نظارت ناتو بر مرزهای عراق

نوری مالکی، نخست وزیر عراق در جریان سفر اخیر خود به بروکسل ضمن دیدار با مقامات اتحادیه اروپا با شفر، دبیر کل ناتو نیز دیدار و مذاکره کرد. وی در پایان مذاکرات خود با نمایندگان ۲۶ کشور عضو ناتو اعلام کرد که از ناتو دعوت کرده است که:
۱) کمک به آموزش نیروی دریایی عراق
۲) کمک به آموزش نیروی هوایی عراق
۳) کمک به نظارت بر مرزهای عراق
۴) ادامه آموزش نیروهای امنیتی و نیروی زمینی عراق
۵) تداوم کمک در روند کلی مبارزه با تروریسم
تحول مذکور از دو زاویه کلی قابل تجزیه و تحلیل است. نخست فرآیند روابط ناتو و عراق جدید.دوم، مجموعه تحرکات ناتو در مناطق پیرامونی ایران.
الف) فرآیند روابط ناتو و عراق جدید
ماموریت آموزشی ناتو در عراق از سال ۲۰۰۴آغاز شده و طبق اعلام این سازمان، تا کنون بیش از ۱۰هزار افسر عراقی تحت پوشش این ماموریت قرار گرفته اند. ناتو در سال ۲۰۰۴ میلادی دوره های آموزشی تئوری مسوولان نظامی را آغاز و آن را در اکتبر سال ۲۰۰۷ میلادی گسترش داد تا شامل نیروهای ژاندارمری شود.هم اکنون ۱۷۰ کارشناس ناتو در دانشکده دفاع ملی در بغداد و نهادهای دیگر در نزدیک پایتخت عراق در چارچوب برنامه همکاری که اخیرا تا پایان سال ۲۰۰۹ میلادی تمدید شد، فعالیت می کنند. این ماموریت تا سال ۲۰۰۹ تمدید شده است اگر چه این سازمان اعلام کرده اند درنظر ندارد که یک وظیفه و مسوولیت رزمی به نیروهایش در عراق محول کند.
حضور ناتو در عراق پس از سقوط صدام تابعی از نگرش آمریکا به نقش و جایگاه این نهاد نظامی و امنیتی است. آمریکا تا هنگامی که در عراق با تکیه بر راهبردهای یکجانبه خود عمل می کرد نیازی به حضور ناتو نه در افغانستان و نه در عراق احساس نمی کرد ولی پس از ناکامی در پیش بردن راهبرد های خود در عراق و افغانستان، یعنی استقرار دو دولت دست نشانده در کابل و بغداد و مهار مخالفت ها و نا آرامی ها در این دو کشور، درصدد جلب همکاری ناتو و استفاده از توانایی تسلیحاتی و پرسنلی آن برآمد. بنابراین در عراق امر آموزش نیروهای امنیتی و ارتش به ناتو سپرده شد.
اکنون نیز دولت عراق که درصدد احیای ارتش جدید این کشور است تلاش می کند تا با برقراری ارتباط جدی تر با ناتو از ظرفیت های آموزشی، تسلیحاتی و نرم افزاری و سخت افزاری این سازمان جهت بازسازی ارتش خویش بهره گیرد.
در طرف مقابل نیز ناتو با تایید آمریکا درصدد تبدیل کردن ساختارهای نیروهای مسلح عراق از سبک شرقی گذشته به سبک غربی است.
ب) مجموعه تحرکات ناتو در مناطق پیرامونی ایران
صرف نظر از عضویت ترکیه به عنوان همسایه غربی ایران در ناتو از دوران چنگ سرد،ناتو پس از وقایع ۱۱ سپتامبر با تایید آمریکا، حضور خود را در مناطق پیرامونی ایران افزایش داده است.
در همین چارچوب ناتو به طور گسترده ای در افغانستان مستقر شده است. سازمان ناتو هم اکنون حدود ۴۷هزار نیرو در افغانستان دارد که از ۴۰کشور اعزام شده اندو آمریکا به تنهایی نیروهایش بیش از ۳۹کشور دیگر است. همچنین اخیرا قرار شده که شش کشور عضو ناتو دو هزار نیروی دیگر برای افغانستان اعزام کنند که البته یک چهارم رقمی است که فرماندهان نظامی ناتو در این کشور نیاز دارند و تلاش دولت بوش برای مشارکت بیش تر نیروهای نظامی کشورهای عضو ناتو ناموفق مانده است زیرا عمده کشورهای عضو ناتو به ارسال تجهیزات بسنده کرده و حاضر به اعزام نیرو نیستند و کشوری نظیر آلمان نیز بیش تر معتقد به کار غیر نظامی در افغانستان است.بنابراین آمریکا که بی تفاوتی عمده اعضای ناتو را می بیند مجبور به اعزام سه هزار و ۵۰۰تفنگدار دریایی خود به افغانستان شد.
در مورد جمهوری آذربایجان به عنوان همسایه شمالی ایران نیز اگر چه خود این جمهوری سال ها است که خواستار عضویت در ناتو است اما ناتو با وجود برقراری روابط گسترده تر با این جمهوری هنوز به تقاضای عضویت آن پاسخ نداده است زیرا نمی خواهد خود را گرفتار درگیری آذربایجان و ارمنستان کند و مجبور شود از آذربایجان به عنوان عضو ناتو در این مناقشه حمایت کند. در مجموع جمهوری آذربایجان از سال ۱۹۹۲ روابط تازه ای را با پیمان ناتو آغاز کرد و در سال ۱۹۹۷ وارد طرح ناتو به نام مشارکت برای صلح شده و بر مبنای این توافق دو جانبه با نیروهای ناتو همکاری دارد. روابط جمهوری آذربایجان و ناتو طی چند سال اخیر گسترش و این همکاری ها در قالب برنامه مذکور ادامه دارد. همه ساله بیش از یک هزار نفر از نظامیان جمهوری آذربایجان در دوره های مختلف ناتو شرکت و آموزش های لازم را فرا می گیرند و علاوه بر این در دیگر برنامه های این تشکیلات نظامی نیز مشارکت دارند.
هفته گذشته نیز در همین چارچوب،هیات نمایندگی ناتو (پیمان آتلانتیک شمالی) برای بررسی روند اجرای نخستین مرحله از برنامه مشارکت برای صلح و همکاری دو جانبه با این همسایه کشورمان وارد باکو شدند. هیات مذکور متشکل از فرماندهان نظامی و هیات سیاسی این پیمان بودو در سفر پنج روزه با برخی مقام های سیاسی و نظامی جمهوری آذربایجان دیدار و از برخی واحدهای نظامی این کشور بازدید کرد. هیات مشابهی از ناتو، ماه فوریه سال جاری میلادی (بهمن) از ارمنستان نیز دیدار کرده بود. روزهای ۲۲ تا ۲۵ آوریل سال جاری ( سوم اردیبشت ) نیزطبق برنامه همکاری دو جانبه نظامی جمهوری آذربایجان و آمریکا، همایش مشترک نحوه استفاده از نیروهای نظامی در عملیات حافظ صلح در باکو شروع شده است. در حوزه خلیج فارس نیز ناتو تلاش کرده تا نشست های مشترک امنیتی را با کشورهای منطقه و بدون حضور ایران برگزار کند که با سیاست عمومی آمریکا در منطقه همخوانی دارد. در این راستا در۲۹ ژوییه ۲۰۰۴، ناتو دراجلاس سران خود در استانبول، ابتکار جدیدی را درباره منطقه خاورمیانه با تمرکز اولیه بر شش کشور شبه جزیره عربستان که شورای همکاری خلیج فارس یعنی بحرین، کویت، عمان،قطر، عربستان سعودی و امارات متحده عربی را تشکیل می دهند، اعلام کرد. در «ابتکار همکاری استانبول» هدف ناتو ارایه یک دستورکار برای آموزش و همکاری در زمینه هایی در محدوده مقابله با تروریسم تا شفافیت بیش تر در بودجه دفاعی و تصمیم سازی است.
در این چارچوب این سازمان و دولت بحرین، کنفرانسی بین المللی را در ۲۴ ماه جاری میلادی ( پنجم اردیبهشت) در منامه برگزار کرد.کنفرانس بین المللی مذکور درباره طرح همکاری استانبول و روابط ناتو و بحرین برگزار شد.طبق مواضع اعلانی این کنفرانس با هدف پیشبرد تفاهمات متبادل بین ناتو و کشورهایی که برای پیوستن به ابتکارعمل استانبول دعوت شدند، برگزار شد و در پایان آن یک توافقنامه همکاری اطلاعاتی بین ناتو و بحرین امضا شد.
در مجموع به نظر می رسد که افزایش حضور ناتو در مناطق پیرامونی ایران،جزئی از سیاست دفاعی - امنیتی عمومی غرب و آمریکا برای ورود به حوزه های امنیتی ایران و روسیه و نزدیک تر شدن به مرزهای جغرافیایی این دو کشور باشد.

علی شریف زاده

منبع : روزنامه سرمایه