معادله گازوییل و قاچاقچیان سوداگر

گازوییل یکی از مشتقات نفتی است که از نفت خام به دست می‌آید. این سوخت جهت خودروهای سواری، خودروهای سنگین و نیمه‌سنگین تجاری و ترابری، ماشین‌آلات صنعتی و کشاورزی و ادوات نقلیه دریایی کاربرد دارد.
طبق آخرین آمار ارائه شده، ایران به جهت ارزانی قیمت این سوخت پس از ازبکستان و عراق در رتبه سوم از میان ۱۴۱ کشور جهان قرار دارد. به این ترتیب که در این رده‌بندی ترکیه دارای رتبه ۱۱۹، آذربایجان ۶۲، ارمنستان ۵۴ و پاکستان ۵۹ هستند. در میان کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز عمان دارای رتبه ۱۹، امارات متحده عربی ۸، عربستان سعودی ۷ و کویت ۶ است.
طی چند روز گذشته اخباری مبنی بر طرح صدور کارت هوشمند گازوییل منتشر شده است. با نگاهی به آرشیو اخبار در یک سال گذشته این شائبه به وجود می‌آید که شاید صدور این کارت موجبات برطرف شدن این معضل اقتصادی را فراهم آورد، اما آیا به راستی چنین است؟
به نظر می‌رسد سهمیه‌بندی گازوییل و همچنین افزایش پلکانی قیمت آن تا رسیدن به نرخ بین‌المللی دو راهکار اساسی برای کنترل مصرف گازوییل در کشور و جلوگیری از قاچاق این فرآورده نفتی مهم از کشور باشد. با توجه به این نکته که قیمت گازوییل در دنیا ۷/۰ تا یک برابر قیمت بنزین است، می‌توان گفت در کشور ما اختلافی فاحش بین قیمت بنزین و گازوییل وجود دارد؛ یعنی هر بشکه گازوییل حدود سه دلار عرضه می‌شود، در حالی که قیمت هر بشکه نفت ایران حداقل ۶۰ دلار است، به این معنا که نه تنها هزینه فرآوری و پالایش نفت خام تا تبدیل آن به گازوییل در نظر گرفته نمی‌شود، بلکه بسیار ارزان‌تر از نفت خام نیز عرضه می‌گردد.
مشکل عمده گازوییل به جز مصرف داخل، قاچاق گسترده آن است؛ زیرا در مرز‌های کشور‌های همسایه مانند افغانستان، ترکیه و پاکستان گازوییل با قیمت بین‌المللی عرضه می‌شود، بنابراین کسانی که به قاچاق این فرآورده اقدام می‌کنند حداقل ۵۰۰ تا ۶۰۰ درصد سود می‌برند که همین موضوع قاچاق آن را جدی کرده است. کارتی کردن گازوییل، سود جویانی را که گازوییل دریافت می‌کنند اما بار یا مسافری را حمل نمی‌کنند در منگنه قرار خواهد داد. در این میان پیشنهاد سردار احمدی‌مقدم فرمانده ناجا نیز قابل توجه است. وی چندی پیش در جمع خبرنگاران ضمن اشاره به طرح صدور کارت هوشمند گازوییل افزود: کارت هوشمند گازوییل باید گلوگاهی باشد برای بیمه، GPS، تعویض پلاک، معاینه فنی، ارائه جواز کار به رانندگان معتادی که عامل ایجاد تصادفات هستند و کنترل شرکت‌های مجاز و غیرمجاز.
البته باید این را در نظر داشت که طرح صدور کارت هوشمند گازوئیل تبعاتی از قبیل سهمیه‌بندی یا ۲ نرخی شدن را در بر ندارد، بلکه صرفاً راهکاری در راستای مبارزه با قاچاق روزافزون و به بیانی دیگر اجرای مدیریت مصرف در این سوخت با توجه به مصرف بالای آن در کشور است.
در این میان باید گفت سال ۸۴ میزان مصرف و تولید روزانه گازوییل کشور به ترتیب ۷۹.۴ و ۷۹.۱ میلیون لیتر بود؛ در آن سال حدود ۳۰۰ هزار لیتر واردات گازوییل داشته‌ایم. البته در سال ۸۵ مقدار مصرف بالاتر رفته و به حدود متوسط روزانه ۸۵ میلیون لیتر رسید و این در حالی است که تولید روزانه گازوییل در همین سال، ۸۱ میلیون لیتر بود.
در قبال این پرسش که تأثیر عمده اعمال سیستم یارانه‌ای دولت، که قبلاً در قبال بنزین انجام شده بود، بر روی گازوییل چه پیامدهایی خواهد داشت، می‌توان گفت مصرف عمده گازوییل در بخش‌های کشاورزی ، حمل و نقل عمومی و جاده‌ای است، ولی در صنعت نفت و در بخش های حفاری، خدمات و پخش فراورده‌ها نیز کاربرد زیادی دارد؛ بنابراین تاثیر گران شدن گازوییل بیشتر از همه روی بخش دولتی خواهد بود.
در همین حین، چندی پیش غلامحسین الهام، سخنگوی دولت، ضمن ابراز تأسف از قاچاق گسترده گازوییل اظهار داشت: مشکل قاچاق گازوئیل دربعضی از مناطق کشور بسیار جدی است و امیدواریم وزارت نفت هرچه زودتر به وعده خود درباره عملیاتی کردن کارت هوشمند گازوئیل تا نیمه دوم سال جاری عمل کند.
به گفته وی با توجه به این‌که بنزین دیگر از موضوع قاچاق خارج شده است و قاچاق سوخت اکنون روی سایر فرآورده‌های نفتی از جمله گازوئیل قرار گرفته باید هرچه زودتر این را تدبیر و ساماندهی کنیم. مردم نیاز به مدیریت مصرف گازوییل دارند که این کار با وجود کارت هوشمند امکان‌پذیر است.
حال باید دید دولت به عنوان متولی امور اقتصادی کشور و در رأس آن وزارت نفت چگونه می‌توانند با انجام تمهیداتی در حل هرچه زودتر این معضل کوشا باشند. زمان نشان خواهد داد.

منبع : اقتصاد پنهان