سویه لیبرالی توزیع مستقیم درآمد نفت

بهترین ایده تا به حال مطرح شده درباره این که با درآمد نفت چه باید کرد ایده توزیع مستقیم درآمد نفت است.ایده ای که می تواند اژدهای قهار دولت نفتی را مهار کند و فضایی مناسب برای جان گرفتن جامعه مدنی فراهم کند. راه حل توزیع مستقیم درآمد نفت در صورتی که مدیریت منابع آن در اختیار دولت یا یک شرکت عمومی باشد ظاهری سوسیالیستی دارد از همین رو عده ای از لیبرال ها بی درنگ آن راه حلی سوسیالیستی و در تقابل با لیبرالیسم اعلام کرده و در مقابل آن موضع می گیرند. نگارنده معتقد است که آنچه این طرح در نهایت بدان راه می برد در هماهنگی با اصول بنیادین لیبرالیسم است. در ادامه خواهم کوشید به چند نکته در این باب اشاره کنم:
۱) دولت کوچک و حداقلی از ایده های بنیادین لیبرالیسم است. تمامی لیبرال ها حتی کمال گراهای جدید(perfectionists) که قایل به نقش موثرتر دولت در عرصه دفاع از ارزش های ایجابی هستند بر ایده دولت کوچک صحه می گذارند. از آن جا که اصل آزادی اصل محوری لیبرالیسم است در نتیجه هر گونه اعمال محدودیت برای آزادی نیازمند توجیهات بسیار متقن و قانع کننده است. از همین رو اصل بر دولت کوچک است وخود دولت و دخالت دولت استثنایی بر قاعده است. در حال حاضر دولت در ایران با در اختیار داشتن درآمد هنگفت و بادآورده نفت بدنه حجیمش را تا پنهان ترین و خصوصی ترین زوایای زندگی شهروندان گسترده است. دولتی که پول مفت و بی حساب و بادآورده نداشته باشد داخل کیف خرید خانم ها سرک نمی کشد و به چکمه شهروندان حساس نمی شود.
دولت صاحب درآمد بی زحمت است که زندگی شهروندان را تابع هوی و هوس های خود می خواهد و شهروندان را عروسک های خیمه شب بازی نمایش خود نوشته اش می داند. توزیع مستقیم درآمد نفت این پول هنگفت را از دست دولت خارج کرده، از دولت برای دخالت بی جا و خودسرانه سلب امکانات می کند و زمینه را برای احترام به خودمختاری و خودبسندگی فرد فراهم می کند. دولتی که پول نداشته باشد ناگزیر کوچک خواهد شد.
۲) در اندیشه لیبرال، افراد حاکم بر سرنوشت خویش هستند. فرد انسانی به عنوان موجودی در نظر گرفته می شود که قادر به انتخاب عقلانی میان گزینه های پیش رویش هست و محق ترین کس برای انجام چنین انتخابی نیز خود فرد انسانی است. توزیع مستقیم درآمد نفت دقیقا مبتنی بر چنین ایده ای است. این راه حل مبتنی بر این ایده است که تک تک شهروندان عامل بهتری برای تصمیم گیری درباره هزینه کردن سهمشان از درآمدهای نفت هستند و ماحصل انتخاب های فردی تک تک شهروندان در نهایت سرنوشت بهتری را برای جامعه رقم خواهد زد گویا این صدای آدام اسمیت است که از ژرفنای اصول و بنیان های این طرح به گوش می رسد. توزیع مستقیم درآمد نفت موید احترام به انتخاب انسانی و عقلانی افراد و ایمان به دست نامریی بازار است.
۳) دولت قدرقدرت برآمده از درآمد نفتی اجازه قوام یافتن یک اقتصاد بازار آزاد را نمی دهد. دولت نفتی خود رقیب تمامی سرمایه گذاران و افراد است و با تکیه بر درآمد نفتی و نهادهای قضایی امنیتی مستحیل شده در دولت نفتی همه رقبا را از صحنه بیرون می کند. چنین دولتی اجازه رشد بخش خصوصی را نمی دهد نه فقط از آن رو که احتیاجی به بخش خصوصی ندارد بلکه از آن رو که بخش خصوصی را به چشم رقیب و دشمن می نگرد. اقتصاد بازار آزاد در ایران به عنوان تنها گزینه کارآمد و موفق برای تمشیت امور اقتصادی تنها در پرتو تضعیف دولت نفتی رشد خواهد کرد. دولت نفتی کرونوسی است که هر بار نوزاد بازار آزاد در ایران به دنیا می آید آن را بی درنگ می بلعد مبادا خطری او را تهدید کند.
دولت نفتی هر قدر با سرمایه گذاران داخلی دشمنی می کند ۱۰ برابر آن با سرمایه گذاران خارجی دشمنی می کند و سرمایه خارجی نیز هرگز به جایی که دولت نفتی در آن تمامی رقبا را حذف می کند پا نخواهد گذاشت و از این رو تمامی سخنرانی های دولتمردان برای جلب سرمایه گذاری خارجی نعل وارنه زدن است و اتفاقا دولت نفتی وظیفه خود را جلوگیری از سرمایه گذاری خارجی می داند. توزیع مستقیم درآمد نفت با تحلیل بردن دولت نفتی راه را برای حاکم شدن مفیدترین دستاورد بشری یعنی اقتصاد بازار آزاد خواهد گشود.
توزیع مستقیم درآمد نفت راه را برای گسترش آزادی های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، پیدایش حاکمیت قانون، برآمدن دولت تکیه کرده بر آرای مردم و فرو هشتن دولت نشسته بر فراز تمامی طبقات، جان گرفتن جامعه مدنی و... هموار خواهد کرد. ایده توزیع مستقیم درآمد نفت ایده ای است برای برون رفت از بن بست کنونی با روشی آرام، اصلاح طلبانه و با کم ترین هزینه ممکن.

سعید قاسمی نژاد

منبع : روزنامه سرمایه