رویدادهای مهم در وزارتخانه بی وزیر

دو روز بعد از قطعی شدن کناره گیری هند از پروژه خط لوله صلح که بزرگترین پروژه مشترک برای صادرات گاز ایران بود، توتال فرانسه هم رسما اعلام داشت که پروژه چند میلیارددلاری گاز مایع پارس جنوبی را ترک می کند. به این ترتیب، دومین پروژه سرمایه گذاری خارجی در صنعت گاز نیز تعطیل اعلام شد تا نگرانی های کارشناسان از بابت بی وزیر بودن یکی از مهمترین وزارتخانه های دولت و اشتباهات مکرر سیاسی برخی دولتمردان افزایش پیدا کند.
این در حالی است که پیشتر مقامات دولتی تلاش کرده بودند با تخفیفی ۳۰ درصدی به هندی ها نظر آنان را برای امضای قرار داد جلب کنند. مدیران وزارت نفت با متهم کردن مدیران اصلاح طلب پیشین، آنان را به وقت کشی متهم کردند و مدعی شدند که اصلاح طلبان مایل نیستند چنین پروژه ای در دوران محمود احمدی نژاد به سرانجام برسد.
مقامات هندی که در نامه ای به مسوول مذاکرات حجت الله غنیمی فرد انصراف خود را اعلام داشتند، به ظاهر اختلاف آن کشور با پاکستان را بهانه گذاشتند تا از نظر حقوقی با توجه به مخارجی که تاکنون صورت گرفته مجبور به پرداختی نباشند. اما فرانسوی ها رسما اعلام داشتند که پروژه گاز مایع ایران به بن بست رسیده است. پروژه ای که قرار بود سالانه تا ۱۰ میلیون تن ال ان جی به دست آورد.
پیش از این و از زمان بالاگرفتن بحران نفتی و خصومت ایران و آمریکا، ژاپن و چین از پروژه های مشترک نفت و گاز و پتروشیمی با همه علاقه و نیازی که بدان داشتند خارج شدند.
در همین حال کریستف دومارژری - مدیر عامل توتال - اعلام کرد که پروژه گاز مایع ایران به بن بست رسیده است، ولی مطمئن است که دیگر پروژه ها به این شرکت اجازه می دهد حضور خود را در منطقه حفظ کند. وی علت را «مشکلات موجود» خواند و گفت پروژه پارس ال.ان.جی به بن بست رسید.
دومارژری گرچه کوشید فشار دولت فرانسه را انکار کند اما در کنفرانسی در لندن گفت به هر حال هنوز قراردادی امضا نشده بود، و حتی اگر پیش نویس قرارداد آماده می شد، او پیش از امضای قرارداد پروژه با احتیاط فکر می کرد.
این در حالی است که ژان مارک هوسانسکی - قائم مقام شرکت توتال در بخش گاز مایع - دو هفته پیش تاکید کرده بود که با وجود خواست دولت برای توقف فعالیت در ایران، توتال همچنان درحال بررسی اجرایی بودن پروژه چند میلیادر دلاری گازی خود در این کشور است.
شرکت توتال فرانسه از سال ۲۰۰۴ مذاکرات با ایران بر سر پروژه ال.ان.جی را کش داده بود. قرارداد اولیه که اینک فرانسوی ها از به کار بردن لفظ قرارداد در مورد آن خودداری می کنند در سال ۲۰۰۴ امضا شد و در حالی که هر بار ایران خواستار شتاب در تصمیم گیری ها شد، فرانسوی ها چندان طفره رفتند که در زمان حاضر نمی توان آن ها را به نقص قرارداد متهم کرد.
خارج شدن رسمی هند و فرانسه از دو پروژه عمده صادرات گاز صدمه بزرگی به اهداف برنامه چهارم توسعه ایران و برنامه های بلندپروازانه جمهوری اسلامی وارد می کند. دولت حاضر از ابتدای کار خود در مخالفت با ملاحظات تیم قبلی مذاکره هسته ای بر سیاست بر اساس اقتصاد تکیه داشت.
● کناره گیری هند
هند در هفت ماه گذشته و بعد از ملاقات نخست وزیر آن کشور با جورج بوش و موافقت باورنکردنی آمریکا با فروش نیروگاه هسته ای به آن کشور برای تامین سوخت، که عملا پاداشی برای صرف نظر کردن از خط لوله صلح بود، تلاش خود را به کار بردند که تا از وفای آمریکائی ها به عهد خود مطمئن نشده اند از تهران جدا نشوند. براساس توافق آنان با آمریکا، با ارایه آخرین تکنولوژی های هسته ای توسط واشنگتن به هند، آن کشور قادر خواهد بود برق موردنیاز خود را با هزینه هایی کمتر از واردات گاز تامین کند.
کارشناسان اقتصادی در ضمن ابراز می دارند که آن چه هندی ها در انتظارش ماه های گذشته را طی کردند باز هم کاستن از بهای پیشنهادی گاز ایران بود. کاری که در ادامه می توانست بازار گاز ایران را به کلی به هم ریزد و به نظر می رسد مقامات دولتی هم در زمانی برای کسب این موفقیت حاضر به دادن سی در صد تخفیف شده بودند. کاری که افشاگری نژادحسینیان معاون سابق وزارت نفت که در دولت احمدی نژاد بازنشسته اعلام شد مانع از انجامش شد.
هفته گذشته همزمان با اعلام خبر خروج هند از پروژه خط لوله صلح، مقامات شرکت نفت کوشیدند از آشکار شدن ابعاد این رویداد جلوگیری کنند و از همین رو گفتند که مذاکرات را بدون هند با پاکستان ادامه خواهند داد، در حالی که پیداست فروش گاز به پاکستان اهداف و هزینه های خط لوله ای به وسعت پروژه قبلی را تامین نمی کند و پاکستان در ضمن داشتن نیاز قادر به تامین پول و سهم از چنین طرحی نیست در حالی که سخت بدان نیازمند است. این احتمال که هند در نظر دارد با احداث نیروگاه های کوچک با تکنولوژی هسته ای که آمریکا در اختیارش می گذارد برق خود را با هزینه ای کمتر تولید کند و اتکای خود به کشورهایی چون ایران را کاهش دهد، نیز به قوت خود پا برجاست و این نکته می تواند یکی از دلایل اصلی انحراف هند از این مذاکرات باشد.
با این حال مقامات وزارت نفت اظهار داشته اند که چندین کشور و شرکت اروپایی و آسیایی متقاضی گاز ایران هستند که با کوچکترین گوشه چشمی از سوی ایران حتی به قیمتی بالاتر از فرمول قیمت مورد بحث در قرارداد خط لوله صلح، حاضر به خرید گاز ایران هستند، به گونه ای که در حال حاضر حتی دو برابر ظرفیت موجود کشور براساس برنامه صادرات ایران متقاضی خرید دارد. اما تاکنون به دلیل سرگرم شدن با این قرارداد فرصتهای خود را از دست داده است.
به فرض صحت نسبی این ادعا اما آن چه انکار ناکردنی است فرصت های بزرگ و درآمدهای وسیعی است که تاهم اکنون توسط کشورهائی مانند قطر از دست ایران گرفته شده است. چنان که قطر در برداشت از میدان گازی پارس جنوبی از حقی برابر با ایران برخوردار است، اما تاکنون حدود ۱۰ سال از این منبع برداشت کرده و ایران نتوانسته به علت درگیری با مخاصمات سیاست خارجی خود از آن منتفع شود.
در این بین وزیر نفت هند در سفر به برمه و همزمان با برگزاری مذاکرات خط لوله صلح در ایران مساله خط لوله گاز برمه- هند را در دست پیگیری قرار داد.
برخی این اقدام را آخرین تلاشهای دولت هند برای نجات پروژه خط لوله با برمه ارزیابی می کنند; درحالی که هند پیشتر با همکاری شرکت دوو کره جنوبی به دنبال واردات گاز از برمه بود، اما مقامات نظامی برمه تصمیم گرفتند که این گاز را در اختیار چین قرار دهند. آیا حوادث روزهای اخیر در برمه و فشار جهانی برای پایان دادن به دیکتاتوری نظامی در میانمار به معنای آن است که برمه در وضعیتی مشابه با ایران در داخل طرح تسلط آمریکا بر بازار جهانی انرژی به نقطه درگیری آمریکا و چین تبدیل می شود.
در حالی که نظامیان برمه پشت پکن سنگر گرفته اند، مقامات وزارت نفت هند امید چندانی برای موفقیت مذاکرات وزیر نفت هند ندارند و این گونه به نظر می رسد که تصمیم برمه برای فروش گاز به چین نهایی شده است.
خط لوله صلح قرار بود با طول دو هزار و ۷۰۰ کیلومتر در عمق یک تا ۱/۵ متری زیر سطح زمین و با هزینه ای بالغ بر هفت میلیارد دلار احداث شود و روزانه تا یکصد میلیون مترمکعب گاز را از ایران به آن دو کشور منتقل کند. این خط لوله بنادر عسلویه ایران در خلیج فارس، گوادر و کراچی در جنوب شرقی و جنوب مرکزی پاکستان را به هم متصل کرده و با امتداد مستقیم به یکی از نقاط مرکزی هند خواهد رسید.
این اتفاقات مهم در حالی در حوزه نفت و گاز ایران رخ می دهد که این وزارتخانه هنوز وزیر ندارد و با سرپرست اداره می شود.
چندی پیش کاظم وزیری هامانه وزیر نفت دولت نهم از سوی رئیس جمهور احمدی نژاد برکنار شد. او در مراسم تودیع خود اعلام کرد توانایی کار را داشته اما عده ای می خواستند که این وزارتخانه را شخم بزنند. منابع نزدیک به مجلس نیز علت اصلی برکناری وزیری هامانه را مقاومت وی در برابر برخی فشارها برای اعمال تغییرات در سطوح مدیران این وزارتخانه اعلام کرده اند.
اما اکنون پرسشی که باید مقامات عالی رتبه دولت نهم بدان پاسخ دهند این است که چرا وزارتخانه مهم و حساسی همچون وزارت نفت را در یکی از سخت ترین شرایط کشور بی وزیر کرده اند؟ آیا نمی شد تا تعیین وزیر جدید، وزیر وقت به کار خود ادامه می داد تا امور وزارتخانه مختل نشود؟ آیا این برکناری چنان دارای اهمیت بود که باید جمعی از مدیران با سابقه وزارت نفت به سرعت و بدون فوت وقت برکنار می شدند؟
اما نکته دیگر این است که وزارت پر هزینه امور خارجه در این شرایط حساس مشغول چه کاری است؟ واقعا در چنین اوضاع و احوالی وظیفه دستگاه دیپلماسی کشور چیست؟ اینکه مقامات مسوول در دستگاه دیپلماسی تعدادی از جملات تکراری و از پیش تعیین شده را دائم بر زبان جاری کنند، را نمی توان مصداق دیپلماسی فعال دانست.
این چه دیپلماسی فعالی است که در بزنگاه های حساس، کشورهایی که خود را دوست ایران معرفی می کنند، چنین رفتار تحقیرآمیزی را مرتکب می شوند.
چند سالی است که روسیه قرار است نیروگاه اتمی بوشهر را افتتاح کند. اما هر بار تعلل به خرج می دهد و با بهانه ای از زیر بار مسوولیت، شانه خالی می کند. تمام پولش را و حتی بیشتر از حقش را دریافت کرده، اما باز هم بهانه جویی می کند. در شورای حکام آژانش بین المللی انرژی اتمی رای مثبت می دهد که پرونده ایران راهی، شورای امنیت شود و در شورای امنیت به دو قطعنامه تحریم علیه ایران رای مثبت می دهد. اما برخی از مقامات مسئول هنوز هم روی بند بازی روسها حساب باز می کنند و آنها را کشور دوست خود می دانند.
بعد از روسها نوبت به هندی ها رسیده است که هر بار با یک بازی جدید سعی کنند از قیمت گازی که سالهاست قرار است بخرند، بکاهند. هر سال که می گذرد به جای افزایش قیمت، قیمت را کم می کنند و باز هم بهانه جویی می کنند. آیا این رفتارها تحقیرآمیز نیست؟
واقعا دستگاه دیپلماسی کشور چه راهی برای مقابله با ترفند برخی از کشوها دارد که سعی دارند با سو»استفاده از موقعیت حساس فعلی و فشارهای بین المللی، تنها جیب خود را پر کنند؟

نویسنده : بهداد مهرباور

منبع : روزنامه مردم سالاری