معتاد به جایزه

از زمانی که دخترم قلم در دست گرفت علاقه داشت نقاشی کند . او ساعت ها و قتش را صرف کشیدن نقاشی های خیالی با رنگ های روشن وشاد می کرد و ساعت های بیشتری را صرف گفتن داستان های خیالی درباره ی نقاشی هایش می نمود.
تعجب من زمانی آغاز شد که او به مهد کودک و مدرسه رفت و با کمال تعجب متوجه شدم که نقاشی های خلاق او شامل درخت های ارغوانی درمیان گاوهای آبی با نقاشی هایی بصورت دایره ای سبز رنگ بر روی یک چوب قهوه ای با دایره های قرمز به عنوان شکل سیب تغییر کرده است. زمانی که از او سوال کردم نقاشی هایت با قبل فرق کرده است!
او گفت: آموزگارم از این نوع نقاشی ها بیشتر خوشش می آید و آن ها را قشنگ تر می داند.
ممکن بود که او خوشحال باشد ولی به نظر می آمد که دخترم نقاشی ای که نشانه ی طرز فکر و خلاقیتش بود را کنار گذاشته و کاری را انجام می دهد که مورد تایید معلمش می باشد چون بچه ها خیلی علاقمند هستند که نظر معلم را جلب کنند و جایزه بگیرند.
"Alfie kohn " نویسنده ی کتاب " تنبیه با جایزه دادن" می گوید: زمانیکه ما از جایزه استفاده می کنیم ریسک کرده ایم چون اثر اصلی این تشویق های لفظی و شفاهی این است که کودکان را بیشتر به تایید بزرگسالان وابسته می کنیم.
او توضیح می دهد: آن ها به جای اینکه به دنبال علایق شخصی خود باشند و کاری را انجام دهند که از آن لذت می برند و از خلاقیت خود بدست می آید ، بر می گردند ببینند ما چه می خواهیم ، چه فکر می کنیم و همان کار را انجام می دهند.
مشکل زمانی شروع می شود که بچه ها به مهد کودک و مدرسه می روند . چون آموزگاران در بیشتر موارد از تشویق و تحسین و دادن جایزه پیروی می کنند و این همان زمانی است که به بچه به جایزه گرفتن معتاد می شود.
در یک تحقیقی که در دانشگاه فلوریدا انجام شده است متوجه شدند کودکانی که بوسیله ی آموزگارانشان مرتب مورد تشویق قرار می گیرند ، در پاسخ های خود بسیار محافظه کارانه عمل می کنند و قاطع نظر خود را نمی گویند و در بیشتر موارد اگر چه با عقیده ی طرف مقابل مخالف هم هستند ولی عقب نشینی می کنند و همچنین در مقابل انجام کارهای مشکل مقاومت و پایداری کمتری از خود نشان می دهند .
● آیا جایزه ی کودکان را فعال یا تحریک می کند ؟
مطمئنا بچه ها را تحریک می کند تا جایزه بیشتری بگیرند . این جوایز در کوتاه مدت مفید و موثر است چون کودکان مشتاق و حریص برای گرفتن جایزه و مورد تایید قرار گرفتن هستند .
اما این ما هستیم که مسئولیت داریم از این وابستگی بهره برداری سوء نکنیم .
Kohn می گوید: اغلب ما بزرگسالان به همان اندازه کودکان معتاد به تشویق شدن هستیم بطوری که وقتی فرزندمان کاری را که ما دوست داریم انجام می دهد بسیار ی از والدین بطور اتوماتیک "آفرین" می گویند. بنابراین آیا می توانیم احتیاج شدید برای تشویق شدن و جایزه گرفتن که نشانه ی تایید بزرگسالان است را کاهش دهیم؟
یک معلم مهدکودک به نتیجه ی جالبی رسید. او می دانست که برای بسیاری از بچه ها گرفتن برچسب های تشویقی از سوی او بسیار مهم است و اگر در ازاء انجام تکالیف جایزه ای دریافت نمی کردند بی انگیزه می شدند.
کار جالب این بود که جعبه ای پر از برچسب های تشویقی را روی میزش می گذاشت و به بچه ها گفت هر چقدر می خواهید از آن بردارید ، و به آن ها فهماند که لازمه ی داشتن برچسب ها ، انجام کاری مطابق میل او نباید باشد .
با دانستن این مسایل و توضیح دادن آن به معلم دخترم متاسفانه نتوانستم شیوه ی او را در استفاده از جایزه و برچسب های تشویقی تغییر دهم . از این رو با ظرافت ، طرز فکر و نظر دخترم را روی آن چیزی که متمرکز شده بود (جایزه گرفتن) تغییر دادم .
بدین ترتیب : که اگر او ورقه ای با نمره ی A یا ستاره ی طلایی به منزل می آورد ، از او راجع به چیزی که کشیده ، نوشته و یا یاد گرفته است سوال می کردم و اینکه چه انگیزه ای باعث شده این رنگ را در نقاشی اش بکار ببرد و یا چه چیزهای دیگری شبیه آن را در منزل می تواند بکشد ، البته با یک دنیا تشویق ولی بدون جایزه.
من با این کارم دوباره خلاقیت دخترم را پرورش دادم و آن وابستگی به تایید معلمش را کاهش دادم ." دمینگ " که به حق او را پدر جنبش کیفیت می شناسند معتقد است که عوامل اختلال و سرکوب انگیزه و غریزه ی یادگیری از همان آغاز کودکی و نوپایی آغاز می شود . یک آبنبات برای کسی که بهترین را انجام می دهد ، نمره ی خوب برای دانش آموزی که ممتاز است . کودک در دبستان می آموزد که بازی کردن به معنای آموختن و یادگرفتن نیست بلکه برای گرفتن امتیازات است .
او می آموزد که بازی کردن مهم نیست بلکه برنده شدن مهم است . از آنجا که اشتباه به تنبیه منجر می شود و جواب های صحیح به پاداش منتهی می گردد ، پس اگر جواب صحیح را نمی داند بهتر است ساکت باشد.
● بجای آفرین گفتن چه بگوییم؟
Kohn نویسنده کتاب "تنبیه با جایزه" به اولیا پیشنهاد می کند از تشویق های مکرر اجتناب کنید.
۱) چیزی نگویید :
بعضی از افراد اصرار دارند که هر عملی را بایستی تشویق کرد زیرا آنها تصور می کنند که باعث تحریک عمل های مثبت دیگر خواهد شد . در حالیکه تحقیقات زیاد خلاف آن را می گوید .
۲) هر چه می بینید بگویید :
مثلا : یک عبارت ساده و با ارزش (کفش هایت را خودت پوشیدی؟) یا حتی (خودت این کار را انجام دادی؟)
نا خودآگاه به کودک خود یاد آور می شوید که شما متوجه پوشیدن کفش هایش شده اید . در این ضمن با این رفتار به او احساس افتخار و اعتماد به نفس بدلیل آنچه او انجام داده است می دهید.
۳) کمتر حرف بزنید و بیشتر بپرسید :
سوال کردن در بسیاری از موارد بهتر از توضیح دادن است . در عوض اینکه به او بگویید این قسمت از نقاشی هایت چقدر شاد و قشنگ است می توانید بپرسید که تو از چه قسمتی از نقاشیت بیشتر خوشت می آید و چرا ؟
و یا چرا این رنگ را برای این موضوع انتخاب کردی؟
و یا چه قسمت از نقاشی هایت برایت مشکل تر بود ؟
به نظر می آید این گونه سوال ها حس کنجکاوی او را سیراب و تغذیه می کند.

منبع : T۰days parent
مترجمان :خانم دکتر هما بهمنیان (متخصص اطفال) وخانم گوهر برومندی

منبع : موسسه مادران امروز