واکاوی نام گذاری خودرو در ایران

این روزها وقتی پای صحبت مردم در مورد خودروهای ملی جدید می نشینی با سوالات مختلف و متنوعی روبه رو می شوی که یکی از آنها تا به حال بی پاسخ مانده، این که نحوه نام گذاری خودرو در کشور چگونه است؟
شاید دلیل اصلی آن شفاف نبودن فرآیند نام گذاری محصولات جدید در صنعت خودروسازی کشور و یا عدم اطلاع رسانی مناسب درخصوص شیوه های نام گذاری است.موضوع نام گذاری در سه دهه اول عمر صنعت خودرو کشور به دلیل فقدان برند با مالکیت خودروساز داخلی به انتخاب نام برای محصولات خارجی که در سبد مونتاژ و تولید قرار می گرفتند، محدود بود. اما با طراحی اولین خودرو با برند ملی، انتخاب نام برای یک خودرو با مالکیت ایرانی، بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفت و اکنون جامعه خواهان دریافت پاسخی مناسب در این زمینه است که خودروسازان کشور از چه شیوه و فرآیندی برای نام گذاری بهره می برند؟ چه معیارهایی برای انتخاب نام در نظر گرفته می شود؟ انتخاب نام ها بر پایه اصول علمی و تخصصی است یا سلیقه ای و دستوری؟ و در نهایت آیا نام خودرو در میزان استقبال بازار از آن تاثیر دارد؟ در این مطلب سعی بر آن است که ضمن بررسی شیوه تعیین نام در خودروسازان معتبر بین المللی، مروری کوتاه بر نام های به کار گرفته شده در کشور در ۴ دهه اخیر داشته و در نهایت شیوه رایج در دو خودروسازی ایران خودرو و سایپا را بررسی نماییم.
● شیوه نام گذاری در خودروسازان بین المللی
بررسی نام خودروهای شرکت های مطرح بین المللی، حاکی از آن است که نام گذاری به سه روش انجام می پذیرد. روش واژه ای، رقمی و ترکیبی. بسیاری از خودروسازان برای محصولات خود از اسامی مختلف استفاده می کنند. در این روش، واژه انتخاب شده معمولااز نظر معنی و مفهوم با ویژگی های خودرو تناسب دارد. مانند فولکس واگن گلف، شورولت کاپریس کلاسیک، تویوتا کرولا، هیوندای سانتافه، کیا پراید.برخی دیگر برای محصولات خود از اعداد و ارقام استفاده می کنند، مانند پژو ۳۰۸، ب ام و ۳۲۰، مزدا ۹۲۹، رنو ۲۱. در این سیستم، رقم انتخاب شده به یکی از ویژگی ها یا مشخصات فنی خودرو اشاره می کند. مثلادر سیستم ب ام و رقم نخست نشانگر کلاس ابعادی خودرو و دو رقم بعدی (ضربدر ۱۰۰) بیانگر حجم موتور خودرو است. در سیستم نامگذاری پژو، رقم نخست بیانگر اندازه اتاق، رقم میانی به صورت ثابت «صفر» و رقم سوم بیانگر نسل خودرو است. در این سیستم اشاره ای به اندازه موتور نمی شود.در سیستم ترکیبی که از حرف و رقم به صورت توام استفاده می شود، معمولااز یک حرف برای شناسایی اندازه اتاق یا نسل خودرو و از یک یا چند رقم برای معرفی اندازه موتور یا اطلاعات دیگر خودرو استفاده می شود. در روش مرسدس – بنز، حرف نخست نشان دهنده کلاس بدنه خودرو و سه حرف دیگر (ضربدر ۱۰) بیانگر حجم موتور است؛ نظیر مرسدس بنز E۳۵۰.
● سابقه نام گذاری در ایران
شاید بتوان گفت سابقه انتخاب نام برای خودروهای سواری در ایران به زمان آغاز مونتاژ جیپ بر می گردد که واژه شهباز برای آن انتخاب شد و سپس نام هایی چون آریا، آهو برای خودروهای دیگر بر سر زبان ها افتاد. ولیکن هیچ یک به ماندگاری پیکان نبود. نامی که به خوبی از عنوان لاتین آن (Plymouth arrow) برای یافتن معادل فارسی آن بهره گرفته شد.هر چند در سال های اخیر برای خودروهای مونتاژی نظیر دوو و یا حتی محصولاتی با درصد بالای ساخت داخل نظیر پژو ۴۰۵ ضرورتی برای تعیین نام ایرانی نبود لیکن سایپا سعی بر آن داشت تا با فراخوان عمومی برای دو محصول تازه وارد بازار ایران؛ یعنی پراید هاچ پک و صندوق دار، نام ایرانی برگزیند که در نهایت نام های «نسیم و صبا» انتخاب شدند. به رغم آن که با رشد چشمگیر پراید در بازار کشور مواجه هستیم ولی اصلانمی شنویم که مردم و صاحبان محصولات ذکر شده، این خودروها را با نام های انتخاب شده، صدا بزنند و نسیم و صبا به طور کلی به دست فراموشی سپرده شده اند. بدون شک دلیل اصلی، انتخاب نام بعد از ورود محصول به بازار بود. در ایران خودرو هم مشابه آن را داریم البته به گونه ای دیگر. وقتی نام «پرشیا» برای محصول لوکس ایران خودرو انتخاب و اطلاع رسانی شد، آن شرکت با موانع بهره برداری از آن نام مواجه شد و واژه «پارس» را جایگزین کرد. ولیکن از آن پس در جامعه و بازار خودرو شاهدیم که واژه پرشیا غالب است. به عبارت دیگر مردم با پراید و پرشیا بهتر ارتباط گرفته اند و این نام ها بیشتر به مذاق ایرانی ها شیرین آمده است. ایران خودرو شاهد یک تجربه نسبتا موفق نیز بوده است. وقتی «آردی» دچار تغییر و تحول فنی به خصوص در بخش موتوری شد، در ابتدا نام RDX برای آن در نظر گرفته و با همان نام و در مدت بسیار کوتاه به بازار عرضه شد و لیکن با تغییر نام آن به «روآ»، نام جدید با اقبال رو به رو شد. پس می توان اذعان داشت در بازار ایرانی یکی از مهم ترین فاکتورهای استقبال از نام خودرو، میزان پیوند و ارتباطی است که جامعه با آن برقرار می کند و این امری کاملاطبیعی و اصولی است.
● نام گذاری خودروهای ملی سمند، مینیاتور و رانا
وقتی به خودرویی واژه ملی منتصب می شود با این مفهوم که مالکیت طراحی و تولید آن در اختیار یک شرکت ایرانی است، حساسیت های انتخاب نام آن نیز نسبت به سایر محصولات که در کشور تولید و عرضه می شود، به مراتب بیشتر است. این حساسیت در زمان تولد سمند، به عنوان اولین خودرو ملی بروز پیدا کرد؛ چرا که در جامعه ما انتخاب نام اصیل و ایرانی اولین پیش فرض برای تعیین نام محصول ملی است و غنای زبان و ادب فارسی نیز راه را بر هرگونه بهانه جویی و انتخاب نام بیگانه بسته است. هرچند در آن زمان، رییس جمهور محترم وقت، بنابر اطلاعاتی که خدمتشان ارائه شده بود، برای حضور در مراسم رونمایی آن بی تمایل بود و حتی در سخنرانی مراسم از به کارگیری واژه ملی خودداری شد، ولیکن آنچه در خاطره ها باقی مانده، انتخاب نام سمند، برای اولین خودرو ملی به پیشنهاد آقای سیدمحمد خاتمی است. بدون شک نام سمند که در ابتدا برای بسیاری ناآشنا بود و اصطلاحا مخاطب با چیستی آن مواجه بود و همچنین اصالت، کوتاهی، معنادار بودن و زیبایی آوائیش از آن یک نام جاودان در کشور ساخته است. پس از گذشت هفت سال تاریخ تکرار شد. سایپایی ها که واژه «کاملاایرانی» را به عنوان جوهره اصلی پیام ها در فرآورده های ارتباطی محصول ملی خود، برگزیده بودند، با حضور محمود احمدی نژاد، رییس جمهور محترم، از مینیاتور رونمایی کردند. البته دومین محصول ملی هم نظیر سمند، مورد نقد بسیار قرار گرفت که نباید از تاثیر منفی واژه «کاملاایرانی» در بروز واکنش منتقدان در بررسی ظریف آن چشم پوشی کرد. ولیکن آنچه در فضای جامعه سایه انداخت انتخاب یک کلمه فرانسوی برای محصول ملی و مضاف بر آن املای غلط لاتین آن، که پای مسوولین یک هفته نامه خودرویی را هم به دلیل شکایت سایپایی ها به دادگاه کشاند. از آن طرف هم این تفکر در سایپا وجود داشت که این نام، به یک اثر هنری کاملاایرانی تعلق دارد. در آخرین هفته فروردین ماه نوبت به نام گذاری و رونمایی سومین خودرو ملی کشور رسیده بود. رونمایی از محصولی که علاوه بر اهمیت خود به دلیل هم زمانی با تغییر و تحولات مدیریتی در ایران خودرو، به شدت مورد توجه رسانه قرار گرفت. ایران خودرو هم می گوید کارگروه تخصصی نام گذاری محصول دارد که علاوه بر نیروهای داخلی از حضور اساتید طراز اول زبان و ادبیات فارسی، عربی و انگلیسی، مشاوران تبلیغاتی و اطلاع رسانی و ... بهره می برد. آن طور که منطقی، رییس هیات مدیره آن در گفت و گوی ویژه خبری اظهار کرد: دو یا سه نام از جمله نوند و رانا از سوی این کارگروه تخصصی برای این محصول پیشنهاد شده بود که بنا بر نظر کارگروه داخلی نوند اولویت اول بود؛ ولیکن ارزیابی های خارج از مجموعه رانا را به عنوان اولویت اول انتخاب کرد و این گونه سومین محصول ملی، رانا نام گرفت و شاید بتوان این یکی را به نام محرابیان، وزیر صنایع و معادن به خاطره ها سپرد. رانا نوواژه ای است که پارسی مرکب از بن مضارع راندن (ران) و پسوند فاعلی ساز (ا) و به قیاس خوانا، توانا و شنوا که از بن مضارع و مصوت (آ) تشکیل شده اند، دارای توانایی راندن و قابل راندن تفسیر می شود.

منبع : کارنا