رقابت در بازار کامیون ایران

هم‌اکنون شرکت‌های خصوصی در زمینه تولید کامیون فعال شده‌اند؛ به‌عنوان مثال در استان یزد کارخانه کویر خودرو تأسیس شده و قصد دارد تولید خود را به سالانه ۱۰ هزار کامیون برساند. این کارخانه که به تولید کامیون‌های شرکت BMC می‌پردازد، قصد دارد با قیمت کمتر و ارائه خدمات بهتر، محصولات خود را وارد بازار کند. گارانتی این شرکت برای کامیون، ۲۰۰ هزار کیلومتر یعنی درست دو برابر دیگر کامیون‌سازان ایرانی است.
این شرکت کامیون‌های خود را با موتور و گیربکس ZF آلمان، موتور کامنز طراحی بدنه ایتالیائی، عرضه می‌کند. درست مشابه این کار در شرکت آمیکو نیز در حال شکل‌گیری است، یعنی کامیونی که طراحی آن متعلق به یک شرکت و موتور آن برای شرکت دیگر است.
از دیگر کامیون‌سازان در ایران می‌توان به گروه فتح که کامیون‌های مان تولید می‌کند، اشاره کرد؛ شرکت بهمن خودرو نیز به تازگی به تولید کامیون‌های ایسوز می‌پردازد.
تأسیس شرکت‌های مختلف کامیون‌سازی در ایران، بیانگر وجود رقابت شدید در این قسمت از صنعت خودروی ایران است؛ اما بیشترین رقابت هنوز هم بین دو تولیدکننده اصلی یعنی ایران خودرو‌دیزل و شرکت سایپادیزل است. این دو شرکت چه از نظر محصول با هم به رقابت برخاسته‌اند؛ البته از نظر محصولات سنگین سایپادیزل با تولید ولووهای سنگین، گوی سبقت را از ایران خودرودیزل که کامیون‌های بنز تولید می‌کند، ربوده است. در تولید کامیون‌های کمپرسی و متوسط هم ایران خودرو‌دیزل با تولید بنزهای مختلف و رنو تراکز از سایپادیزل جلوتر است.
اما رقابت این شرکت‌ها، مدتی است که شکل تازه‌تری به خود گرفته است؛ چندی پیش هر دو شرکت ایران خودرودیزل و سایپادیزل اعلام کردند که قصد دارد کامیون‌های نیسان دیزل را با قیمت زیر ۵۰ میلیون تومان تولید کند.
وی توضیح داده بود: در ابتدا حدود ۴۰۰ دستگاه به‌صورت وارداتی به ایران آورده خواهد شد و پس از ارزیابی بازار، به تولید این کامیون‌ها اقدام خواهد شد و قرارداد با شرکت نیسان‌دیزل به‌گونه‌ای است که در فاز اول و در صورت توجیه اقتصادی، تولید ۶ هزار کامیون ارزان در ایران آغاز شود. وی درباره دلیل ارزان بودن کامیون‌های تولیدی در ایران نیز گفته بود: این کامیون‌ها در شعبه چینی نیسان ژاپن تولید می‌شود و به‌دلیل نیروی کار ارزان چین، تولیدات این شرکت بسیار ارزان عرضه می‌شود.
مهندس غمگسار مدیرعامل سایپا‌دیزل توضیح داده بود: وزارت راه از ما خواسته است به تولید کامیون‌های ارزان برای کاربرد داخلی و جایگزینی آن با ناوگان کامیون‌های فرسوده بپردازیم و چون بسیاری از رانندگان، قادر به خرید کامیون‌های جدید اروپائی، نیستند؛ در ضمن تعمیر خودروهای اروپائی نیز دشوار است و به آسانی در همه جای ایران تعمیر نمی‌شوند، ما تصمیم گرفتیم کامیون چینی با فن‌آوری ساده و ارزان در ایران تولید کنیم.
وی قیمت این کامیون‌ها را زیر ۵۰ میلیون تومان اعلام کرد؛ در حالی که این کامیون‌ها ۱۰ چرخ بودند و کامیون‌های مشابه آنها در بازار ایران، میلیون‌ها تومان گرانتر عرضه می‌شد. این اعلام تقریباً بازار کامیون‌ را با چالش جدید روبه‌رو کرد. ایران خودرودیزل نیز برای آنکه از رقیب خود عقب نماند، اعلام کرد: این شرکت نیز برای تولید کامیون‌های ارزان با شرکت‌های چینی وارد مذاکره شده است.
در این میان، تولید کامیون در چند سال اخیر، رشد چشمگیری داشته؛ به‌گونه‌ای که امسال ایران‌ خودرودیزل، قصد تولید ۲۵ هزار خودروی تجاری را دارد. سایپادیزل نیز تولید دست‌کم ۱۸ هزار کامیون ولوو و رنو را در برنامه خود قرار داده است. این رشد با توجه به بازار فو‌ق‌العاده پرکشش کامیون در ایران، ایجاد شده است.
هم‌اکنون تقاضای کامیون به‌دلیل رشد اقتصادی و افزایش حجم ساخت و ساز و همچنین فرسوده بودن ناوگان حمل‌ونقل با عمر متوسط ۲۱ سال، سبب شد رشد تولید کامیون در دو سال گذشته به‌صورت چشمگیری افزایش یابد؛ اما با این حال، هنوز هم به نظر میظرسد تولید داخلی کافی نیست و وزارت راه و ترابری و وزارت بازرگانی بر لزوم واردات کامیون تأکید می‌کنند.
بررسی تولید کامیون در سال ۸۳
تولید کامیون در ایران در سال ۸۲، ۱۴ هزار و ۳۵۶ دستگاه بود؛ در حالی که این رقم در سال ۸۳ با رشد عجیب بیش از ۱۰۰ درصدی به ۳۰ هزار دستگاه رسید؛ اما هنوز هم عرضه از تقاضا کمتر است.
در سال ۸۳، در ایران خودرودیزل ۴ هزار دستگاه انواع کامیونت بنز تولید شد؛ اما سایپادیزل اصلی‌ترین رقیب آن توانست تنها ۲ هزار و ۲۰۸ دستگاه کامیونت بادسان تولید کند.
کامیونت بادسان که هم‌اکنون بیش از ۷۰ درصد ساخت داخل دارد تقریباً دارای طراحی ایرانی است. در سال ۸۳، دیگر کامیونت‌ساز، زرین خودرو بود که تنها ۱۴ کامیونت تولید کرد. تراکتورسازی ایران نیز ۲۶۸ کامیون تولید کرد؛ اما پیشرفته‌ترین کامیونت تولیدی در ایران در سال ۸۳، تولید گروه بهمن و کامیونت ایسوز بود که ۹۳۴ دستگاه از آن، در ایران تولید شد.
در بخش کامیون، رقابت در سال ۸۳ به اوج خود رسید؛ در این میان، شرکت سایپادیزل با ساخت کامیون‌های رنو و ولوو پیشتاز بود. باید گفت دو شرکت ولوو و رنو در زمینه خودروهای سنگین با هم ادغام شده‌اند و در عرصه جهانی، رقیب خود مرسدس بنز را پشت سر گذاشته‌اند. رقابت این گروه با بنز در ایران در سال‌های اخیر بسیار جالب شده است. در سایپادیزل در سال ۸۳، ۷ هزار و ۱۳۶ دستگاه کامیون FH۱۲ که مجهزترین کامیون در ایران است تولید شد. این شرکت همچنین ۳۷۳ دستگاه کامیون ولوو NH۱۲ و ۱۹۲۱ کامیون میدلام رنو تولید کرده است.
همچنین این شرکت در مجموع ۱۸۷۲ دستگاه کامیون FM۹ تولید کرد. در مجموع این شرکت در سال ۸۳، ۱۱ هزار و ۳۱۲ دستگاه کامیون تولید کرد؛ اما شرکت رقیب یعنی ایران خودرودیزل، در همین مدت به تولید ۹۴۹۷ دستگاه کامیون بنز مشغول بود. از طرفی، کامیون‌های تولیدی سایپادیزل در ایران همگی دارای تکنولوژی جدید هستند اما در تولیدات ایران خودرودیزل، کامیون‌هائی با تکنولوژی قدیمی هم دیده می‌شود؛ با این حال ساخت داخل کامیون‌های مرسدس در ایران بسیار بیشتر از ساخت داخل ولوو و رنوست.
دیگر کامیون‌سازان بنز در این سال، زامیاد و زرین‌ خودرو بودند که زامیاد ۱۳۲۸ دستگاه کامیون ایویکو و زرین خودرو ۷۳۳ دستگاه کامیون فان در ایران تولید کردند.
دورنمای سال ۸۴
بازار سبب جذب کامیون‌سازان مختلفی به ایران شده است. رنو و بنز تصمیم دارند ایران را به پایگاه منطقه‌ای تولید خود تبدیل کنند. ولوو و ایویکو نیز برنامه‌های جدیدی برای این بازار دارند. کامیون‌سازان خصوصی در حال فعال‌تر شدن هستند و بازار هم هنوز کشش خود را دارد؛ اما یک عامل، تولید داخل و انتقال تکنولوژی به ایران را به خطر انداخته است؛ به‌عنوان مثال تعرفه واردات کامیون از ۳۵ به ۲۰ درصد رسیده؛ این در حالی است که تعرفه برای تولیدکنندگان داخلی، ۵/۱۲ درصد برآورد شده است و این عامل توجیه ساخت داخل را به خطر می‌اندازد و کامیون‌سازان چه دولتی و چه خصوصی را به سمت مونتاژکاری سوق دهد.
کامیون تازه وارد در سال ۸۴
کامیون ”آچلوبنز“ و ”اکسور“ دو تازه وارد در سال ۸۴ خواهند بود. در سایپادیزل نیز نیسان‌دیزل چینی با قیمت زیر ۵۰ میلیون تومان به همراه مدل‌های رنو کراکس ۶۸۴، شرپای، F-H۱۶ ولوو و مدل‌های جدید FH۱۲ و NH۱۲ دیگر تازه واردها خواهند بود. کامیون BMC در گروه کویر خودرو و کامیون آمیکو هم دیگر کامیون‌های تولیدی در بخش خصوصی در سال ۸۴ هستند.
ایران و نیاز به کامیون
بازار خاورمیانه و آسیای میانه به شدت تشنه کامیون‌های تولیدی در ایران است؛ اما بازار تشنه‌تر ایران، سبب شده است تولیدکنندگان داخلی چندان به فکر صادرات نباشند. هم‌اکنون رقابت بین تولیدکنندگان داخلی بسیار داغ است و همانطور که گروه ولوو و بنز در بازارهای بین‌المللی بر سر بازار با هم رقابت می‌کنند، در ایران هم این رقابت در حال رشد گرفتن است.
در حال حاضر متوسط عمر ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای ایران حدود ۲۱ سال است که استاندارد آن بین ۱۰ تا ۱۲ سال است. تولید کامیون ترانزیتی هم‌اکنون در ایران حیاتی است و برای آنکه ایران در قافله ترانزیت از شرکت‌های ترکیه و اروپای شرقی عقب نماند و همچنین به‌دلیل آنکه ایران در شاهراه ارتباطی شمال و جنوب و شرق و غرب قرار دارد بهتر است تقاضای اینگونه کامیون‌ها در ایران پاسخ داده شود.
تمامی این موارد نشان می‌دهد رقابت در سال ۸۴ بین تولیدکنندگان داغ‌تر شود و واردکنندگان نیز برای کسب سود همچنان در پی واردات کامیون باشند.

امین آزاد

منبع : مجله گسترش صنعت