همه چیز درباره وبا

وبا یک عفونت حاد روده ای ناشی از باکتری «ویبریو کلرا» است. این بیماری دوره پنهانی یاکمون (فاصله زمانی میان آلودگی به میکروب و ظهور علایم) کوتاهی دارد که از یک تا پنج روز متغیر است. باکتری وبا یک سم روده ای تولید می کند که باعث اسهال آبکی، حجیم و بی درد می شود و به سرعت در صورت عدم درمان باعث کم آبی و مرگ می شود. در اغلب بیماران استفراغ هم رخ می دهد.اغلب افرادی که با میکروب وبا آلوده می شوند بی علامت هستند یا علایم خفیفی نشان می دهند. هنگامی که بیماری رخ می دهد بیش از ۹۰ درصد موارد شدت ملایم تا متوسطی دارد و تمیز دادن آن با سایر انواع اسهال حاد مشکل است. در کمتر از ۱۰ درصد بیماران علایم شاخص وبا با علایم متوسط یا شدید کم آبی رخ می دهد.
● سابقه همه گیری های وبا
آن نوع از میکروب وبا که هفتمین همه گیری جهانی وبا در حال حاضر جریان دارد به نام ویبریو کلرای O۱، بیوتیپ التور نامیده می شود. همه گیری جهانی وبای فصلی از سال ۱۹۶۱ آغاز شد. هنگامی که این نوع میکروب وبا برای اولین بار در یک همه گیری وبا در سلبس اندونزی پدیدار شد، بیماری پس از آن به سرعت به کشورهای آسیای شرقی گسترش یافت و در سال ۱۹۶۳ به بنگلادش، در سال ۱۹۶۴ به هند، در سال ۱۹۶۵ و ۱۹۶۶ به شوروی، عراق و ایران رسید.
وبا در سال ۱۹۷۰ آفریقای غربی را مورد حمله قرار داد، محلی که بیش از ۱۰۰ سال بود که وبا در آن رخ نداده بود، بیماری به سرعت به تعدادی از کشورهای آفریقایی گسترش یافت و در اغلب نقاط این قاره شکل محلی (آندمیک) به خود گرفت. وبا در سال ۱۹۹۱ آمریکای جنوبی را فرا گرفت، این منطقه نیز بیش از یک قرن بود که عاری از وبا بود. بیماری در طول یک سال به ۱۱ کشور گسترش یافت و نهایتاً تمام این قاره را فرا گرفت. تا سال ۱۹۹۲ تنها میکروب وبای گروه سرمی O۱ باعث همه گیری های وبا می شد، انواع دیگر میکروب تنها در موارد تک گیر و پراکنده دیده می شوند. اما از انتهای سال ۱۹۹۲ شیوع وسیع وبا در بنگلادش و هند آغاز شد که توسط یک گروه سرمی تا آن موقع ناشناخته میکروب وبا _ که O۱۳۹ یا میکروب بنگال نامیده شد. در حال حاضر این نوع جدید میکروب در ۱۱ کشور آفریقای شرقی یافت شده است.
● انتقال
وبا توسط آب و غذای آلوده منتقل می شود، شیوع ناگهانی و وسیع وبا معمولاً ناشی از آلودگی منابع آب است. وبا تنها در موارد نادری به صورت شخص به شخص منتقل می شود. در مناطقی که بیماری به صورت بومی شیوع بالایی دارد، معمولاً کودکان کم سن به آن مبتلا هستند، البته نوزادانی که شیر می خورند ندرتاً مبتلا می شوند.میکروب وبا اغلب در محیط های آبی یافت می شود. بخشی از فلور نرمال میکروبی نهرها است و اغلب با افزایش رشد جلبک ها (پلانکتون) که تحت تاثیر درجه حرارت آب قرار دارد همراهی دارد. انسان ها نیز منابع شکل بیماری زای ویبریو کلرا هستند.
● درمان
هنگامی که وبا در اجتماعی که برای مقابله با آن آماده نیستند رخ می دهد میزان مرگ ومیر در میان مبتلایان ممکن است تا ۵۰ درصد برسد _ که معمولاً به خاطر نبود تسهیلات درمانی است یا اینکه درمان دیرتر از زمانی تجویز می شود که بتواند موثر واقع شود. بر عکس در صورتی در کشورهایی که برنامه مستقر کنترل بیماری های اسهالی وجود دارد و پاسخی سازمان یافته به شیوع بیماری داده می شود میزان مرگ ومیر در مبتلایان به کمتر از یک درصد خواهد رسید.اغلب موارد اسهال ناشی از میکروب وبا را می توان با محلول ORS (محلول خوراکی جایگزینی آب و املاح) درمان کرد. در طول یک همه گیری وبا ۸۰ تا ۹۰ درصد بیماران را می توان تنها با ORS درمان کرد و تنها معدودی از بیماران که دچار کم آبی شدید هستند نیاز به تزریق سرم داخل وریدی دارند.
در موارد شدید وبا تجویز آنتی بیوتیک موثر می تواند حجم و مدت اسهال و نیز دوره زمانی دفع میکروب در مدفوع را کاهش دهد. تتراسیکلین داروی انتخابی برای وبا است اما به طور فزاینده ای مقاومت نسبت به آن مشاهده می شود. سایر آنتی بیوتیک هایی که بر روی میکروب وبا موثرند (در صورتی که میکروب حساس باقی مانده باشد) شامل کوتریموکسازول، اریترومایسین، داکسی سایکلین، کلرفنیرامین و فورازولیدون می شوند.
● کنترل همه گیری و اقدامات پیشگیری
هنگامی که وبا در اجتماعی ظاهر می شود انجام سه اقدام ضروری است:
۱) دفع بهداشتی فضولات انسانی
۲) فراهم آوری کافی آب آشامیدنی سالم
۳) بهداشت مناسب مواد غذایی.
اقدامات موثر برای بهداشت مواد غذایی شامل این موارد می شود: پختن کامل مواد غذایی و خوردن آنها در حالی که هنوز داغ هستند؛ پیشگیری از آلودگی مواد غذایی پخته شده از طریق تماس آنها با مواد غذایی خام و نیز آب و یخ، سطوح آلوده یا مگس ها، اجتناب از خوردن سبزیجات و میوه جات خام مگر در صورتی که ابتدا پوست کنده شده باشند، شستن دست ها پس از اجابت مزاج و به خصوص پیش از تماس با غذا یا آب آشامیدنی به همان اندازه مهم محسوب می شود.درمان کلی افراد با آنتی بیوتیک یا «آنتی بیوتیک درمانی جمعی برای پیشگیری» هیچ اثری در جلوگیری از گسترش بیماری ندارد، همچنین محدود کردن مسافرت و تجارت بین کشورها یا مناطق مختلف یک کشور نیز نمی تواند از همه گیری بیماری جلوگیری کند. البته استقرار پایگاه های بهداشتی در مرزها برای انجام اقدامات کنترلی و نیز همکاری میان موسسات و کشورها می تواند به مقابله با وبا کمک کند.در برخی از کشورها در حال حاضر مقادیر محدودی واکسن خوراکی وبا وجود دارد که می تواند برای چند ماه در مقابل وبای ناشی از ویبریوکلرای O۱ محافظت ایجاد کند. این واکسن ها می تواند برای افرادی که به مناطق با شیوع بالا مسافرت می کنند مفید باشد، اما واکسیناسیون در مقیاس گسترده توصیه نمی شود.
علت آن است که استفاده از واکسن برای پیشگیری یا کنترل شیوع وبا ممکن است حس کاذب امنیت در افراد واکسینه شده و مقامات بهداشتی ایجاد کند و باعث نادیده گرفتن اقدامات موثرتر بهداشتی شود.مجمع عمومی سازمان جهانی بهداشت در سال ۱۹۷۳ داشتن مدرک واکسیناسیون وبا را از مقررات بهداشتی بین المللی حذف کرد. بنابراین در حال حاضر هیچ کشوری از افراد ورودی به آن کشور تقاضای مدرک واکسیناسیون وبا نمی کند.
● برخی نکات مهم
▪ میکروب وبا می تواند در مواد غذایی مختلف در درجه حرارت های معمول محیطی حداکثر تا ۵ روز زنده بماند و در صورتی که درجه حرارت بین ۵ تا ۱۰ درجه سانتی گراد باشد تا ۱۰ روز زنده می ماند. میکروب وبا در صورت یخ زدگی زنده باقی می ماند. با این حال درجه حرارت های پایین تکثیر این میکروب را کاهش می دهد و ممکن است میزان آلودگی را کاهش دهد.
▪ میکروب وبا به اسیدی بودن و خشک بودن محیط حساس است بنابراین موادغذایی که در ۴.۵ PH = یا کمتر تهیه می شوند یا خشک می شوند بی خطرند. تشعشع گاما و درجه حرارت بالای ۷۰ درجه سانتی گراد میکروب را از بین می برد و غذاهایی که تحت تاثیر این دو عامل قرار گرفته باشند، سالمند.
▪ غذاهایی که بیشترین خطر را دارند شامل غذاهای دریایی و سبزیجات هستند که ممکن است خام مصرف شوند.

نوید زراعتی

منبع : مجیدلرن