تازندگی بازنده «بازل»

امروزه ایران در توسعه بازارهای خود به اروپا و آمریکای لاتین به عنوان مصرف کننده محصولات خود می نگرد و برای تخصصی کردن فعالیت های خود به تلاش برای خرید شرکت های خارجی یا مشارکت با آنها افزوده است. شرکت ملی پتروشیمی ایران با تکیه بر توان و ظرفیت های بالقوه کشور و برنامه های بلند مدت پیش رو، در اقدامی مهم، در مزایده یکی از بزرگ ترین شرکت های پتروشیمی جهان به نام «بازل» حضور یافت و در حالی که با اکتساب بهترین شرایط، برنده این مزایده به شمار می آمد، با فشار آمریکا از چشیدن طعم پیروزی محروم شد. هر چند که عامل این ناکامی، شرکت هلندی – انگلیسی «رویال داچ شل » بود، ولی تصمیم گیران صنایع نفت، گاز و پتروشیمی کشورمان با در نظر گرفتن منافع ملی شرایط همکاری با این شرکت ها در آینده را تعیین می کنند. در نیمه نخست فروردین ماه سال جاری، هفته نامه «ایندیپندنت آن ساندی» در پیوست اقتصادی خود برای نخستین بار پرده از این واقعه برداشت و اعلام کرد: «شرکت ملی پتروشیمی ایران به زودی قرارداد چهار میلیارد و ۴۰۰ میلیون دلاری خرید شرکت آلمانی بازل را امضا خواهد کرد». خبر خرید شرکت «بازل» از سوی ایران بی درنگ در تلکس های خبری منتشر شد. شرکت بازل که تولید کننده پلیمرهای پتروشیمی و متعلق به دو شرکت «بازف» و «شل» است، شهرتی جهانی دارد، از این رو اگر ایران آن را تصاحب می کرد می توانست محصولات خود را با قیمت های بهتری به بازار عرضه کند. پیشرفت های ایران در عرصه پتروشیمی، توجه بسیاری از ناظران جهانی را برانگیخته است. ایران به همراه عربستان سعودی از بزرگ ترین تولید کنندگان «متانول» در جهان هستند که به عقیده اهل فن، زیر پایه بیشتر محصولات پتروشیمی است. اگر چه کشورهای خاورمیانه به علت سدهای موجود در پیوستن به سازمان تجارت جهانی(WTO) برای توسعه فعالیت ها با مشکل رو به رو هستند. اخبار موفقیت آمیز دیگری هم وجود داشت، میزان صادرات ایران در صنایع پتروشیمی در سال گذشته به یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار رسید و محصولات پتروشیمی با ۸/۱۵ درصد، رتبه نخست صادرات کالاهای صنعتی و معدنی کشور را به خود اختصاص داد. این واقعیت که ایران به تدریج به سمت گسترش بازارهای جدید در اروپا و آمریکای لاتین گام بر می داشت، نشانه جهت گیری صحیح مسئولان کشور بود.
شرکت ملی پتروشیمی ایران برای خرید بازل بالاترین مبلغ مزایده را پیشنهاد کـــرد، اما به قول «ایندیپندنت» مهم ترین مشکل بر سر راه این معامله، تحریم های آمریکا برضد ایران بود که در همان هنگام، فروشندگان شرکت در تلاش برای رفع این مشکل بودند. براساس مقررات تحریمی اعمال شده آمریکا برضد ایران، هیچ شرکت ایرانی اجازه ندارد در آمریکا صاحب سرمایه باشد، در حالی که بازل سرمایه عمده ای در آمریکا دارد. این رقم معادل ۱۰ درصد کل دارایی های این شرکت است. در حالی که مسئولان دو شرکت «بازف» و «شل» در حال تصمیم گیری بر سر این مسئله بودند که با سرمایه های بازل در آمریکا در صورت فروش شرکت به ایران چه کنند، خبرگزاری آلمانی د.پ.آ اعلام کرد که شرکت ملی پتروشیمی ایران، برای خرید بزرگ ترین شرکت پتروشیمی جهان در آلمان، موسوم به شرکت «بازل» در اولویت قرار دارد. به نظر می رسید با وجود مخالفت ها، به دلیل جایگاه اقتصادی ایران، یک بار دیگر کشور در شکستن ســد تحریم همچـــون جذب ســرمایه گــــذاری خـــــارجی در پارس جنوبی موفق عمل کرده است. از آلمان خبر می رسید که مسئولان بازل به گزینه های نظیر نگه داشتن این سرمایه ها، قراردادن آنها زیر چتر یک شرکت دیگر تا هنــگام لغو تحریم آمریکا برضد ایران و یا فروش جداگانه سرمایه های موجود در آمریکا می اندیشند. در حالی که مذاکرات می رفت تا به سرانجام مطلوبی که تامین کننده منافع ایران باشد، برسد، فشارهای سیاسی آمریکا به مسئولان شرکت رویال داچ شل، موثر واقع شد و ورق برگشت. شرکت ملی پتروشیمی ایران که در میان ۱۰شرکت بزرگ جهان به علت قابلیت و توانمندی برنده مزایده شده بود، به هیچ روی خواهان دارایی های بازل در آمریکا نبود و این موضوع را به لحاظ حقوق بین الملل بدون مانع می دانست ولی سرانجام لابی سیاسی مانع تحقق این موضوع شد. بسیــاری از کـــارشناسان پیش بینی می کردند که حضور موفق ایران در بازار محصولات پتروشیمی با واکنش صاحبان منافع سیاسی و اقتصادی رو به رو شود. ایران که در قالب برنامه های مختلف نظیر خرید شرکت های خارجی یا مشارکت با آنها قصد توسعه فعالیت ها در زمینه پلیمر را دارد، هم اکنون وضعیتی را به وجود آورده که تولید اتیلن با خوراک نفتا از سوی کشورهای اروپایی را از حیث اقتصادی و انتفاع ساقط ساخته است. تردیدها در فروش بازل با وجود شرایط مناسب ایران خیلی زود نمایان شد. روزنامه «هندلزبلارت» درگزارشی با عنوان «شل و بازف برای فروش بازل دست و پنجه نرم می کنند»، نوشت: در حالی که بازف، شرکت ملی پتروشیمی ایران را به عنوان خریدار بازل ترجیح می دهد، گروه شل علاقه دارد که بازل به «هالدیا» گروه پتروشیمی هند فروخته شود. قرار است مسئله فروش بازل که این دو شرکت به طور مشترک آن را اداره می کنند، در سه ماه دوم سال جاری پایان یابد. همین خبر را شبکه خبری «داوجونز» به نقل از برخی مقام های آگاه تکرار کرد و مدعی شد که شرکت انگلیسی – هلندی «رویال داچ شل» مایل به فروش شرکت پتروشیمی بازل به کنسرسیوم هندی، رقیب شرکت ملی پتروشیمی ایران است. در همین روزها نام «بازل» با تولید محصول جدیدی از پلی پروپیلن که از انواع پیشین آن سیال تر است، بر سر زبان ها افتاد. این شرکت که در زمینه تولید «پلی الفین ها» و پلاستیک ها فعالیت می کند، سالانه نزدیک به ۶ میلیارد یورو فروش دارد و محصولات آن در ۱۲۰ کشور جهان به فروش می رسد. ابرهای تردید درباره سرانجام این معامله همچنان از روشن شدن ابعاد آن جلوگیری می کرد. تا پیش از برگزاری هفتمین همایش بین المللی پتروشیمی در ۱۷ و ۱۸ اردیبهشت در تهران، همچنان مسئولان «شل» از اظهار نظر در این باره خودداری و یادآوری می کردند که اقدام های لازم در زمینه فروش بازل هنوز در جریان است، اما مسئولان ایران می دانستند که فشار آمریکا مانع از نهایی شدن این موضوع شده و سرانجام بازل به یک کنسرسیوم آمریکایی واگذار شده است. نعمت زاده، مدیر عامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی ایران، با اظهار تاسف از این واقعه و اشاره به منافعی که طرفین از این داد و ستد می بردند، گفت: شرکت بازل از مواد اولیه و خوراک فراوان ایران و شرکت ملی صنایع پتروشیمی از فناوری این شرکت منفعت می برد. بی گمان چنین فشارها و موانعی در سال گذشته نتوانسته است ایران را از مسیر توسعه و پیشرفت باز دارد. در دو ماه گذشته به ویژه درخواست های بسیاری از جنوب شرق آسیا مبنی بر همکاری در زمینه پتروشیمی به مسئولان کشورمان ارائه شده است. از آن جمله اظهارات رئیس مجلس فیلیپین در سفر به تهران بود که خواستار سرمایه گذاری ایران در زمینه پتروشیمی و انرژی کشورش شد. جالب این که در روزهای اخیر پیشنهاد شل برای مشارکت در توسعه میدان نفتی یادآوران، توجه کارشناسان سیاسی و اقتصادی داخلی و خارجی را برانگیخت. این پیشنهاد در حالی مطرح شد که روز پیش از آن وزیر نفت ایران، ناخرسند از آنچه بر سر مزایده بازل رفت، گفته بود: ایران بر اساس منافع و مصالح خود در مناسبات با شرکت «شل» تصمیم گیری می کند و مصلحت کشور را در نظر می گیرد. زنگنه با بیان این که مصلحت ما منافع ماست، تاکید کرد: برای دفاع از منافع خود نباید خودکشی کرد. نباید با دنیا جنگ کرد، باید به گونه ای عمل کنیم که منافع خود را حداکثر کنیم، این اصل است و باید مصداق های آن را بررسی کنیم.

منبع : نمایشگاه بین‌المللی