اطلاعات مورد نیاز کتابداران در عصر تکنولوژی

ماهیت كتابخانه‌ها و كتابداری با استفاده از تكنولوژی الكترونیك به سرعت به سوی مدرنیزه شدن می‌رود. مسلماً در طرحهای معمول كتابخانه‌های آینده، خدمات و تكنولوژی جدید توسط افرادی كه كتابدار نامیده می‌شوند، اداره و كنترل می گردد. متاءسفانه در این میان، رقابت موجود بین كتابداران و سایر افرادی كه برای كنترل و مدیریت منابع اطلاعاتی و ارائه خدمات، خود را محق می دانند، نادیده انگاشته شده است.
در برنامه‌های آموزش كتابداری، بایستی افرادی برای كتابخانه‌های جدید تربیت شوند. در این كتابخانه‌ها كتابداران، نیازمند انجام كار با سایر گروهها و افرادی هستند كه مایل اند خدمات اطلاعاتی را به تمام استفاده كنندگان ارائه دهند. بحث بر سر این است كه علاوه بر رقابتی كه امروزه بین مسائل سنتی و مدرن كتابخانه‌ها وجود دارد، كتابداران به كسب مهارتها برای ایجاد ارتباط صحیح و حل مسائل و نیز درك كاملی از مسایل مدیریتی احتیاج دارند. این مسئله معمولا در برنامه های آموزشی كتابداران و اطلاع رسانی مورد تاءئید قرار نگرفته است.
● دگرگونی طراحی برای كتابخانه‌های الكترونیكی:
در پیدایش كتابخانه‌های الكترونیكی، تفكر و اندیشه زیادی به كار رفته است.[۱] همراه با تلاشهایی كه برای بررسی وضعیت آینده به عمل می آید، طرح ارائه شده، ساختار سازمانی و اداری موجود را تداوم می بخشد. طرحهای موجود، نشان می دهند كه موء سساتی كه در حال حاضر به نام كتابخانه شناخته می شوند، به صورت فزاینده‌ای تكنولوژی مدرن الكترونیكی مدرن الكترونیكی را در جهت ارائه خدمت به جامعه استفاده كنند ه به كار می‌گیرند. علاوه بر آن، مسلم است كه این خدمات و تكنولوژی های جدید، توسط افرادی كه دارای عنوان كتابدار هستند. و عدمتا˜ خصوصیات حرفه‌ای كتابداری را با دیگران تقسیم می‌كنند، اداره و كنترل می‌شوند. مدلهای مختلفی برای آینده احتمالی ارائه شده است كه اساس آنها حاوی این نظریه است كه كتابخانه به محلی اطلاق می شود كه در آن اطلاعات یافت می شود، و در نتیجه وسیله‌ای كه باعث استفاده از این اطلاعات می شود، تحت نفوذ آن قرار خواهد داشت.
برای مثال "دیوید لوییس" ارائه دهنده پیشرفته ترین شكل كتابخانه دانشگاهی، اظهار می دارد كه، "در آینده، خدمات كتابخانه‌های دانشگاهی از مرزهای آن فراتر رفته و در نتیجه، دانشجویان نیاز كمتری حتی برای مراجعه به آن خواهند داشت." او مقاله خود را با این فرض به پایان می‌رساند كه: كتابخانه در محیطهای دانشگاهی به همه استفاده كنندگان تعلق دارد و انواع تسهیلات را از تماشای برنامه‌های تلویزیون شوروی یا گوش دادن به موسیقی موزارت گرفته، تا محاسبه با انواع ماشینهای محاسباتی را فراهم خواهد ساخت[۲]..."
مدرسان كتابداری بایستی، جهت تربیت افرادی برای كتابخانه‌های آینده كوشش كننده: باید درصدد آموزش دانشجویانی بود، كه با تكنولوژی آشنا باشند، به نحوی كه بتوانند به طور مستقل قابلیتها و محدودیتهای تكنولوژی جدید را مورد ارزیابی قرار دهند؛ باید درصدد آموزش اصول برنامه‌ریزی و مدیریت به دانشجویان بود، به نحوی كه بتوانند تولیدات تكنولوژی‌های جدید را در كتابخانه‌ها جهت ارائه خدمت بهتر به كار گیرند؛ و باید درصدد نشان دادن پیشرفتهای اساسی در زمینه اطلاع رسانی به دانشجویان بود به نحوی كه بتوانند ارتباط پیشرفتهای جاری را با سازمانهای تحقیقاتی بیشتری برقرار ساخته و ویژگی اجتماعی و فنی آنها را درك نمایند.متاسفانه تاكنون طرح قابل قبولی به طور جدی مورد مطالعه قرار نگرفته است-طرحی كه در آن منابع اطلاعاتی تحت نفوذ كسانی قرار گیرد كه مسوءول نگهداری اساس و پایه‌های فنی آن می‌باشند. به عنوان یك حرفه، نتایج این احتمال مورد ارزیابی دقیق قرار نگرفته، و ضمنا˜ كتابداران و متخصصان اطلاع‌رسانی آینده، كه بتوانند تكنولوژی را مورد استفاده قرار دهند، به اندازه كافی تربیت نشده‌اند. علیرغم آن، شواهد نشان می دهد كه این طرح ممكن است به عنوان بهترین طرح تلقی گردد. همان طور كه "دیوید بیشاب" در واكنش به مدل كتابخانه‌های تحقیقاتی، ارائه شده به وسیله شركت‌كنندگان در یك كنفرانس وابسته به شورای منابع كتابخانه‌ها، بیان كرده است.
"آینده‌ای كه نویسندگان برای كتابخانه‌ها ترسیم كرده‌اند، درست همانی است كه مورد توجه دیگر گروه‌های دانشگاهی است.[۳]"تكنولوژی جدید، نه تنها افراد را قادر به انجام كارهایی می‌سازد كه قبلا״ از عهده آنها بر نمی‌آمدند؛ بلكه تاءثیر نسبی افراد را نیز بر روی كارهایی كه انجام می دهند، تغبیر می دهد. با توجه به تكنولوژی اطلاعات در آینده و آماده كردن مردم برای استفاده از آنها می توان كارهای بسیاری انجام دارد؛ اما فعالیتی اساسی برای نمایش چگونگی تغییرات این پیشرفتها در نظام مدیریت و ساختار سازمانی آن، در زمینه منابع اطلاعاتی و تربیت كتابدارانی كه بتوانند خود را با ساختار تغییر یافته تطبیق دهند، انجام نشده است.
● كتابخانه ها و گسترش زیر بنای اطلاعاتی
▪ تغییرات اساسی: احتمال اینكه مدیریت منابع اطلاعاتی با سرعت زیادی دگرگون شود، بسیار كم است. تاریخچه تغییرات، نشان می دهد كه بجز چند مورد استثنائی، هیچ تغییر كلی جایگزین مورد قبلی نشده است. دگرگونیها، اغلب به عنوان پلی بین روش قدیم و جدید عمل می‌كنند. تغییرات الزاما˜ قابلیتهای ویژه را مورد توجه قرار نداده؛ بلكه آنهایی را كه به بهترین روش با محیط دگرگون شده تطبیق یافته‌اند، مورد توجه قرار می دهند. طی ۵ تا ۷ سال گذشته، چند تغییر اساسی در شرایطی كه بر كتابخانه‌ها و خدمات اطلاعاتی تاثیر می گذارند، روی داده است. این تغییرات عبارت است از: پیدایش شبكه‌های ارتباط از راه دور خصوصی در دانشگاهها[۴]؛ استفاده روزافزون از كامپیوترهای بزرگ در سیستم كتابخانه‌های محلی[۵]؛ دسترسی به پایگاه‌های اطلاعاتی اضافی از طریق دستیابی مستقیم به فهرست عمومی "CPAC"[۶]؛ و توجه روزافزون جوامع فنی و آموزشی به شبكه ملی تحقیقاتی و آموزشی پیشنهادی كه به اختصار NREN[۷] نامیده می شود.امروزه، اكثر دانشكده‌ها و دانشگاهها، شبكه های ارتباطی خصوصی را برای اتصال منابع محاسباتی و ترمینالها به كار گرفته اند.
فهرست كامپیوتری كتابخانه‌های دانشگاهی، به عنوان منبع عمده این شبكه‌ها به حساب می آید. دسترسی به فهرست در دفاتر اساتید، خوابگاهها و حتی برای استفاده كنندگان خارج ازدانشگاه نیز امكان پذیر است. این مسئله باعث تشویق و ترغیب بیشتر استفاده‌كنندگان از كتابخانه و نیز افزایش تقاضای خدمات بیشتر از طرف جامعه استفاده كننده شده است.[۸]این پیشرفتها، موجودیت كتابخانه‌ها را بیش از پیش مطرح كرده و آنها را از قابلیتهای فنی برجسته‌ای برخوردار نموده است-به طوری كه عدم دسترسی به این امكانات، ارائه چنین خدماتی را غیرممكن می سازد. این گونه پیشرفتها كه باعث تقویت نظام كتابخانه‌ها شده است، موجب پیچیده‌تر شدن روشها گردیده و نقش كتابخانه‌ها را در انتخاب وسایل برای ارائه خدمات كاهش داده است.
در حال حاضر، این مسئله بر روی كتابخانه‌های موءسسات بزرگ آموزشی و دانشگاهی و كتابخانه‌های تخصصی سازمانهای پیشرفتهء فنی تاءثیر عمده داشته‌اند؛ اما انتظار می رود كه تواناییهای مشابهی نیز در كتابخانه‌های دانشگاهی كوچك تر، و نیز در یك مقیاس كوچك‌تر در كتابخانه های عمومی و آزمایشگاهی به وجود آید.تاكنون، كتابداران-شاید با كمك مشاوران-ابزارهای ارتباطی را كه براساس آن سیستمهای كامپیوتری كتابخانه راه اندازی شده است انتخاب می‌كرده‌اند. این انتخاب، براساس شرایط مالی موجود محدود شده؛ ولی مبنای آن بر نیاز كتابخانه و استفاده كنندگان آن متكی است. امروزه، وضعیت به سرعت در حال تغییر است. كتابداران به امكانات بیشتری دسترسی داشته؛ اما در انتخاب این گونه تسهیلات تاثیر كمتری دارند.پیش از این، انتظار آن بود كه ابزارهای ارتباطی پس از انتخاب، برای مدت زیادی مورد استفاده قرار خواهند گرفت. اگر در اثر تلاشهای آگاهانه كتابداران برای ارائه خدمات بهتر، تغییراتی در این ساختار به وجود می آمد، نتایج حاصل از تغییرات مذكور فقط محدود به آن كتابخانه و فعالیتهای مربوط می شود.در دانشگاه‌هایی كه از تكنولوژی پیشرفته استفاده می‌كنند، تغییرات بسیار سریع خواهد بود؛ اما برای هر واحد سازمانی، اعمال تغییرات ویژه، نسبتا˜ مشكل است. این وضعیت، هم مشكل و هم برای كتابداران فرصت مناسبی فراهم می آورد. كتابداران برای حصول اطمینان از اینكه نیازهای كتابخانه در نظر گرفته شده است، باید از تغییرات حاصله در شبكه های ارتباطی دانشگاه مطلع باشند. آنها مترصد این فرصت اند تا با استفاده از ابزارهای جدید ارتباطی، برای مراجعان خود با سوابق تحصیلی و علایق مختلف به ارائه اطلاعات تازه بپردازند. آنها همچنین باید برای ارزیابی مزایای پیشنهادات به عمل آمده آمادگی داشته باشند.تواناییهای روزافزون سیستمهای كامپیوتری كتابخانه و افزایش تقاضا برای دستیابی به این امكانات، باعث توسعه اساسی تسهیلات كامپیوتری موجود شده است.
در حال حاضر، سیستمهای جامع مبتنی بر مبتنی كامپیوترها برای بسیاری از كتابخانه ها از قابلیت لازم برخودار نیستند. امروزه، نیاز به ابزارهای پیشرفته‌تری، مانند كامپیوترهای بزرگ احساس می شود. علاوه بر این، سیستمهای كامپیوتری كتابخانه، بایستی به صورت یك شبكه ارتباطی وسیع در سطح موءسسه فعالیت كنند. بنابراین، كتابخانه در سطح گسترده‌تری نیاز به همكاری متخصصان فنی و اپراتورها دارد. این مسئله، مدلهای جامع سنتی را بی‌اعتبار می‌سازد.کتابخانه‌ها، به صورت گسترده ای بر تسهیلات مركزی كامپیوتری و پرسنل فنی آن متكی خواهند بود.كتابخانه‌های دانشگاهی به طور یقین با این مسئله مواجه‌اند. مثال بارز در این مورد، استفاده وسیع از نظام كامپیوتری NOTIS است.
موفقیت اساسی این سیستم، بیشتر به این علت است كه می‌توان آن را با كامپیوترهای بزرگ "آی.بی.ام" كه در مراكز كامپیوتری بیشتر دانشگاهها مورد استفاده قرار می‌گیردند، به كار گرفت. انتظار می رود كه همین روند در سایر انواع كتابخانه ها نیز گسترش یابد. مثلا همزمان با افزایش كامپیوتر و ابزارهای ارتباطی در كتابخانه‌های عمومی، بسیاری از كتابخانه‌ها می توانند از نظام داده‌پردازی شهرداریها برای راه اندازی سیستمهای خود استفاده كنند كه این امر مقرون به صرفه است.استفاده از امكانات مركزی كامپیوتری، این مزیت را دارد كه سیستم كتابخانه را با سایر نظامهای اطلاعاتی موجود در سازمان مادر هماهنگ كرده و در نتیجه، استفاده‌كننده‌‌گان به تسهیلات بیشتری دسترسی پیدا می كنند.
به هر حال، در آینده توان كتابخانه‌ها در تصمیم‌گیری و تبیین خدمات خود مشخص‌تر می شود.مطالب فوق، با مزایای وجود كامپیوتر بزرگ در سازمان مادر در تضاد نیست. در این صورت، كتابخانه با مسئله دائمی ازدیاد قابلیتهای فنی خود روبرو نمی باشد. با افزایش نیازهای محاسباتی سازمان مادر، انتظار می رود كه به امكانات كامپیوتری بیشتری دسترسی پیدا كرد. از آنجا كه سیستم كتابخانه بر كامپیوتر متكی است، ارائه خدمات گسترش می یابد؛ اما نظر به اینكه كتابخانه فقط یكی از استفاده كننده‌گان سیستم به حساب می آید، در تصمیماتی كه درباره راه‌اندازی نظام جدید اتخاذ می شود، تاءثیر كمتری خواهد داشت.به عنوان استفاده كننده ازمركز كامپیوتر، از كتابخانه انتظار می رود كه در امر سرمایه‌گذاری و گسترش تكنولوژی كامپیوتر مشاركت داشته باشد، كه این امر بر توان مالی كتابخانه تاءثیر منفی خواهد گذاشت.در این زمینه، می توان به این نكته اشاره كرد كه در اغلب موارد نتایج مثبت حاصله، هزینه های انجام شده را جبران می نماید.
مسئله قابل ذكر این است كه شرایط، نسبت به دهه ۷۰ و اوایل ۸۰ تغییر یافته است.در آن هنگام، كتابداران علیرغم اینكه فعالیتهایشان توسط مراكز كامپیوتری سازمانهای مادر نادیده گرفته می شد، در استفاده از تكنولوژی‌های جدید برای رسیدن به اهداف حرفه‌ای خود از آزادی عمل بیشتری برخوردار بودند. از سوی دیگر، امروزه كتابداران برای نیل به هدفهای خود و تاءثیرگذاری بر تصمیمات فنی متخذه، بایستی مهارتهای زیادی را فراگیرند.دسترسی بیشتر و آسان‌تر به فهرست كتابخانه، باعث افزایش تقاضا به راس دستیابی الكترونیكی به اطلاعات شده است.
تعدادی از كتابخانه ها به فهرست OPAC خود، پایگاههای اطلاعاتی پیوستهء گوناگونی را افزوده‌اند. این پایگاهها، شامل بایگانیهای محلی، نمایه سازی و چكیده نویسی، متن كامل و حداقل یك متن همراه با گرافیك است[۹]. در نتیجه، OPAC به طور فزاینده‌ای نسبت به فهرستهای الكترونیكی در حال رشد و گسترش است. OPAC نه تنها مراجعان قادر به دستیابی به نظام اطلاعاتی موسسه مربوط می نماید؛ بلكه خدمات اطلاعاتی سایر موسسات را نیز در اختیار آنها قرار می دهد.تعداد و تنوع منابع اطلاعاتی كامپیوتری، كه می تواند از طریق نظام اطلاعاتی موسسه ذیربط بازیابی شود، به سرعت در حال رشد است. تحلیلی كه نویسنده از اطلاعات موجود در پایگاه ها در سال ۱۹۹۰ ارائه می دهد، نشان دهنده این است كه در سال ۱۹۸۰، ۶۶۰ پایگاه اطلاعاتی وجود داشته است.
این تعداد، در پایان سال ۱۹۸۹ به بیش از ۵۰۰۰ رسیده است. در فاصله سالهای ۱۹۸۵ تا ۱۹۸۹ رشد سالانه پایگاهها به طور متوسط ۳۰ درصد بوده است. وجود ۳۷۰۰ پایگاه اطلاعاتی پیوسته تا پایان سال ۱۹۸۹ نیز، این روند رشد را نشان می دهد. گسترش پایگاههایی كه حاوی متون كامل بوده‌اند چشمگیرتر بوده است. در دهه ۱۹۸۰ این میزان به طور متوسط سالانه به ۳۵ درصد بالغ گشته كه در پنج ساله دوم به ۵۱ و در دو سال آخر به ۸۰ درصد افزایش یافته است[۱۰].استفاده‌كنندگان، می توانند حتی بدون مراجعه به كتابخانه به اطلاعات زیاد و متنوعی دسترسی داشته باشند. سهولت دستیابی به اطلاعات در این گونه نظامها، افزایش اجتناب ناپذیر تقاضا را در پایگاه‌‌های دیگر باعث شده است. كتابخانه ها، باید بخش قابل توجهی از بودجه خود را جهت دستیابی مراجعان به اطلاعات كامپیوتری و خدمات پیوسته، اختصاص دهند. كاركنان مراكز كامپیوتری، به علت بالا بودن هزینه اطلاعات كامپیوتری و مسائل فنی موجود، از قبیل ذخیره سازی، نمایه سازی، روزآمد كردن فایلها، فرمت كردن داده ها و تطبیق اطلاعات، به صورت فزاینده ای در تصمیمات كتابخانه ها مشاركت دارند. بعضی از موسسات، ممكن است هزینه اطلاعات كامپیوتری و بودجه سفارشات كتابخانه را به مراكز كامپیوتری تخصیص دهند.
كاهش بودجه تكنولوژی كامپیوتر، باعث كندی ارائه خدمات كتابخانه می گردد كه این مسئله قابل بررسی است. نكته قابل توجه آن است كه علیرغم صرف بودجه زیاد برای افزودن پایگاههای اطلاعات تجاری به سیستم OPAC كتابخانه‌ها، این روند همچنان ادامه دارد. افزایش تعداد و تنوع دستیابی به اطلاعات كامپیوتری از طریق سیستمهای موجود، مسائلی را برای كاركنان خدمات عمومی به دنبال دارد. دستیابی به اكثریت اطلاعاتی كه از طریق سیستم موجود امكان‌پذیر است، در نظام سنتی غیرممكن بوده است. اطلاعات گردآوری شده توسط اشخاص، با پیدایش ابزارهای جدید ارتباطی تغییر شكل می یابد. "هیوكنر" اظهار می دارد كه این‌گونه اطلاعات، كه ممكن است به عنوان منابع اطلاعاتی جامعه تلقی گردد، در دانشگاهها با استفاده از تسهیلات ارتباط از راه دور تغییر ماهیت می دهد.[۱۱]"پت مل هلت" حتی این سئوال را كه "مرز بین كتابخانه و آزمایشگاه كجاست [۱۲]" مطرح می سازد.
كاركنان كتابخانه، غالبا از وجود این گونه منابع اطلاعاتی، تا زمانی كه ضرورتی پیش نیاید بی‌اطلاع بوده و در نتیجه در ارائه خدمت به مراجعان با اشكال مواجه می شوند. استفاده‌كنندگان از نظام اطلاعاتی یكپارچه، تفاوت بین منابع اطلاعاتی كنترل شده، قابلیت بالای ذخیره‌سازی اطلاعات، و نظام سنتی را درك نمی كنند. مراجعه‌كنندگان از مسوولان خدمات عمومی كتابخانه ها، انتظار دارند تا با استفاده از تمامی ابزارهای اطلاعاتی موجود به كمك آنها بشتابند. در صورتی كه كتابداران قادر به ارائه این گونه خدمات نباشند، مراجعان برای گرفتن كمك از آنها، رغبتی نشان نمی دهند.
استادان، كتابداران، تكنیسینها و سایر دست اندركاران برای ایجاد شبكه ملی تحقیقاتی و آموزشی، علاقه زیادی نشان داده و از این كار حمایت می كنند. [۱۳]این شبكه پس از ایجاد، ارتباط صدها دانشگاه، آزمایشگاههای تحقیقاتی و سازمانهای تجاری را برقرار می سازد. سرعت عملیات شبكه در هر ثانیه یك گگابایت است. [۱۴]این مسئله ارسال اطلاعات از یك محل به محلی دیگر را به نحوی بی‌سابقه امكان‌پذیر می‌سازد. مثلا˜ با شبكه‌ای به ظرفیت یك بیلیون بایت در ثانیه، فرد می تواند. محتوای اطلاعاتی ۱۰۰۰۰ كتاب را در كمی بیش از سه دقیقه و تصاویر آنها را به شكل الكترونیكی در ۱۵ دقیقه ارسال دارد. این امكانات، آگاهی ما را در زمینه دسترسی و اشاعه اطلاعات، به نحو بارزی تغییر می دهد. در پی ایجاد شبكه‌های اطلاعاتی با ظرفیت بالا، تصور ما از چگونگی محل ذخیره سازی اطلاعات دستخوش تغییر می شود. در صدویكمین جلسه كنگره آمریكا، قانونی از تصویب گذشت كه در آن پیش‌بینی می شد، ظرف یك دهه، بیش از ۱۰۰۰ موء سسه عضویت شبكه ملی تحقیقاتی و آموزشی (NREN) را بپذیرند. این قانون به اجرا در‌نیامد. با در نظر گرفتن وضعیت موجود اقتصادی و سایر طرحها در سطح ملی، احتمال نمی رود كه چنین شبكه توسعه‌یافته‌ای در آینده نزدیك به مرحله اجرا در آید. (با این وجود، بودجه مربوط به علوم و تكنولوژی كه توسط رئیس جمهور در سال ۱۹۹۲ به كنگره ارائه شد، شامل چند بیلیون دلار جهت ایجاد شبكه ها و مراكز محاسباتی پیشرفته در برنامه پنج ساله است[۱۵]).بدون در نظر گرفتن تصمیمات كنگره آمریكا، این احتمال وجود دارد كه با پیشرفتهایی كه در تكنولوژی ارتباطات و استانداردهای مربوط به وجود می آید، در آینده بسیار نزدیك برخی از اهداف شبكه ملی تحقیقاتی و آموزشی محقق گردد. بنابراین، اطلاعات مورد نیاز افراد در محل كار، و یا در منزل به صورت الكترونیكی قابل بازیابی است. این پیشرفتها، اهمیت مراكز گردآوری اطلاعات، یعنی كتابخانه های سنّتی را تضعیف نموده و ما را با مدل "لنكستر" از كتابخانه‌های بدون دیوار و كتابدارانی كه به طور مستقل، بدون استفاده از كتابخانه معمولی انجام وظیفه می نمایند، نزدیك تر می‌سازد[۱۶] بنابراین، طرحی كه در آن تكنولوژی بتواند ارتباط یك كتابخانه سنّتی را با مراكز كامپیوتری برقرار نماید، غیرمحتمل است.
از سوی دیگر، كنترل یكنواخت منابع اطلاعاتی و روشهای دستیابی و شاعه اطلاعات، طرحی محتمل به نظر می رسد. تا اینجا، تغییراتی كه تكنولوژی در كتابخانه ها به وجود آورده است، مورد بحث قرار گرفت. اكنون بهتر است با نقش متقارن مراكز كامپیوتری و كتابخانه ها آشنا شویم. تعدادی از عوامل مشخص كاربردهای جاری تكنولوژی كامپیوتر عبارت‌اند از: ۱) توزیع اطلاعات زیاد به مصرف كننده از طریق كامپیوتر، ۲) ایجاد شبكه های محلی، ۳) كوچك‌تر كردن نظامهای كامپیوتری، ۴) تمركز مسوءولیت اداره منابع اطلاعاتی سازمانهای وابسته. تعدادی از سازمانها به جای قرار دادن منابع محاسباتی خود در مراكز محاسباتی، آنها را در اختیار استفاده كننده قرار می دهند. این كار، از نظر اقتصادی مقرون به صرفه است. ضمناً آنها به ارزشهای منابع اطلاعاتی كامپیوتری و صحت و انسجام منابع خود حساسیت نشان می دهند.
بنابراین، سازمانها به اداره متمركز این نظام، بهای بیشتری می دهند. نقش مراكز كامپیوتری به عنوان مدیران ابزارهای پردازش اطلاعات در حال نابودی است، در حالی كه نقش آنها به عنوان محافظان منابع اطلاعاتی در حال افزایش است.اطلاعایتی كه در موسسات مختلف، از جمله كتابخانه ها مبادله می شود، به سرعت به صورت الكترونیكی درمی آید. همان گونه كه فهرست برگه های كتابخانه ها به سرعت به شكل ماشینی درآمدند، تبدیل منابع اطلاعاتی به صورت كامپیوتری نیز، باعث تعجب نخواهد بود. "ریموندنف"، معاون نظامهای اطلاعاتی دانشگاه "بركلی" كالیفرنیا اظهار می دارد كه، تقریبا˜ تمامی منابعی كه از سال ۱۹۸۲ به بعد منتشر شده‌اند، اینك به صورت الكترونیكی درآمده و آینده نشان خواهد داد كه كلیه منابع به این شیوه منتشر خواهد شد.
انتشارات سالهای قبل نیز، در چند سال آینده به این صورت درخواهدآمد". سرانجام، او اظهار می دارد كه كتابخانه ها احتمالا˜ تجهیزات پست تصویری را برای ارائه خدمات به استفاده كنندگان در اختیار گرفته و گردآوری نسخه های تصاویر دیجیتالی را برای استفاده در آینده آغاز خواهند كرد[۱۷]. مطالب مذكور قابل پیش بینی است. در حال حاضر سیستمهای وجود دارند كه از كارآیی قابل قبولی برخوردارند. برای ذخیره‌سازی تصاویر دیجیتالی مدارك نیز، در آینده امكاناتی در اختیار مراكز اطلاعاتی قرار خواهد گرفت.بنابراین، نقش كتابخانه ها و مراكز كامپیوتری، به سرعت در حال دگرگونی است كه این مسئله در كتابخانه موسسات آموزشی چشمگیرتر است.[۱۸] اگر فرض شود كه كتابخانه و مراكز كامپیوتری با هم به رقابت می پردازند، مسئله را باید با احتیاط و در صورتی كه تصور شود كه كتابداران و متخصصان كامپیوتر با هم همكاری و هماهنگی دارند، قضیه را باید با خوشبینی دنبال كرد. این هماهنگی، در صورتی برقرار خواهد شد كه مشاركت موجود، براساس اعتماد و احترام متقابل صورت گیرد و ارائه خدمات كتابخانه، صرفاً متكی به مراكز كامپیوتری نباشد. برای تحقق این مشاركت، كتابداران بایستی مشتاقانه قادر به بیان آشكار نیازمندیها و اهداف خود به زبانی باشند كه توسط متخصصان فنی مسوءول ارائه خدمات كامپیوتری، قابل درك باشد.
● مهارتهای مورد نیاز كتابداران
آیا تغییرات جدید، باعث نادیده انگاشتن كتابداران می گردد؟ این احتمال وجود دارد، ولی الزاما˜ این طور نیست . به علت در اختیار داشتن ابزارهای جدید اطلاعاتی، كتابداران احتمالا˜ نسبت به گذشته، خدمات زیادتری ارائه می دهند. هر چند كه شرایط كاری آنها در حال حاضر، نسبت به گذشته كاملا˜ دگرگون شده است. شناختن كتابخانه به عنوان بخش مستقلی از سازمان بزرگتر با وظایف متفاوت و نیز شناخت كتابخانه های الكترونیكی به عنوان بخش از سازمان با اهداف متنوع، روز به روز مشكل‌تر می‌شود. اهمیت اطلاعات نسبت به گذشته، رو به فزونی نهاده است. تعداد افرادی كه به گردآوری، ذخیره سازی، اشاعه و كنترل اطلاعات می پردازند نیز، رو به افزایش است.
● شرایط انجام كار غیركتابداران
چگونه می توان افراد را برای انجام كار در شرایط جدید آماده نمود؟ ارزش خدمات انجام شده و نقشی كه كتابداران تازه كار در افزایش كیفیت موءسسه ایفا می كنند، بایستی به آنها تفهیم شود. در این زمینه، باید برای كار آنها و توانایی منحصر به فردی كه برای انجام امور دارند، اهمیت زیادی قایل شد. آنها نیازمند درك این مطلب هستند كه برای انجام امور، به نحوی كه مورد قضاوت درست قرار گیرند، بایستی با یكدیگر رقابت نمایند (احتمالا˜ روش و شیوه ارزیابی خدمات اطلاعاتی كتابخانه به آنها آموزش داده می‌‌شود.)گام بعدی، راهنمایی كتابداران تازه كار، در شناخت توان فعلی و بالقوه درون و برون سازمانی موءسسه است. مورد فوق را می توان از طریق تحلیل این مسئله كه علاقه‌مندی چگونه می تواند در جهت و یا در تضاد با كتابداران و كتابخانه ها باشد، و نیز اینكه توسعه تكنولوژی و عوامل خارجی چگونه می تواند علایق آنان را تغییر دهد، انجام داد.
دانستن نكات زیر برای كتابداران تازه كار ضروری است: ۱)آنها به عنوان بخشی از یك جامعه یا سازمان، دارای علایق مشترك و الزاما˜ مشابه هستند، ۲) آنها نیازمند انجام كار با گروههایی مانند مدیریت نظامهای اطلاعاتی، متخصصان كامپیوتر، متخصصان ارتباط راه دور، اعضای هیئت علمی آژانسهای خدماتی، و موءسسات آموزش رسمی هستند، ۳) آنها از طریق امكانات این گروهها و دسته‌های مشابه، قادر خواهند بود تا اهداف خدماتی مورد نظر را درك نمایند، ۴)آنها برای نشان دادن ابتكار، كسب حمایت و حتی حق ارائه خدمات، در پاره‌ای از موارد با آن گروه‌ها به رقابت می پردازند.مسئله اساسی این است كه، ارزش كتابخانه ها و خدمات اطلاعاتی به طور ذاتی برای افراد، حتی مسوولان خدماتی روشن نیست.
زمانی كتابداران، می توانند از متخصصان كامپیوتر انتظار درك اهمیت كارشان را داشته باشند كه خود نیز، نقشی در تلاشهای صورت گرفته ایفا نمایند. ارتباط كتابداران و متخصصان غیركتابدار درباره چگونگی انجام كار ضروری است. كتابداران، بایستی بتوانند به زبان غیرتخصصی چگونگی انجام كار، ارائه خدمات بهتر، و لزوم رقابت درانجام صحیح امور را بیان نمایند. اهمیت اساسی اطلاعات و تكنولوژی های مربوط به آن، كتابداران را به نحو بارزتری در روند فعالیتهای سازمانهای مربوط قرار می دهد. باید آماده بهره برداری از این موقعیت بود. آموزش كتابداری، بایستی به طور آشكاری بر ارتباطات گفتاری و نوشتاری تاكید كند. آموزش كتابداری، باید دارای شرایط فوق باشد بهانه هایی از قبیل "نمی توان این كار را انجام داد" و یا "این كار خوشایندی نیست" پذیرفتی نیست.
بسیاری از افراد، می‌توانند بر خجالت و ترس از سخنرانی در جمع غلبه كنند. "لی آیوكوكا" در سرگذشت خود می‌نویسد كه یك از با ارزشترین تجربه هایی كه به عنوان یكی رئیس جوان به دست آورده، گذراندن دوره خودسازی بوده كه نتیجه آن ارائه مطالب به زبانی قاطع و مستدل بوده است[۱۹].همان طور كه "باتلر" و "دومونت" بیان می كنند كتابداران با كسب تجارب حرفه ای زیاد، اهمیت مهارت در ارتباط را نیز، بیشتر درك می كنند.[۲۰] آگاهی از مهارتهای ارتباطی در آغاز ورود به حرفه كتابداری، برای كتابداران و به طور كلی كسب اطلاعاتی در این زمینه، برای سایر افراد مفید خواهد بود.● كار با گروههای پردازش
تكنولوژی های كنترل اطلاعات، بر روند فعالیتها، افراد و واحدهای سازمانی تاءثیر زیادی می گذارند. راه‌اندازی موفقیت‌آمیز آنها، نیازمند همكاری و مساعدت دیگران است. در این مورد، از كتابداران خوسته می شود كه به صورت فعال در داخل و خارج كتابخانه با گروههای پردازش همكاری كنند. مشاركت دو جانبه كتابداران و گروههای مذكور، باعث موفقیت آنها شده و این همكاری، تاثیر كتابخانه ها را بر سازمانهای متبوع مشخص می كند. بخشهای آموزشی علوم كتابداری، وظیفه دارند كه دانشجویان را برای شركت در این جلسات و ادارهء آنها تربیت كنند. برای حصول اطمینان از اینكه دانشجویان كارآیی گروههای پردازش را درك می كنند، بایستی شرایطی را در آغاز كار و حتی در حین تحصیل برای كسب تجربیاتی به وجود آورد. باید به دانشجویان آموخت كه در صورت كسب تجربه از طریق كار گروهی، قادر خواهند بود تا تصمیمات سازمانها را تا حد رسیدن به یك تعادل، به نحو بهتری انجام دهند.
مثلا تعادلی كه بین مسائل فنی و مالی از یك طرف، و امور مربوط به سیاست‌گذاری و مدیریتی از طرف دیگر وجود دارد. كتابدار باید بداند كه در قلمرو بوروكراسی اداری چگونه عمل كند. هنگام مواجه شدن با طرحهای بزرگ فنی، آگاهی از روند بوروكراسی اداری و اهمیت ارتباطات موجود در ساختار اداری لازم است. آگاهی از موانع بوروكراتیك موجود، كتابدار را برای تعدیل و حتی مقابله با این گونه ناكامیها آماده می سازد.بوروكراسی موجود در سازمان، به عنوان مانع عمده ای تلقی می گردد؛ اما اگر به درستی مورد استفاده قرار گیرد، می تواند به عنوان ابزاری مفید برای رسیدن به اهداف به حساب آید.
از آنجا كه غالبا˜ كتابخانه ها به عنوان مراكز تصمیم‌گیری سازمانها به حساب نمی آیند، مسئله كسب قدرت و به كارگیری آن و چگونگی مشاركت كتابداران در تصمیمات دیگران حائز اهمیت است. آنها بایستی، شیوه تصمیم‌گیری را فراگرفته و از اینكه از تجربیات خود تحت نظارت سازمان به نحو احسن استفاده می كنند، مطمئن گردند. كتابداران، باید در صورت لزوم سازمان را تحت نفوذ خود در آورند.در این صورت، گرچه كتابداران قادر به ممانعت از اجرای تصمیمات بیهوده نیستند؛ ولی عواقب كار را سنجیده و غافلگیر نخواهد شد.آمادگیهایی از این نوع، به مراتب بهتر از بعضی از مهارتهای فنی كتابداری است كه به دانشجویان آموخته می شود.
● نكات قوت و ضعف تكنولوژی های كنترل اطلاعات
صرفنظر از نوع كار كتابداران، آنها احتیاج دارند تا از تكنولوژی های كنترل اطلاعات استفاده نماید. بنابراین، آموزش رسمی دانشجویان كتابداری، باید به نحوی باشد كه دانش تكنولوژیكی آنها را افزایش دهد. این كار دارای شكلهای متفاوتی است: تجربه عملی: در ابتدای امر، كتابداران تازه كار باید با سیستمهایی كه در آینده با آن مواجه می‌شوند، آشنا گردند. این نكته در همه برنامه های آموزش كتابداری، به استثنای تعداد كمی، رعایت می شود.آشنایی به بهترین مثالهای كاربرد تكنولوژی مدرن:در گذشته، آموزش كتابداری بر مطالعه دقیق جنبه های گوناگون خدمات فنی كه امروزه به صورت كامپیوتری درآمده‌اند،تاءكید زیادی داشت. به علت اینكه كتابداران در كار با روشهای دستی، از تجربه و آموزشهای لازم برخوردارند، انتظار می رود كه آنها در انتخاب و تعیین مختصات سیستمهای خدمات فنی و ارزیابی این سیستمها مهارت داشته باشند. اكنون تعداد كمی از مدارس كتابداری نسبت به ارائه دروس خدمات فنی تاكید كرده و اگر درسی نیز ارائه شود، كمتر دانشجویی در آن ثبت نام می كند.
در نظام دستی، كارها به سادگی قابل رویت است. فایلها، افرادی كه با آنها سرو كار دارند، نحوه كار آنها، و فعالیتهایی كه پیرامون فایلها انجام می‌گیرد، همگی قابل تشخیص‌اند. در سیستم كامپیوتری، عملكرد ها دیده نمی شود. برای كتابدارانی كه تجربیاتشان محدود به زمینه های كامپیوتری است، كسب دانش ضروری برای ارزیابی چنین نظامی مشكل به نظر می رسد. بنابراین، ضروری است كه در برنامه های آموزش كتابداری، دانشجویان را از طریق بررسی دقیق فعالیتهایی كه به صورت كامپیوتری در آمده اند و همچنین تحلیل بهترین ویژگی نظامهای موجود و توجه به نقایص آن، با این مسئله آشنا كرد. آشنایی با بهترین ویژگی سیستمهای كامپیوتری كتابخانه، به كتابداران اجازه می د هد كه در امر نظامهای گزینش و گردآوری، با اطمینان تصمیم‌گیری كنند. مسئله با اهمیت دیگر، این است كه كتابدارانی كه قادر به تشخیص قابلیتهای اساسی سیستمهای كامپیوتری هستند و می توانند در این مورد مثالهای عملی ارائه دهند، بهتر می توانند در مقابل خرید سیستمهایی كه از كارآیی كمتری برخوردارند، مقاومت كنند.
این سیستمها توسط نمایندگان فروش و یا متخصصان كامپیوتر عرضه می گردند. عاملان فروش، به علت فقدان برخی از ویژگیهایی كه در سیستم آنها وجود دارد، نگران عدم استقبال كتابخانه ها هستند.كتابداران، بایستی قادر به كار با متخصصان و فروشندگان كامپیوتر باشند. برای انجام این كار، باید با كتابداران از طریق مهارتها و استعدادی كه در آنها وجود دارد و به بهترین نحو می توان از آن استفاده نمود، همكاری كرد. كتابداران، باید بیاموزند كه در‌خواستهای خود را پس از بررسی، به صورت نهایی به مدیران خود ارائه دهند. رویت نظامهای متنوع كامپیوتری، دانشجویان را با چگونگی رسیدن به نتایج مشابه از طرق گوناگون، آشنا ساخته و به آنها كمك می كند تا درخواستهایشان را به شكلی صحیح ارائه ‌دهند.اگر قابلیتهای واقعی یا ایده‌آل سیستمهای كامپیوتری كتابخانه‌ای در حد محدودی به دانشجویان آموخته شود، در حد محدودی به دانشجویان آموخته شود، باز هم ارزشمند است. وضعیت موجود، دائما˜ در حال تغییر است. برای بهبود این موقعیت، می توان به نكات برجسته پیشرفتهای كامپیوتری توجه نمود. به هر حال، بهترین كار می توان انجام داد، این است كه مركزی ایجاد شود تا كتابداران تازه كار، بتوانند مستقلا و با تكیه بر تلاش آتی، دانش خود را روز آمد نگه دارند.
مشكلات نظامهای كتاب شناختی كامپیوتری:كتابداران، باید مشكلات نظامهای كتاب شناختی كامپیوتری را درك نموده و قادر به بیان آن باشند. تعداد كمی از نظامهای كامپیوتری موجود، اشكالاتی در پردازش اطلاعات كتاب شناختی دارند. نظامهای كتاب شناختی كامپیوتری، هم برای متخصصان كامپیوتر، كه باید آنها را طراحی كنند و، هم برای كتابدارانی كه باید اشكالات آنها را گوشزد نمایند، مسئله‌ای اساسی است. كتابداران، بایستی از شرایط پردازش داده های كتاب شناختی، و اینكه چگونه این داده ها عمدتا با اطلاعات موجود در كاربردهای تجاری متفاوت‌اند، آگاهی داشته باشند. به عنوان مثال، تنوع مسائلی كه در داده های كتاب شناختی به وجود می آید، تقریباً نامحدود است؛ زیرا مجموعه كتابخانه محدود به موضوع، زبان، نوع رسانه و یا زمان خاصی نمی شود.
در مقابل، نظامهای تجاری عمدتا˜ با مسائل و زمینه های محدودتری از اطلاعات سر و كار دارند. نظامهای تجاری دارای علایمی هستند كه به سادگی قابل تشخیص است؛ در حالی كه نظامهای كتاب شناختی این گونه نیستند. نظامهای تجاری با زمینه محدودی از مطالب جداگانه و نظامهای كتاب شناختی با زمینه گسترده‌ای از مطالب منحصر به فرد در ارتباط هستند. سرانجام، بایستی گفته شود كه كتابداران، باید دیدگاه درستی از نظام كتابخانه خود داشته باشند. آنها نیازمند دانستن این مطلب هستند كه اندازهء فایلها، تعداد و تركیب نمایه‌های مورد استفاده، و ظرفیت فشرده نظامهای كتاب شناختی، نه تنها با نظامهای تجاری در رقابت بوده؛ بلكه از آنها سبقت نیز می گیرند.متخصصان كامپیوتر، باید كاربرد اطلاعات كتاب شناختی را بیاموزند؛ در حالی كه كتابداران با جنبه های اساسی این اطلاعات روبرو هستند. كوشش می شود كه دانشجویان شرایط و خصوصیات عملی روشهای اتوماسیون كتابخانه را فراگیرند. متاءسفانه، به علت كمبود وقت، سیستمهای تجاری معمولی كه اكثر متخصصان كامپیوتر درك صحیحی از آن دارند، به دانشجویان آموزش داده نمی شود.
این عدم ارتباط، در صورتی از بین می رود كه كتابداران تصویری كلی از چگونگی عملكرد نظامهای تجاری-كه شبیه نظامهای كتابخانه ای است-داشته باشند. به این طریق، آنها بهتر می توانند به متخصصان فنی كمك كرده تا اختلافها را درك نمایند.این فرصت را باید برای دانشجویان به وجود آورد، تا با افراد دیگری كه قرار است در آینده با آنها سر و كار داشته باشند، آشنا شوند. باید از اساتید بخشهای كامپیوتر و مهندسی برق، دانشكده مدیریت، و افرادی از كارمندان یا مدیریت مركز كامپیوتر دانشگاه، برای ایراد سخنرانی دعوت نمود. این افراد با استفاده از تخصص خود، اطلاعات منحصر به فردی را ارائه می دهند كه ممكن است، مسائل جزئی را كه در ذهن برخی از مستمعان وجود دارد حل كند.
این گونه سخنرانیها، به دانشجویان دیدگاه وسیع‌تری داده و آنها را از ابتدا با افراد متعددی كه در آینده با آنها سرو كار دارند، آشنا می سازد.نقش تصمیم گیرندگان كاربردهای تكنولوژی: برای آموزش اصول اساسی تكنولوژی هایی كه قرار است به كار گرفته شود، باید فرصتی را در اختیار دانشجویان قرار داد. هر چند كه توجه اصلی نباید معطوف به ابزار تكنولوژیكی گردد؛ ولی این كار، به خاطر حصول اطمینان از افزایش معلومات تكنولوژیكی دانشجویان ضروری است. مسائل اقتصادی و اهداف اجرایی و چگونگی تاثیر تكنولوژی های عمده بر اجرای طرحها و سیستمها، باید مورد تاكید قرار گیرند.و این مسئله كه دانشجویان خصوصیات راه اندازی طرحهای مختلف را به خوبی فراگیرند، اهمیت چندانی ندارد. مسئله مهم، این است كه چگونه آنها می توانند دانش تكنولوژیك خود را برای اخذ تصمیم و یا حل مسئله به كار گیرند.
در واقع، نباید از ارائه دروسی در زمینه كسب مهارتهایی جهت حل مسائل تكنولوژیكی كتابخانه، در برنامه های آموزشی كتابداری غفلت ورزید.طرح سوالات درست: لازمه تغییرات سریع تكنولوژی، بهبود اخلاق حرفه‌ای كتابداران و تاءكید بر مسئله یادگیری دائمی آنها است.باید این انگیزه را در آنها تقویت نمود. علاوه بر آن، بایستی به آنها یادآوری كرد كه نباید در جستجوی یافتن جواب درست باشند؛ بلكه بهتر آن است كه سوالهای صحیحی را مطرح نمایند. با این روش، كتابداران می توانند مهارتهای ویژه اغلب متخصصانی را كه به آنها سرو كار دارند، آموخته و اثر ندانم‌كاریهای خود را به حداقل برسانند. مهارت در پرسش سوالهای بدیع، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. هنگام مواجه شدن با تكنولوژی پیشرفته، بیش از هر مورد دیگری، باید متوجه بود كه اشیا به آن صورتی كه هستند نشان داده نمی شوند. بنابراین، این مسئله كه افراد انتقادات را پذیرفته و از غرور بیجا پرهیز نمایند، از اهمیت برخوردار است.● برای نیل به اهداف، كتابخانه باید به خوبی اداره شود
اكثر افرادی كه به حرفه كتابداری روی می آورند، مقاصدی انسان دوستانه و محققانه دارند[۲۱]. آنها می خواهند خود را برابر با متخصصان دانشگاهی قلمداد نمایند. این مسئله، در برخی از موارد می تواند درست باشد؛ اما، باید دانشجویان را از پذیرش آن به عنوان یك اصل برحذر داشته، و در ابتدا بر این امر به طور وضوح تاكید گردد كه فعالیت عمده كتابداری مدیریت است. باید به دانشجویان كمك نمود تا جاذبه ها و مسائل مدیریتی را كه در آینده با آن مواجه‌اند درك كرده و بر این مسئله تاءكید شود كه رهبران این حرفه، به طور كلی افرادی هستند كه بهتر می توانند این مسائل را حل و فصل نمایند.تهیه، راه‌اندازی و كار با تكنولوژی مدرن، مهم‌ترین مسائل مدیریتی را به كتابداران نشان می دهد. مسائل زمانی پیچیده‌تر می شود كه، فرد بخواهد این امور را با ابزارهایی كه به طور مستقیم تحت كنترل او نیستند انجام دهد. باید بر این جنبه از مسئله به اندازه اصول تكنولوژیك و معیارهای ارزشیابی سیستم، تاكید گردد. آگاهی از این مسئله كه افرادی تحت شرایط مشابه در سایر زمینه ها با موفقیت كارشان را انجام می دهند و نیز اطلاع از وجود گروهی كه می توان بر تجربیاتشان تكیه نمود، برای كتابداران از اهمیت برخوردار است. مثلا فرق بین مدیریت خطی و مدیریت پروژه‌ای، باید به وضوح روشن گشته و دانشجویان را با نوشته های مربوط به این موضوعات آشنا نمود. در وضعیت موجود، كتابداران برای ارائه خدمات كتابخانه‌ای، با مجموعه‌ای از تضادها در ارتباط با استفاده از تكنولوژی جدید روبرو هستند. آماده كردن دانشجویان در غلبه بر چنین مشكلاتی، بزرگ‌ترین كمكی است كه می توان به آنها و در نهایت به حرفه كتابداری نمود.
● بازاریابی:
در حالی كه كتابخانه های سنتی، اهمیت خود را به تدریج از دست می دهند، كتابداران باید با اشتیاق خدمات خود را ترویج دهند. این فرض كه، اهمیت كتابخانه و در مقیاس وسیع‌تر ارزش كتابداران، توسط همه شناخته شده، نادرست است. مراجعه‌كنندگان غالبا˜ از خدمات معمولی كتابخانه‌ها راضی هستند. از آنجا كه مراجعان، می توانند از طریق ترمینالها، بدون مراجعه مستقیم به كتابداران مرجع، خدمات بیشتری را دریافت دارند، این توهم در آنها ایجاد می شود كه، روز به روز رابطه كتابداران و مسئله دستیابی به اطلاعات موجود در كتابخانه ها در حال كاهش است.همزمان با افزایش منابع اطلاعاتی كامپیوتری، نیاز به مراجعه به كتابخانه كمتر احساس می گردد. در نتیجه استفاده‌كنندگان احتمالا احتیاج بیشتری به راهنمایی متخصصان كامپیوتر دارند. كتابداران، باید درباره ماهیت خدمات اطلاعاتی كه مورد نیاز مراجعان است تصمیم‌گیری نمایند، تا بتوانند ابزارهای مناسبی را برای ارائه این گونه خدمات و بالا بردن كیفیت آنها طراحی نمایند. به طور خلاصه، كتابداران باید مهارتها و روشهای بازاریابی را بیاموزند. توجه به مسائل خاص بازاریابی خدمات اطلاعاتی در كتابخانه‌های الكترونیكی، ضروری است و بایستی دانشجویان را برای مقابله با این مسئله تربیت نمود. اهمیت این امر برای كتابداران، حتی بیشتر از زمانی است كه به فكر گرفتن پست مدیریت یك كتابخانه هستند. اینكه بازاریابی، برابر با دلالی نیست، باید مور تاءیید قرار گیرد. در این عمل، هیچ چیز نادرست و غیرحرفه‌ای وجود ندارد. همان طور كه یك دندانپزشك در جهت انجام روشهای بدون درد و بالا بردن استانداردهای موجود در تخصص خود اقدام می نماید، كتابدار نیز، به همان نسبت در طراحی و برنامه‌ریزی خدمات اطلاعاتی مورد نیاز مراجعان و افزایش كیفی آنها به صورت حرفه‌ای عمل می كند. مطمئناً جلب مشتری جدید به نفع شخصی دندانپزشك است؛ اما علاوه بر این، او بهداشت و سلامتی جامعه را نیز بهبود می‌بخشد.
●● نتیجه:
پیش‌بینی می شود كه تكنولوژی الكترونیكی، به صورت فراگیر در آمده و دهكده جهانی را به وجود آورد. كتابداران، تاكنون به نحو بارزی در پیدایش چنین دهكده‌ای با موفقیت روبرو بوده‌اند. كتابداران، از اولین استفاده‌كنندگان كامپیوتر و تكنولوژی های ارتباطی برای هماهنگی عملیات كتابخانه‌ای به حساب می‌آیند. آنها خدمات خود را به موءسسات ذی ربط، بدون محدودیت جغرافیایی ارائه می دهند. در حال حاضر، شبكه الكترونیكی كتابخانه ها از لحاظ اندازه، دامنه و برتریها بدون رقیب است. كتابداران، كوشش خود را بر ساختن دهكده‌های بخصوصی كه تا حد امكان سازنده باشند، استوار نموده و در این راه موفق بوده‌اند. بنابراین، مدرسان كتابداری، باید كتابداران جدید را با اصول زندگی در این محیط آشنا نموده‌ و آنها نیز مردم را در ساخت و گسترش جامعه ملی و بین‌المللی كتابخانه ها آموزش دهند. اندازه و دامنهء دهكده جهانی الكترونیكی به سرعت در حال گسترش است. دهكده های جهانی، در حال حاضر شامل تعداد بی‌شماری عضو جدید و تعداد زیادی متخصص است. كتابداران، باید توجه خود را به مسائل خاص و امكانات زندگی در این دهكده توسعه یافته معطوف نمایند. متخصصان اطلاع رسانی، باید ضمن درك مسوولیتها و مشكلات اداری، حافظ ارزشهایی باشند. كه آنها از دیگران متمایز می سازد.نكات فوق، مطالبی است كه باید برای حفظ و ادامه موفقیت آمیز زندگی در عصر تكنولوژی، به كتابداران آموزش داد.

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی