مذاکرات ایران و سوریه همزمان با حضور رهبر حماس در تهران

در حالی که اول خرداد، خبر مذاکرات صلح سوریه و اسرائیل در صدر تحلیل های رسانه های بین المللی قرار گرفت، سفر وزیر دفاع سوریه به تهران، نشان از تلاش فشرده طرفین برای مستحکم کردن روابط موجود و جلوه گر ساختن حسن روابط فی مابین دارد.
سپهبد حسن تورکمانی، وزیر دفاع سوریه، برای دومین بار در طول دو سال گذشته و در پاسخ به دعوت رسمی وزیر دفاع ایران یکشنبه پنجم خرداد ماه وارد تهران شد تا در قالب دو دور مذاکره با همتای ایرانی خود و مذاکره با مقامات بلندپایه سیاسی و دفاعی ایران زمینه های مشترک سیاسی، دفاعی و استراتژیک دو کشور را بار دیگر به بررسی و ارزیابی گذارد.
مصطفی محمد نجار، وزیر دفاع ایران، در اولین دور مذاکرات با همتای سوری خود، دیدارهای مستمر مقامات بلندپایه دفاعی دو کشور را ناشی از اراده رهبران عالی دو کشور برای توسعه روابط دانسته و گفت که " روابط ایران و سوریه، روابطی استراتژیک بوده و بر پایه منافع ملی دو کشور و جهان اسلام پی ریزی شده است. سیاست اصولی و خدشه ناپذیر جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر گسترش همه جانبه مناسبات با کشورهای خاورمیانه برای نیل به ثبات و امنیت پایدار در منطقه است و بومی سازی منطقه‌ ای و ایجاد امنیت دسته جمعی تنها راه پیشگیری و مقابله با بحران‌های منطقه‌ خواهد بود."
حسن تورکمانی نیز در این مذاکرات اعلام کرد که " ملاقات‌ها و دیدارهای مقامات دو کشور همواره بر پایه توسعه و گسترش روابط بوده و این روابطی استراتژیک است.همکاری‌های مشترک، همکاری‌های ثابت و پایدار است زیرا براساس اصول و ریشه‌های مشترک و مستحکمی بنا شده است."
بر اساس این اعلام صریح مقامات دفاعی ایران و سوریه، روابط دو طرف از حالت عادی خارج است و بعد استراتژیک دارد و این بدان معناست که هر نوع تغییر و یا تحول در سطح و نوع روابط بین دو کشور، از سوی طرف مقابل حائز اهمیت بوده و باید مورد بررسی قرار گیرد.
با توجه به انجام مذاکرات صلح سوریه و اسرائیل و تایید رسمی این مذاکرات از سوی مقامات دو کشور در ابتدای خرداد ماه، به نظر می رسد که ایران به عنوان کشوری که تعامل با سوریه را یکی از پایه های استراتژیک سیاست های خود در منطقه خاورمیانه ارزیابی می کند، به تلاشی فشرده دست زده تا مانع ورود هر گونه خدشه به روابط دو کشور شود.
پیش از سفر تورکمانی به ایران، خالد مشعل، رئیس دفتر سیاسی حماس، نیز وارد تهران شده و با منوچهر متکی، وزیر امور خارجه ایران، دیدار و گفت و گو داشت.
این در حالی است که اخیراً موضوعی از سوی رسانه های غربی مطرح شده مبنی بر اینکه اسرائیل به صورت غیرعلنی در حال مذاکره با حماس است و مذاکرات میان نمایندگان دو طرف در قاهره، پایتخت مصر، جریان دارد. با این وجود خالد مشعل در جلسه مطبوعاتی مشترک خود با وزیر امور خارجه در پاسخ به این سوال که آیا حماس از مذاکرات سوریه و اسرائیل خطر می کند یا خیر، گفت که " اطمینان دارد سوریه هیچ افراط و تفریطی در مورد منافع فلسطین روا نمی دارد اما نباید به اسرائیل اطمینان کرد و اسرائیل ضعیف تر از آن است که گامی علیه سوریه بردارد".
به نظر می رسد که با گفت و گوهای مفصل ایران و خالد مشعل و مذاکره با وزیر دفاع سوریه در تهران، مجموعه منظمی از تلاش های ایران برای حفظ روابط با متحدان استراتژیک اش در حال انجام است.
تاثیر این تلاش ها را باید در تصمیم گیری مقامات سوریه برای ادامه مذاکرات صلح و پذیرش پیش شرط اسرائیل از یک سو و نوع رفتار حماس در قبال ایران در آینده نزدیک، از سوی دیگر جستجو کرد.
● پیش شرط اسرائیل برای سوریه
پس از تایید رسمی مذاکرات غیر مستقیم اسرائیل و سوریه برای رسیدن به یک توافق صلح جامع میان دو کشور اینگونه به نظر می رسید که اسرائیل در سایه این مذاکرات خواهان آن است که سوریه حمایت های خود از گروه های شبه نظامی فلسطینی و لبنانی قطع کند و سوریه نیز خواهان بازپس گیری بلندی های جولان از طرف اسرائیلی است.
ولید معلم، وزیر امور خارجه سوریه، بلافاصله پس از تایید مذاکرات از سوی طرفین، اعلام کرد که اسرائیل با خروج از بلندی های جولان موافقت کرده است. اسرائیل در آن مقطع واکنشی به این سخن نشان نداد. اما دو روز بعد، وزیر امور خارجه این کشوراعلام کرد که تنها در صورت دوری سوریه از ایران به مذاکرات صلح ادامه خواهد داد و به این ترتیب ادامه مذاکرات را به پیش شرطی منوط ساخت که در صورت تحقق، روابط استراتژیک ایران و سوریه را تحت تاثیر قرار خواهد داد.
تزیپی لیونی، وزیر خارجه اسرائیل، در این خصوص گفت که " اسرائیل مایل است با تمامی همسایگان خود در صلح زندگی کند اما سوریه نیز باید درک کند که لازم است به طور کامل از حمایت از تروریسم - حزب الله، حماس و البته ایران - دست بردارد."
وی روابط سوریه و ایران را مشکل آفرین توصیف کرد و خطاب به مقامات سوریه گفت " سوری ها باید درک کنند که لازم است به طور کامل از روابط مساله دار خود با ایران فاصله بگیرند."
درست همزمان با شرط گذاری صریح اسرائیل، محسن بلال، وزیر اطلاع رسانی سوریه، در گفت و گو با تلویزیون الجزیره بار دیگر بر خواسته سوریه در مذاکرات صلح تاکید کرد.
وی از پیغام هایی سخن گفت که از جانب نخست وزیر و دولت اسرائیل از طریق ترکیه به سوریه رسانده شده و در آنها، اسرائیل تضمین داده است که بلندیهای جولان را به سوریه باز می گرداند.
اما یکشنبه پنجم خرداد ماه خبرگزاری فرانسه به نقل از روزنامه سوری تشرین گزارش داد که سوریه در خصوص از سرگرفته شدن گفت‌ و گوهای صلح با اسرائیل پیش شرطی را نخواهد پذیرفت و در خصوص روابطش با دیگر کشورها مصالحه نخواهد کرد.
این روزنامه دولتی پس از آنکه وزیر امور خارجه اسرائیل از دمشق خواست تا ازتهران فاصله بگیرد در مطلبی نوشت " دمشق تمام پیش شرط ها را در خصوص روابطش با دیگرکشورها و ملت‌ها رد می‌کند. دمشق هیچ مصالحه‌ای در خصوص این گونه روابط نخواهد کرد."
بر این اساس چنین محتمل است که ایران و طرف های سوری و فلسطینی پیش از وقوع هرگونه تحول منفی در روابط موجود، اقدامات خود را تشدید کرده و با تاکید بر عمق روابط، قصد دارند به طرف های ثالث گوشزد کنند که تعامل کنونی، خدشه ناپذیر است.
با این حال هر گونه قضاوت در این خصوص با مشخص شدن تصمیمات سوریه و حماس نسبت به ارتباط و سازش با اسرائیل و یا ادامه روند کنونی، امکان پذیر خواهد بود.

نویسنده : مینا علی اسلام

منبع : دیپلماسی ایرانی