فروشنده انرژی نباشیم؛ بلکه مصرف‌کننده صنعتی انرژی باشیم و به فروشنده محصولات صنعتی و خدمات مهندسی در دنیا تبدیل شویم.

منبع : شبکه تحلیلگران تکنولوژی ایران