هیدرودینامیک رودخانه های تالار و بابل و نقش آن در ناپایداری و تغییر مشخصات هندسی آنها

رودخانه ها با بستر فرسایش پذیر، سیستم پویایی هستند که مقاطع عرضی و طولی آنها در اثر فرسایش و رسوبگذاری تغییر شکل می یابد و هیدرودینامیک گویای چگونگی جریان آب در رودخانه، فرسایش و ته نشینی مواد رسوبی در نتیجه این جریان و از طرفی نقش آن در تحول پارامترهای هندسی رود می باشد. حتی در دوره های کوتاه مدت (کمتر از یکصد سال) نیز روند فرسایش و رسوبگذاری در هر رودخانه تابع توازن میان عوامل کنترل کننده (متغیرهای وابسته و مستقل) آن می باشد.
در این بین رواناب حاصل از زهکشی حوضه، بار و نوع رسوبی را که جریان با خود به آبراهه می رساند از متغیرهای عمده ای است که در تعیین اندازه و ویژگی های شکل آبراهه ها نقش اساسی را ایفا می نماید؛ چنانچه بار رسوبی یا مقدار دبی تغییر پیدا کند، به همان نسبت آبراهه نیز ناپایدار خواهد بود. این مقاله نیز سعی دارد تا نقش دبی جریان و رسوب را در تغییرات آبراهه و مشخصات هندسی (هیدرودینامیک) رودخانه های تالار و بابل مورد بررسی قرار دهد که در این راستا پس از بررسی مشخصات هندسی آبراهه در رودخانه های مذکور سعی شده که ارتباط متغیرهای دبی آب و رسوب به طور مقایسه ای مورد تجزیه و تحلیل قرار گیرد و سپس رابطه موجود بین آنها استخراج شود.
برای دستیابی به این هدف، ابتدا با توجه به ایستگاه های موجود، مقادیر دبی آب و رسوب در امتداد هر یک از دو رودخانه از علیا تا سفلای آنها استخراج شده و در ادامه، مشخصات هندسی شامل عرض، عمق، نسبت عرض به عمق، ضریب خمیدگی، زاویه مرکزی و طول موج رودخانه های مورد مطالعه محاسبه گردید و در نهایت این متغیرها در قالب مدل ویژه ای تجزیه و تحلیل شدند که با استناد به آن می توان ضمن برقراری ارتباط متغیرها با یکدیگر، تغییرات دوره ای ابعاد، شکل و الگوی رودخانه ها را برآورد نمود.

مجتبی یمانی
محمدمهدی حسین زاده
احمد نوحه گر

منبع : پایگاه اطلاعات علمی