توصیه هایی برای بهره برداری صحیح و پایدار از بنادر ماهیگیری

بندر ماهیگیری محل كسب درآمد وخانهٔ دوم بهره برداران به ویژه صیادان است . استفادهٔ درست ازامكانات بندرافزون بر راحتی آنها وكاهش مشقت وسختی شغل شان باعث كاهش هزینه هایشان ونیز افزایش طول عمر بنادر خواهد شد .
ازآنجائیكه جامعهٔ صیادی وسایر بهره برداران بندرازدیر باز به شیوهٔ سنتی ازامكانات طبیعی وبرخی امكانات مصنوعی ( دست ساز ) محدود استفاده میكردند ازاین روپس ازساخت بندربه شیوهٔ جدیدباافزوده شدن امكانات تازه ای به مجموعهٔ بندر ، نحوهٔ استفاده از بندر متفاوت شده است .
بنابراین بهره برداری ازبندربدون توجه به روشهای صیحیح ومناسب سبب وارد شدن خسارت به بندروشناورها وهدررفتن سرمایه های متعلق به مردم خواهد شد .
مقررات دستورالعمل هایی كه ازسوی مسئول بندر وسایركاركنان ، مدیریت بندراعلام می شود ، درتابلوهای ترویجی بندر ونصب وباطلاع بهره برداران میرسد كه اعم بهره برداری صیحیح ازبنادر ماهیگیری عبارتند از :
۱) وجود گردش كار درعملیات بندری :
بمنظورسهولت درعملیات مختلف بندری واستفادهٔ بهینهٔ ازمحیط آبی بندر لازم است عملیات شناورها درداخل بندربراساس گردش كاری كار منظم ، سهل و روانی صورت گیرداین گردش كاربایدبه گونه ای باشدكه شناورهاازیك حوضچهٔ آرام واردوپس ازپهلوگیری برای تخلیه صید ( طبق نوبت بندی شده ) واتمام عملیات تخلیه به فضای درنظر گرفته شده برای توقف پاركینگ هدایت شوندبعدازآماده شدن كاركنان شناور برای دریا روی شناوربه بخش تداركاتی اسكله هدایت وپس ازبارگیری تداركاتی ( دریافت سوخت – آب – یخ ومایحتاج عمومی وبارگیری تجهیزات وادوات صیدازحوضچهٔ آرامش خارج وعازم دریا میشوند این گردش كاری باعث عدم اتلاف وقت ونیز پیشگیری اربروز حادثه درحوضچه خواهد شد .
بدیهی است كه گردش كاری یاد شده درصورتی عملی خواهد شدكه بندرفضای كافی برای عملیات شناورها داشته باشد واگركاستی هائی دراین خصوص وجود داشته باشددقت ونظم درعملیات را خواهد كاست .
۲) پرهیز ازورودوخروج شناوربدون اطلاع مسئولین مربوطه :
شناورهاپیش از خروج بندرویا پیش ازورودبه داخل حوضچهٔ بندر ، بایدازهرطریق ممكن به مسئول بندر ، متصدی مخابرات بندر وسایر پرسنل مرتبط و..... ودرصورت عدم امكان ، به مسئولین صیادی اطلاع دهند البته این هماهنگی افزون بر مدارك ومجوزهائی است كه هرشناوربایدباخود همراه داشته باشند .
شایان ذكر است اینكه درشرائط اضطراری مطابق با قوانین ومقررات مالی وبین الملی نجات شناورها وخدمهٔ آن نسبت به همانند ذكرشده ارجعیت دارد .
۳) پرهیز ازاشغال فضای اسكله درمواقع غیرضروری :
لازم است خدمهٔ شناورها عملیات تخلیه صیدرا دركوتاه ترین زمان ممكن انجام دهندتاهم كیفیت آبزیان تخلیه شده حفظ شودوهم فضای تخلیه صیداسكله برای شناورهای بعدی نیز اختصاص یابد . پس از تخلیه صید ، شناورها نباید دركنارسایت مربوطه به تخلیهٔ صیددر اسكله توقف نمایند وهرچه سریعترباید به توقف منتقل شوند .
۴) تغیر روش توقف شناورهادركنار اسكله :
توقف شناورها دركنار اسكله وچسبیدن به ان ( landing ) ازفرایندهای اساسی درعملیات بندری شناورها بشمارمی ابد .دربنادر ماهیگیری ایران دو روش برای این كار وجود داردكه عبارتند از : پهلوگیری ( توقف شناورها به موازات اسكله ) وپاشنه گیری ( توقف شناورها ازپاشنه وعمود بر اسكله ) دربنادر شمال كشورتقریبا" همهٔ شناورهای ماهیگیری ازروش پاشنه گیری استفاده می كنند ولی دربنادر ماهیگیری جنوب كشورتعداد بسیاراندكی ازاین روش بهره میگیرند در روش پاشنه گیری فضای اسكله چهار برابر كمترازروش پهلوگیری اشغال می شود ودرمواقع می توان گفت كه فضای مفید اسكله دست كم چهار برابر بیشتر می شود.
افزون براین دراین شیوه شناورها قدرت مانور بیشتری دارند ودرمواقع اضطراری به راحتی ودرسریعترین زمان ممكن از اسكله جدامیشوند ولی درروش پهلوگیری علاوه برایجاد محدودیت درفضای مفیداسكله ، فرایند جداشدن وانتقال شناور ازلبهٔ اسكله كند صورت میگیرد درشرایط كنونی كه اغلب بنادر ماهیگیری بزرگ درسواحل جنوب باتراكم بالای شناور دو به دو هستند وپهلوگیری شناورها درچندردیف موازی هم دركنار اسكله عملا" امكان جابجائی و مانوراز شناورها ردیفهای نزدیك اسكله را سلب میكند .این وضع درمواقعی كه حوادثی مثل آتش سوزی بوقوع بپیوندد سبب بروز فاجعهٔ بزرگی خواهد شد .
دراوضاع كنونی یكی از مهمترین موانع موجود بر سر راه ، امكان تغییر روش توقف شناورها ازپهلوگیر به پاشنه گیری ، ساختارخاص اغلب شناورها دربنادر جنوب است دراین زمینه كشتی ها شكل ساختاری ندارند وبرخی لنجها نیزتوان پاشنه گیری را دارند اكثریت قریب به اتفاق قایقها نیز این توانمندی ساختناری بر خور دارد هستند .
دراین میان فقط لنجها هستند كه اكثرانها بدلیل عمودنبودن مقطع پاشنه برای پاشنه گیری دركنار اسكله با مشكل مواجه هستند علاوه براین نحوهٔ قرارگیری انبار ماهی واتاقك ناخدای شناور درلنجها به گونه ای است كه درصورت پاشنه گیری عملیات تخلیهٔ صیداندكی دشوارمیگردد .
البته دراین خصوص می توان ازتجهیزات تخلیهٔ صید بهره گرفت ازاین رو در وهلهٔ اول لازم است با اطلاع رسانی وتوجیه بهره برداران شناورهایی كه مشكل ساختاری بدنه دارند نسبت به جایگزین روش پاشنه گیری ترغیب شوندودرمرحله بعدی نسبت به اصلاح ساختار كالبدی شناورها طی دوره ای چند ساله می توان اقدام كرد. دراین خصوص استفاده ازتسهیلات اعتباری می تواند راه گشا باشد گفتنی است جزئیات این موضوع ونیز موارد مرتبط باعملیات بندری شناورهای صیادی درطرحی تحت عنوان وطرح ساماندهی شناورهای صیادی برای استفاده ازامكانات بندری باید بررسی گردد .
۵) پرداخت هزینه های جاری بندری توسط بهره برداران :
بمنظور كاهش هزینه های دولت كه ازمحل منابع عمو.می كشور تامین می شود لازم است پاره ای ازهزینه های جاری بندر كه بطورمستقیم به بهره برداری مربوط می شود توسط بهره برداران پرداخت شود هزینه های مربوط به بها ی آب ، برق مصرفی بندر توسط استفاده كنندگان ازاین امكانات كه ازاین طریق بطور مستقیم وغیر مستقیم درآمد كسب میكنند پرداخت گردد .همچنین هزینه مربوطه به شستشوی اسكله ونظافت محوطهٔ بندر ، چون بطور مستقیم به فعالیت بهره بردارن برمیگردد باید توسط آنها پرداخت گردد .
درشرائط فعلی هزینه های جاری دراغلب بنادر ماهیگیری توسط شیلات تامین می شود وبه دلیل محدودیت منابع اعتباری شیلات وعدم پرداخت بموقع این هزینه ها اختلالات اساسی درروندبهره برداری ازبنادر صورت میگیردكه زیان آن بیش از همه متوجهٔ خود بهره برداران میشود ازسوی دیگرنبودالزام درپرداخت هزینهٔ آب وبرق مصرفی توسط بهره برادان دربرخی بنادر باعث میشود .
بااستفاده ازاین امكانات اقدام به تعمیر وحتی ساخت شناور درمحوطهٔ بندرنمایندكه این كار نوعی سوء استفاده ازامكانات واموال دولتی محسوب می شود وسبب تضییع حقوق سایر بهره برداران میگردد .
شایان ذكر است كه هزینه آب وبرق ونظارت ساختمانهای اداری شیلات كه توسط نیروهای شیلاتی مورد استفاده قرار می گیرند ، توسط این نهاد تامین میشود وهیچ الزامی درزمینهٔ كمك ومساعدت بهره بردارن دراین خصوص وجود ندارد هرچندكه بعضی از تعاونیهای صیادی برای كمك به واحدهای اداری شیلاتی مستقر دربندرازحیث نیروهای انسانی وپرداخت هزینه ها مساعدت میكنندواین اقدام شایستهٔ تقدیر ، درنهایت باعث كارامدی مدیریت بندر وتسهیل دربهره برداری آن می شود .
۶) توسعهٔ فعالیتها ومشاغل جنبی صید :
حوزهٔ صیدوصیادی محدوده گسترهایی است كه فقط درحرفهٔ صیادی خلاصه نمی شود مجموعهٔ فعالیتهایی كه پیش ازدریانوردی شناورها وپس از بازگشت آنها ازدریا درمحدودهٔ بندر ویا محدوده های پیرامونی انجام می شود ، مشكل متعددی را ایجاد میكند كه بامتمركز كردن این مشاغل دربندر هم دسترسی جامعهٔ به خدمات این حرفه آسان میگردد وهم بندر به یك كانون اشتغال زا تبدیل میشودوسبب رونق اقتصادی منطقه می شود دراغلب بنادرماهیگیری دهها مورد این مشاغل امكان بروز وفعالیت دارندكه عناوین آنها ومزیتهای ایجاد هركدام ازانها درحوزه بنادر موضوع مفصلی است كه نیاز به جای بحث دیگری دارد .
۷) مراعات بهداشتی بندردرتمام فرایندهای بندری :
رعایت بهداشت بندروضرورت آن نیز برهمگان آشكار است وشاید نیازبه توصیح نباشد ولی درفعالیتهای بندرماهیگیری حساسیت این موضوع درپاره ای از فرایندهای بیش ازهمه است كه چند مورد ازانها درپی می اید
▪ پس ازهربار تخلیه صیدبرروی اسكله لازم است شستشو انجام شودویك بار شستشو درطول شبانه روزبه ویژه درفصول گرم سال به هیچ وجه كافی نیست دركنار شستشوی اسكله لازم است تجهیزات وملزومات استفاده شده برای تخلیه و جابجائی صید به شیوهٔ مناسبی شسته شوند فاضلاب حاصل از شستشوی اسكله وتجهیزات بهتر است تصفیه شود باتوجه به فرایند بالای تصفیه ونبودامكانات وتاسیسات لازم دربیشتر بنادر دفع ابن فاضلاب به روشهای مناسب كمترین انتظاری است كه از بهره برداران وسایر عوامل دخلیل دربندرمی رود دردفع فاضلاب به نقطه های دوراولویت باانتقال خروجی فاضلاب به نقطه های دوراز بندرومحیط ابی است درغیر اینصورت خروجی فاضلاب حتما" باید به خارج ازحوضچهٔ بندرهدایت شودوتخلیهٔ فاضلاب درداخل حوضچهٔ بندربه هیچ نحو جایز نیست .
▪ ازانباشتن ادوات صید نظیر تور ، طناب وبویه بر روی اسكله به ویژه هنگامی كه خیس هستند پرهیز شود انباشتن این ادوات به مدت طولانی برروی اسكله علاوه بر تداخل درگردش كار بندر ونامنظم ساختن محیط كاری باعث رشد انواع قارچها ، باكتری ها ومیكروبهامیشود كه این فرایندافزون بر سرایت الودگی به آبزیان تخلیه شده باعث خوردگی وتخریب سازه ها وتاسیسات بندر (به ویژه سازه های چوبی ) میشود . درآب دریابه ویژه آبهای كم شور مثل دریای خزر موجودات ریز بنام خفاران دریائی ( maring Borers ) زندگی میكنندكه چوبخوارهستند این جانوران به ادوات صید چسبیده ودرمحیط مرطوب حاصل از انباشته شدن ادوات خیس برروی اسكله وسایر سازه های چوبی ، این سازه ها را تخریب میكنند .
▪ ازخالی كردن روغن سوخته واب شیرین خن شناورها در داخل دریا وآب حوضچه حتما" باید خود داری شود این موادآلوده كننده بایددرمخازن مخصوصی كه دربنادرتعبیه شده است تخلیه شود ودرصورتیكه چنین مخازنی دربندر وجود ندارد بهتر است آلوده كنند های یاد شده را درظروفی ( بشكه یا گالن ) تخلیه وبه خارج ازبندر منتقل شود گفتنی است روغن سوختهٔ موتور شناورها برای مصارف مختلف قابل استفاده است ودرصورت جمع آوری آن قابل فروش است بافروش این ماده هم هزینه های جمع آوری ان تامین میشود وهم اینكه دست كم یك نفر به صورت مستقیم ازاین طریق مشغول به كار می شود .

تهیه و تنظیم :
سیدنظام الدین صفی نیا
مسئول بندرصیادی امیرآباد

منبع : پایگاه اطلاع رسانی شیلات ایران