سکوت ارتباط غیرکلامی گویاتر از کلام و بیان

با توجه به نقش بسیار مهم روابط عمومی های امروز صنعت برق در تنویر افكار عمومی جامعه و همچنین و با تكیه بر این مساله كه روابط عمومی به عنوان عامل اصلی ارتباط درون سازمانی و برون سازمانی از تمامی انواع ارتباطات از جمله ارتباطات غیر كلامی نیز می‌تواند بهره بگیرد در مقاله زیر كه از سوی احمد شاهین مدیر روابط عمومی شركت توزیع برق شهرستان اصفهان ارسال شده است تاثیر ارتباطات غیر كلامی در حیطه روابط عمومی مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.
تمامی مبادلات و معاملات اجتماعی به ارتباط بین افراد جامعه بستگی دارد. هر گاه سخن از ارتباطات می شود، بلافاصله ذهن انسان متوجه ارتباط كلامی در محاوره چهره به چهره، مكالمه تلفنی، ارتباط رادیوئی، اینترنتی و به طور كلی رسانه ای و یا مكاتبه ای می شود.
حال ببینیم در تعاملات حضوری و غیر حضوری كدامین ارتباط نافذتر است؟ بدیهی است هر كدام در جای خود و شرایط خاص خود نافذ است، اما ارتباط كلامی حضوری یعنی محاوره (چهره‌به‌چهره) بدلیل On line بودن از همه نافذتر به نظر می‌رسد و همچنین است كه در تفاهم‌نامه‌ها و مبادلات سیاسی، اقتصادی و نظامی بین دول جهان با توجه به اینكه گفتار و دیالوگهای طرفین به وسیله مترجم تبیین می شود باز هم حرف آخر را ملاقات حضور دو طرفه می زند.
البته در ارتباط چهره به چهره كلامی On line بودن‌صرف، اهمیت قضیه نیست، بلكه معجزه‌ای است كه در ارتباط غیر كلامی آن نهفته است.
حال ببینیم ارتباط غیر كلامی یعنی چه؟ به تمامی حالتهای ارتباطی غیر كلامی گفته می شود كه به زبان و فرهنگ خاصی هم وابسته نیست.
انسانهای نخستین در آغاز با ایما و اشاره با هم ارتباط برقرار می كردند. یعنی همان ارتباط غیر كلامی سپس آوا و اصوات مزید بر آن شد و بعد از آن صداها شكل گرفتند و تحت عنوان حروف درآمدند و در نهایت سخن پدید آمد و جایگزین شد تا بتواند ارتباط برقرار كند.
اما ایما و اشاره‌ها و ارتباط غیركلامی همچنان جای خود را حفظ كرده و اهمیتی بیشتر از ارتباط كلامی دارند، به طور مثال اگر در تائید سخن شخصی سر را بالا بیاندازیم و حتی در كلام و سخن آری هم بگوئیم، آن شخص پاسخ را منفی قلمداد می كند.
پس می توان سخن گفتن را تا حدی مانع ارتباط غیر كلامی ارزیابی كرده و می‌توان آرزو كرد: ای كاش هیچگاه سخن كشف نشده بود، چون كشف سخن خود فراز و نشیبهائی دارد، مثلاَ تغییرات در فرهنگها و زبانهای مختلف و اصول و قواعد پیچیده و دست و پا گیرش زمان ارتباط را طولانی تر می كند، به ویژه ادیبان كه به منظور اظهار گفتار ادیبانه خود به اطناب هم متوسل می شوند و فهم ارتباط را مشكل تر می كنند.
در جائیكه سرعت ارتباط غیر كلامی گاهی به كمتر از یك هزارم ثانیه هم می‌رسد و سهولت ارتباط را بیشتر می‌كند. بگذارید جهت روشن شدن ارتباط غیر كلامی مثالی بزنیم.
مثال: ارتباط غیر كلامی یعنی همین كه در بدو ورود به منزل با اولین نگاه به چهره همسرتان در می یابید وی خسته است، عصبانی است و یا خوشحال است و همینطور او در چهره شما احساس شما را درك می كند و با اولین سخن شما یعنی ”سلام” و ارتباط غیر كلامی چاشنی آن مثلاَ تبسم تمامی خستگی و كسالت وی برطرف می شود.
پس می توان سخن نگفت و حتی اصوات و آوائی هم سر نداد ولی با چهره خندید و یا گریه كرد كه این بیشتر از فریاد در عمق جان مخاطب تاثیر می‌گذارد. به گفته شاعر: به عمل كار برآید به سخندانی نیست
بزرگی سراسر به گفتار نیست
دو صد گفته چون نیم كردار نیست
(فردوسی)
شهوت كلام و حرص در سخن گفتن غالباَ انسان را از ارتباط معجزه‌آسای غیر كلامی باز می دارد تا جائی كه گاهی مهلت سخن گفتن از شخص مقابل را هم از بین می برد تا اینكه خودش را تخلیه كند و به رضای خاطر برسد، غافل از اینكه تاثیر سخنانش تا چه اندازه بوده است. اینگونه افراد در ارتباطات، واژه ای تحت‌عنوان ”گوش دادن” نمی‌شناسند، در صورتی كه این خود اولین و آغازین پدیده در ارتباط غیر كلامی است و در نوع خود بهترین ارتباط است. یعنی درست گوش دادن و درك صحیح خواسته ارباب رجوع بهترین ارتباط حسی روانی را بین گوینده و شنونده ایجاد می‌كند.
دومین پدیده ارتباط غیر كلامی، ظاهر انسان است و ظاهر در جائیكه جاذب و توجه برانگیز نباشد و مخاطبی هم نداشته باشد نه برقراری ارتباط بلكه بی ارتباطی و سد ارتباط است.
آرایش سر و صورت ”طرز لباس پوشیدن، استفاده هارمونی در رنگ لباس، نوع نگاه كردن، بوی خوش عطر و ادوكلن مصرفی شما حتی راه‌رفتن و ژست و حركات و در نهایت آراستگی ، قادر است ارتباط منحصر به فرد و موزونی را ایجاد كند.”
سومین پدیده ارتباط غیر كلامی، خطوط چهره (میمیك) انسان است.”گشاده روئی، با احساس لذت و بشاش در شنیدن سخنان شخص مقابل اهتمام كردن ، همواره مثبت اندیشی،” عشق به همكاران و مشتركان و ذی نفعان در برخورد، داشتن نیت مساعد در رفع درخواستهای آنها” امانت داری و صداقت در عمل نیز می تواند استحكام ارتباط را دوچندان كند.
گربگویم كه مرا حال پریشانی نیست
رنگ رخساره خبر می دهد از سر ضمیر
(سعدی)
در این ارتباط شاعر می فرماید: رنگ رخساره خبر می‌دهد از سر درون آنچه در نیت انسان می گذرد، بی‌شك در چهره وی خودنمائی می‌كند. لذا اگر خلاف نیت با مخاطب مراوده نمائیم، مطمئن باشیم كه سریعاَ برملا می شود زیرا روان انسانها بدون كلام با هم ارتباط برقرار می نمایند. به همین منظور حضرت باری تعالی منافق ارزیابی می‌كند كسی كه ظاهرش خلاف باطنش باشد یعنی درظاهر اظهار دوستی كند و در باطن دشمن باشد و می فرماید: منافقین به فلاح و رستگاری نمی رسند زیرا عملشان با گفتارشان یكی نیست.پس اگر انتظار ارتباط موثر داریم، باید حداقل با خودمان صادق باشیم.
چهارمین پدیده ارتباطی غیر كلامی آرایش و آراستگی محیط كار است.جهان در هندسه ای زیبا از تقارن، توازن و تجانس آفریده شده است و روح زیباشناسی انسان نظم و نزاكت را دوست میدارد و از بی نظمی، پراكندگی و اختلال بیزار و گریزان است. لذا سعی كنیم با چینش زیبا و مرتب وسایل روی میز و دفتر كارمان، آرامش خود را تامین و زمینه ارتباط مخاطب را فراهم نمائیم.
در پایان اهمیت ارتباط غیر كلامی را با حدیثی از امام صادق علیه‌السلام جمعبندی می نمائیم.در كلام حضرتش به طور اكمل ارتباط غیر كلامی توصیه شده است كه می فرمایند:
”كونوادعاه‌لناس‌به‌غیرالسنتكم”امام صادق (ع)
دعوت كنید مردم را به غیر از زبانتان، یعنی از شعار پرهیز كنید و به شعور كه در كردار متجلی شده بپردازید، همانا باید عمل كنیم آنچه را كه می خواهیم بگوئیم و مطمئن باشیم تاثیر بیشتری هم دارد زیرا آنچه در عمل نمایش داده می شود، در نیم كره چپ مغز انسان نقش می بندد و پایدارتر است. فقط حدود ۲۰ درصد دیالوگ و صحبت در ذهن مخاطب ماندگار است.

منبع : پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو