آثار تهدیدهای فرهنگی

▪ پرسش:
تهدیدهای فرهنگی چه آثار و پیامدهایی را در جامعه به دنبال دارد؟ لطفا برخی ازشاخص های آن را در بعد اجتماعی بیان کنید؟
ـ پاسخ:
درمباحث گذشته به مفهوم تهدید فرهنگی اشاره شد که منظور از آن پیدایش یا ایجاد اختلال در نظام ارزش های جامعه است، به گونه ای که موجب تغییر کارکردطبیعی جامعه و پیدایش بحران های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی می گردد. به بیان دیگر از آنجا که فرهنگ غیرمادی (باورها، هنجارها و ارزش ها) پایه، اساس و مبنای هرگونه تغییر و تحول در ساحت فردی و اجتماعی می باشد، لذا هرگونه بحران و یا اختلال درنظام ارزشی و یا هویت فرهنگی جامعه، آثار و پیامدهای خود را به سرعت درسایر ابعاد جامعه و در شاخص های تعریف شده نشان می دهد. دراین رابطه تهدیدهای اجتماعی را به لحاظ اهمیت آنها در شرایط کنونی جامعه می توان درشاخص های
۱) ارتشاء
ارتشاء زمانی در جامعه گسترش پیدا می کند که از منظر افراد و احاد جامعه قبح این پدیده از بین رفته باشد و دیگر این امر یک منکر، به حساب نیاید. زمانی که رشوه دهنده و گیرنده عنوان هدیه و قدردانی را مطرح می کنند طبیعی است که درچنین شرایطی ارتشاء به صورت یک فرهنگ درمی آید و دراین صورت مبارزه با آن باور دشوار و پیچیده خواهدشد. به طور کلی عواملی را که باعث تقویت این پدیده نابهنجار درجامعه می شود می توان به شرح زیر برشمرد:
الف) فرهنگ توصیه دادن و توصیه گرفتن ازسوی مدیران، بنابراین کسانی که نمی توانند ازطریق توصیه مشکلات خود را حل کنند به راهکارهای دیگر رو می آورند.
ب) ضعف و کمبود سیستم های نظارتی
ج) ضعف و کمبود روش های ارتقا و انتصاب منطقی، روشمند و قانونمند مدیران
د) پایین بودن سطح حقوق ها و درآمدها و عدم هماهنگی آن با رشد تورم
هـ) تغییرات مداوم در آیین نامه ها، رویه ها و مسئولیتها
و) تقویت فرهنگ و یا سنت قانون گریزی و بعضا قانون ستیزی
ز) ناکارآمدی نظام اداری
در شرایطی که رشوه خواری به صورت یک فرهنگ درآید، راه مبارزه با آن ترکیبی از مراقبتهای قانونی و اقدامات فرهنگی خواهدبود که مسئولیت اولی برعهده دستگاههای نظارتی و کنترلی و مسئولیت دومی برعهده فرهنگ سازان و رسانه های عمومی است.
۲) اعتیاد
درباره تهدید اجتماعی اعتیاد و مضرات آن به ویژه برای نسل جوان سخن بسیار گفته شده اما از آنجا که پدیده اعتیاد متناسب با تکنولوژی روز تنوع بسیاری پیدا کرده است، لذا جا دارد درباره عوامل تقویت کننده این تهدید و آثار و نتایج سلبی موادهای جدید برای جوانان و خانواده ها بیشتر اطلاع رسانی شود.
۳) بیکاری
پدیده بیکاری وقتی به میزان بالایی درجامعه برسد، می تواند با اختلالی که درسایر امور و حوزه های اجتماعی بوجود می آورد، به صورت یک تهدید مطرح شود. ازجمله عوامل تشدیدکننده این تهدید می توان به زمینه های مختلفی همچون کاهش تولید، افزایش جمعیت، بحران آب و توسعه ناهماهنگ روستاها و.... اشاره کرد.
۴) بی سوادی و عامی بودن
زمانی که درصد بالایی از افراد جامعه در حد بی سواد و یا عامی باقی بمانند، به طور قطع این پدیده یک تهدید اجتماعی به حساب می آید. چرا که چنین افرادی به خوبی نخواهند توانست دوست و دشمن را تشخیص داده و با دشمنان واقعی مقابله نمایند. به بیان دیگر کسانی که نسبت به عوامل و شرایط محیطی خود شناخت صحیح و دقیقی ندارند و همواره در برابر پدیده های اجتماعی منفعلانه برخورد می کنند، به راحتی طعمه دشمنان قرارگرفته و به طور طبیعی در جهت مصالح و منافع آنها عمل خواهندکرد. بدین لحاظ است که علی(ع) ریشه تمامی شرور را جهالت انسان می داند «الجهل اصل کل شر»
۵) اختلافات طبقاتی
اصولا اختلاف طبقاتی و زیادشدن شکاف اجتماعی میان طبقات ضعیف و مرفه جامعه به منزله یک تهدید اجتماعی تلقی می شود. چرا که فاصله طبقاتی و ازیاد آن در جامعه موجب دوقطبی شدن نظام حاکم شده و شرایط برای یک تغییر و تحول اجتماعی درقالب های شورش، کودتا، رفورم (اصلاح) و یا انقلاب فراهم می گردد.
۶) تعارض های قومی
تعارض های قومی همواره سبب واگرایی نیروهای ملی و کاهش توان و قدرت کشورها می شود چرا که درچنین شرایطی یکپارچگی و انسجام ملی و اجتماعی کشور از بین رفته و نظام حاکم دچار بحران یکپارچگی می گردد.
۷) فحشا
تهدیدهای فقر، فساد، فحشا و اعتیاد و... در یک پیوند اجتماعی همچون زنجیری به یکدیگر پیوسته هستند و تقویت و یا کاهش هرکدام به سرعت در دیگری تاثیرگذار خواهدبود. بنابراین خاستگاه دشمنان اسلام تقویت مجموعه تهدیدهای اجتماعی است تا در پی آن بتوانند به اهداف شوم خود دراین جنگ تمدن ها دست یابند و همان گونه که مطرح شد راهکار مقابله با این تهدیدها و برون رفت از آنها تقویت بعد فرهنگی و ایمانی مردم نسبت به آرمان ها و ارزش های والای اسلام است که باید درعرصه باورها تثبیت شده سپس در عرصه نهادها به منصه ظهور برسد.

منبع : روزنامه کیهان