بانک و فرش

فرش ایران از معدود كالاهایی است كه با پیشینه ای بیش از ۲۵۰۰ سال بر تارك هنرو صنعت كشورمان خود نمایی می كند و از اركان مهم بازرگانی و تجارت به شمار می رود . اما امروزه از شكوه هخامنشی و ساسانی و عصر طلایی صفوی جز نمونه هایی در موزه ها ، نام و نشانی از تجار در كتابها با قی نمانده است . با گذر از این اعصار رونق هنری و بازرگانی فرش ایران اندك اندك رنگ می بازد و در لابه لای زمان رو به فراموشی می رود، جز معدودی در گوشه و كنار این كهن بوم و بر به اعتلای این میراث دیرینه نمی اندیشند . امید است دراین مجال اندك تا فراموشی كامل این میراث چاره ای اندیشیده شود تا شاید رونق گذشته را بازیابد .چرخه این هنر_ صنعت از ابتدایی ترین مراحل تولید تا رسیدن به دست مصرف كننده حدود ۷۰ فرصت شغلی را درخود جای می دهد . درصد بالایی از قشر عظیم روستا ئیان به طور دائم و یا فصلی به تولید فرش مشغول هستند و با فندگان شهری نیز گاهی كاملاً از راه این هنر امرار معاش می كنند . پس از با فنندگان ، تولید كنندگان از كمترین تسهیلات و كمك از سوی دولت برخوردارند . باتوجه به هزینه های بالای روند تولید فرش ، بخش خصوصی كمتر توان استقلال و تولید بدون حمایت دولت را داراست . درحالی كه حمایت و سیاست گذاری صحیح دولتی از نقش و اهمیت بسیاری برخوردار است . وجود تصمیمات غیر كارشناسی در سیاست گذاری ها و مراحل تولید از عوامل بازدارنده و فرساینده ای به شمار می روند كه دراین چرخه به كررات می توان آن را مشاهده كرد . وضع قوانین و مقررات بانكی جهت اخذ وام تولید كنندگان با نرخ سود ۱۵ % ومهلت باز پرداخت حداكثر ۹ماه برای فرش و صنایع دستی از معضلات اصلی تولید كنندگان به شمار می آید . درحالی كه مهلت باز پرداخت وام برای كالاهای سرمایه ای حداكثر ۱ سال و خدمات فنی و مهندسی حداكثر ۵ سال در نظر گرفته شده است . برای تولید فرش از زمان شروع بافت یك قالیچه با صرف كمترین زمان و وجود چند كارگر، با فرض آماده بودن تمامی مواد مصرف و نقشه و رج شمار متوسط ، حدود ۳تا ۴ ماه زمان لازم است . پس از بافت مراحل آماده سازی ، شستشو و عرضه به عمده فروش و خرده فروش تا زمان خرید مشتری در داخل كشور حداقل ۶ ماه و درخارج از كشور با طی كردن مراحل گمركی و انبارداری و غیره گاهی حدود یكسال یا بیشتر به طول می انجامد تا سرمایه اولیه به تولید كننده بازگردد با احتساب نرخ تورم داخلی و خارجی و بی ثباتی نرخ ارز و نفت و باتوجه به اینكه برخی از مواد رنگرزی و پشم مورد نیاز برای بافت فرش های نفیس و ابریشم از خارج كشور وارد می شود و ذكر این نكته كه درمورد فرش هایی با ابعاد بزرگتر و یا فرش هایی با رجشمار بالاتر این زمان به صورت تصاعدی افزایش می یابد حال این سئوال مطرح است ، باوجود فرصت ۹ ماهه ، تولید كننده چگونه تسهیلات اخذ شده را باز پرداخت نماید ؟در مقایسه با كشورهای رقیب كه تولید كنندگان فرش، وام با نرخ سود ۴ تا ۵ درصد دریافت می كنند و از بخشودگی ۱۰۰ درصد مالیاتی برخوردارند هزینه تولید به ۴/۱ تولید فرش مشابه در ایران كاهش می یابد. ذكر این نكته ضروری است كه نرخ سود اختصاص یافته در ارتباط مستقیم با هزینه های عوامل تولید مانند مواد اولیه ، دستمزد قالی بافی و سایر مراحل مرتبط با چرخه تولید است استهلاك و زمان بر بودن چرخه تولید نیز به آن اضافه شده درنتیجه با ازدیاد قیمت تمام شده میزان تقاضا برای فرش ایران نیز كاهش پیدا كرده و چرخه تولید دچار افت خواهد شد .ازسوی دیگر با وجود تمام مدارك لازم برای گرفتن وام مانند وثیقه سنگین و ضمانت های گوناگون و بیمه و غیره نظر كارشناس بانك از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است . باتوجه به اینكه قیمت تولیدی و نهایی فرش به عوامل بسیاری مانند جنس الیاف ، میزان رج شمار ، نقشه ، طرح رنگ و نوع گره و غیره محاسبه می شود كارشناس ارزیاب بانك باید از مهارت كافی برخوردار باشد . اما متاسفانه به جز تعداد معدودی از كارشناسان ازاین تخصص لازم و ضروری برخوردارنبوده و فقط به تعداد دارهای قالی و متراژ تولید و عوامل فرعی توجه می نمایند . درنتیجه نظرات اعلام شده فاقد دقت كافی بوده و سقف مبلغ وام تقاضا داده شده با وام دریافتی جهت تولید فرش مرغوب بسیار متفاوت خواهد بود . و تولید كننده دچار مشكلات مادی جهت انجام سفارشات شده و ناگزیر به زیر پا گذاشتن بسیاری از اصول بافت مرغوب خواهد شد . باوجود قوانین دشوار اداری جهت دریافت وام و دیرهنگام بودن این تسهیلات بسیاری از تولید كنندگان نه تنها مایل بلكه قادر به اخذ این تسهیلات نخواهند بود . ازدیگر سو برنامه ریزی مدون و هماهنگ در عرصه تولید در كشورهای رقیب گوی سبقت را از ایران ربوده و سبب افت شدید تقاضا برای فرش ایران در عرصه بین المللی شده است .
امید آن می رود با سیاست های جدید دولت در قبال مسائل فرش و تشكیل مركز ملی فرش ایران این مشكلات از چرخه این هنر صنعت رخت بر بندد .
تهیه كننده : سازمان بازرگانی استان تهران
كارشناس مطالعات فرش
فروغ اسماعیلی