معرفی تاریخچه صنعت خودرو ایران

اولین اتومبیل سواری که وارد ایران گشت یک اتومبیل فورد بود که در اوایل قرن بیستم بدستور مظفرالدین شاه قاجار از کشور بلژیک خریداری شد. این اتومبیل که دود زیادی از آن خارج می‌شد به "کالسکه دودی" معروف بود. بدنبال گسترش شهرنشینی میزان واردات خودرو از سال۱۳۰۰هجری شمسی (۱۹۲۰میلادی) افزایش یافت. اغلب اتومبیلها در آن سالها از کشورهای آمریکا و انگلیس وارد می‌شد. اولین اتومبیل ساخته شده در ایران اتومبیل "پیکان" بود که در شرکت سهامی عام "کارخانجات‌‌صنعتی ایران ناسیونال" تحت لیسانس کارخانه تالبوت انگلستان ساخته و در سال ۱۳۴۶ وارد بازار شد. تولید وانت، مینی‌بوس، اتوبوس نیز بتدریج در سالهای بعد در این کارخانه شروع شد.
در همان سال سواری‌های "آریا" و"شاهین" نیز در کارخانه پارس خودرو ودر سال ۱۳۴۷ سواری "ژیان" در کارخانه سایپا تولید و به بازار عرضه گشت. در سال ۱۳۵۱ با تبدیل کارخانه پارس خودرو به شرکت "جنرال موتورز ایران" تولید اتومبیلهای آریا و شاهین متوقف و تولید سواریهای شورولت(اپل) ۲۵۰۰ و۲۸۰۰ سی سی همچنین تولید سه نوع اتومبیل سواری "بیوک"، "کادیلاک" و "شورولت نوا" تحت لیسانس جنرال موتورز آمریکا شروع گردید. تولید این نوع سواریها تا پایان سال ۱۳۶۰ ادامه داشت. در سال ۱۳۵۹ تولید سواری ژیان در کارخانه سایپا متوقف و بجای آن تولید سواری "رنو۵" که از سال ۱۳۵۴ در کنار تولید ژیان آغاز گشته بود ادامه یافت. در سالهای اخیر تولید اتومبیل‌هایی با تکنولوژی جدیدتر آغاز گردیده است که از جمله آنها می‌توان به تولید اتومبیلهای پراید، پژو۴۰۵ و۲۰۶، نیسان پاترول و مزدا ۳۲۳ اشاره کرد.
شرکتهای سازنده خودرو در ایران عبارتند از : شرکت ایران خودرو، سایپا، پارس خودرو، شهاب خودرو، ایران خودرو دیزل، سایپا دیزل، مرتب، کرمان خودرو، رانیران و زامیاد.
● شرکت ایران خودرو (ایران ناسیونال سابق)
کارخانجات صنعتی ایران ناسیونال (ایران خودرو) که بزرگترین کارخانه اتومبیل سازی در ایران است در ۱۲ مهرماه ۱۳۴۱ جهت تولید انواع خودرو ایجاد و یکسال بعد درتاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۴۲ مورد بهره‌برداری قرارگرفت. در اردیبهشت ماه ۱۳۴۶ بهره‌برداری از تأسیسات ساخت اتومبیل پیکان و در سالهای بعد بهره‌برداری از خط تولید مینی‌بوس بنز ۳۰۹ و خط تولید اتوبوس بنز ۳۰۲ و خط تولید وانت آغاز گردید. پس از پیروزی انقلاب اسلامی نام شرکت ایران ناسیونال به شرکت ایران خودرو تغییر یافت. بدنبال تعطیلی کارخانه تالبوت انگلستان شرکت ایران خودرو اقدام به خرید ماشین آلات خط تولید آن کرد و از آن به بعد اکثر قطعات خودرو پیکان در ایران تولید می‌شود‌. همزمان با ورود ماشین آلات شرکت تالبوت در سال ۱۳۶۷ قرارداد استفاده از قوای محرکه شرکت پژوی فرانسه وتولید "پژوی ۴۰۵" در ایران خودرو منعقد گردید. در سال ۱۳۷۶ نیز تولید اتومبیل"پژوRD " و مینی بوس "هیوندای" و در سال ۱۳۷۸ تولید اتومبیل "پژوپارس (پرشیا)" و "پژو استیشن" در این کارخانه آغاز گشت. در ادامه این روند و در خرداد ماه سال ۱۳۸۰ نیز تولید خودروی سواری "پژو۲۰۶ " و "خودرویX ۷" یا "خودروی ملی(سمند)" آغاز شد.
● شرکت سهامی عام صنعتی و تولیدی مرتب
این شرکت در مهر ماه سال ۱۳۳۶ به منظور خرید و فروش و نمایندگی انواع خودرو تأسیس گردید و پس از پاره‌ای تغییرات در اساسنامه از سال ۱۳۴۹ به امر مونتاژ و تولید انواع اتومبیلهای دو دیفرانسیل لندرور (وانت، آمبولانس، وانت استیشن) و قطعات یدکی ماشین آلات پرداخت. در سالهای اخیر این شرکت علاوه بر تولید خودروی پاژن (لندرور) اقدام به تولید قطعات ماشین (میل گاردان، صفحه کلاچ و...) می‌نماید.
● شرکت سهامی ایرانی تولید اتومبیل سایپا
این شرکت در سال ۱۳۴۵ تأسیس گردید و اقدام به تولید اتومبیلهای ژیان، پیکاپ، آهو و اتومبیل رنو "۲ و۴ درب" (از سال ۱۳۵۳) وفروش لوازم یدکی آنها نمود. این شرکت از سال۱۳۶۱ تولید وانت یک دیفرانسیل "نیسان" با موتور۲۴۰۰ سی‌سی را آغاز نمود و از سال ۱۳۷۱ نیزعرضه اتومبیل "رنو-۲۱" توسط این شرکت آغاز گردید که تا سال ۱۳۷۵ ادامه یافت ودر سال بعد (۱۳۷۲) بدنبال قرارداد منعقده با شرکت "کیا‌موتور" کره جنوبی این شرکت اقدام به مونتاژ وتولید اتومبیل"پراید"، در دو مدل "چهار درب" و"پنج درب" نمود. همچنین تولید اتومبیل سواری رنو "زانتیا" نیز در بهمن سال ۱۳۸۰ در این شرکت آغاز گردید

کاوه مهدیزاده