آئین چکیده نویسی

● مقدمه‌ای بر نمایه‌سازی ماشینی
بایستگی به كارگیری فن‌آوری اطلاعات وارتباطات برای پیش‌ برد علوم اسلامی، توجه بیش از پیش دانشمندان اسلامی را به ابزارهای اساسی انتقال اطلاعات نظیر نمایه و چكیده‌نویسی معطوف نموده ‌است. چكیده‌نویسی زاییده عصر اطلاعات، عضو مهم خانواده اطلاع‌رسانی و ابزاری اساسی برای توسعه‌ی فرهنگی و گسترش تحقیقات و پژوهش‌های نوین است.هر نوع پیشرفت در گرو گردآوری توانایی‌ها و امكانات موجود و سپس ساماندهی آنها در مسیر مورد نظر است. رسالت چكیده نیز تسریع جمع‌آوری تجربه‌ها و آگاهی پیشین و فشرده‌سازی آنها برای عرضه مناسب به پژوهشگران به منظور كمك‌رسانی به آنان در برنامه‌ریزیهای آموزشی و پژوهشی است.
● تعریف چكیده
«چكیده» برگردان فارسی واژه‌ی «Abstract» و به معنای «فشرده و عصاره» است.در علم «كتابداری و اطلاع‌رسانی» از «چكیده» تعریف‌هایی شده كه هر یك ناظر به خصوصیتی از آن است:
۱)‌ چكیده‌ی یك نوشته، خلاصه‌ای است كه از آن نوشته تهیه می‌شود و شامل فشرده‌ی تمام مطالب آن یا فشرده‌ی قسمت‌هایی ویژه از آن یا فهرستی از محتوای آن نوشته و گاهی شامل فهرست اصطلاح‌ها ولغت‌های كلیدی آن است.
۲) چكیده خلاصه‌ای است دقیق و صحیح از یك نوشته كه ممكن است شامل فشرده تمام مطالب مهم یا فشرده قسمت‌های ویژه یا فهرستی از محتوای آن نوشته باشد.
۳) چكیده ارایه مختصر شده صحیح و واضح از محتوای یك مدرك است.
۴) چكیده یك مدرك باید اطلاعات اساسی مدارك را به صورت مختصر شده و تا آن جایی كه فضای مجاز چكیده اجازه می‌دهد، ارایه كند.
۵) چكیده یك مدرك عبارت است از بیان مختصر و صحیح محتوای مدرك با سبكی برگرفته از سبك اصل مدرك نگاشته شده باشد.
۶) فشرده صحیح یك مطلب بدون هیچ‌گونه تفسیر اضافه یا انتقادی بر آن
۷) شناخت محتوای یك مقاله یا یك مطلب و معرفی این محتوا با حداقل كلمات و عبارات ممكن
۸) چكیده خلاصه كوتاهی از یك كتاب، جزوه یا مقاله است كه نكات اصلی آن را ذكر می‌نماید.
● چكیده‌نویسی Abstracting
چكیده‌نویسی فرآیند پردازش چكیده‌ است و در بردارنده‌ی مراحل تهیه‌ی خلاصه‌ای زبده و كوتاه از یك متن (كتاب، مقاله، جزوه، گزارش، فیلم، سی‌دی ) است كه شامل نكات اساسی آن باشد.
نگارش چكیده روشن می‌سازد كه چرا و چگونه یك پژوهش انجام شده یا مقاله‌ای نوشته شده و به چه نتایجی رسیده است.
● چكیده‌نامه (Abstract Bulletin)
چكیده‌نامه مجموعه‌ای است كه دربرگیرنده‌ی چكیده‌ی مطالب اساسی كتاب‌ها، جزوه‌ها، نشریات است. چكیده‌نامه‌ها جزء «منابع تحقیقاتی دست دوم» قرار دارند؛ زیرا چكیده یك متن نمی‌تواند همه اطلاعات مورد لزوم را در اختیار استفاده كننده قرار دهد و تنها راهنمای او می‌تواند باشد.
● تاریخچه چكیده نویسی
چكیده نویسی قدمتی بس دیرینه دارد. اسنادی به خط میخی در بین النهرین بدست آمده است كه به هزاره‌ی دوم قبل از میلاد مسیح بر می‌گردند و نوشته‌هایی چكیده‌گونه در میان آن‌ها وجود داشته‌ است.
آثار به دست آمده حكایت دارد كه چكیده‌نویسی در یونان و روم متداول بوده است. دانشمندانی كه در كتابخانه‌ی بزرگ اسكندر مطالعه و تحقیق می‌كردند، دریافته بودند كه مطالعه و مراجعه به تعداد زیادی مدرك آن هم به صورت طومارهای پاپیروسی، كاری بس دشوار است و برای سهولت دست یابی، آن‌ها را چكیده می‌كردند. دولتمردان نیز در ادوار متفاوت از چكیده استفاده برده‌اند. در سابق گزارش‌های مفصلی كه درباره‌ی رویدادهای داخلی و خارجی برای پادشاهان ارسال می‌شد، نخست توسط منشی‌های دربار خوانده می‌شد و سپس فشرده‌ای از آن‌ها برای پادشاهان و دیگر رجال مملكتی فرستاده یا خوانده می‌شد. در حال حاضر این فرآیند برای روسای جمهور،‌ نخست وزیران، وزیران و دیگر كارگزاران اتفاق می‌افتد. به مرور، چكیده از یك وسیله اختصاصی اطلاع‌رسانی به یك سیستم فراگیر اشاعه‌ی اطلاعات تبدیل شد.
نخستین نشریه‌ی ادواری چكیده در سال «۱۶۶۵» میلادی در پاریس منتشر شد كه هنوز هم منتشر می‌شود. در قرن هجدهم میلادی مجلات چكیده در آلمان به تدریج پدیدار شدند؛ در انگلستان نیز اولین چكیده‌نامه در نیمه‌ی قرن هجدهم به چاپ رسید و در همین ایام مجلات چكیده جدید در فرانسه انتشار یافت. قرن نوزدهم، قرن گسترش مجلات علمی بود كه در سطحی فراملی منتشر می‌شدند. در قرن بیستم این روند شتاب بیش‌تری پیدا كرد و چكیده‌نامه‌های تخصصی و نمایه‌های زیادی پدید آمد. سابقه‌ی چكیده‌ در ایران را می‌توان در تلخیص گزارش‌ها برای پادشاهان و امیران پی‌گرفت. بدنبال آشنایی ایرانیان با فرهنگ غرب و رونق چاپ و نشر و نیز انتشار جراید و نشریات به تدریج گونه‌هایی ازچكیده ارایه گردید. در سال «۱۳۳۷» شمسی با ظهور مجلات تخصصی اطلاع‌رسانی مانند « راهنمای كتاب» چكیده‌نویسی در ایران جان تازه‌ای گرفت. نخستین مجله چكیده در ایران سال «۱۳۴۸» در زمینه‌ی علوم و علوم اجتماعی توسط مركز اسناد و مدارك علمی به چاپ رسید و تا سال «۱۳۵۰» مدام منتشر شد. در سال «۱۳۵۳» دوره جدید مجله «چكیده» پس از سه سال وقفه منتشر شد. این نشریه در دو بخش «علوم» و «علوم اجتماعی» جداگانه انتشار یافت. نشر مجله‌ی چكیده‌ی‌ مقاله‌های نشریات ایران در موضوع «علوم» تا سال «۱۳۵۶» و مجله چكیده در زمینه‌ی «علوم اجتماعی» تا «۱۳۵۸» ادامه یافت. از آن پس تا اواخر دهه‌ی شصت دوران رخوت و ركود چكیده‌نویسی در ایران بود. ولی دهه‌ی هفتاد آغاز رشد و توسعه چكیده‌نویسی در ایران است كه روند پرشتاب آن تاكنون ادامه دارد. هم‌اكنون چكیده‌نامه‌های مختلف در موضوعات متفاوت منشتر می‌شود همانند: «فصلنامه چكیده‌تازه‌های تحقیق در دانشگاه‌ها و مراكز تحقیقاتی ایران» با مدیریت مركز اسناد و مدارك علمی وابسته به وزارت تحقیقات و فن‌آوری؛ و نیز چكیده‌هایی كه از سوی كتابخانه ملی ایران برای جامعه كتابداران منتشر می‌شود؛ همچنین چكیده‌هایی كه از سوی «خانه كتاب» تهیه می‌شوند؛ و فصل نامه كتاب‌های اسلامی وابسته با پایگاه‌ اطلاع رسانی سراسری اسلامی (پارسا) و چكیده‌نامه‌هایی دیگر.
● فواید و اهداف چكیده نویسی
چكیده‌ها برای كسانی تهیه می‌شوند كه از سطح خاصی از آگاهی، آموزش و تجربه برخوردار‌ند و با موضوع مقاله یا پژوهش آشنایی دارند. هدف از چكیده‌نویسی راهنمایی این گونه محققان و صرفه‌جویی در وقت آنان در زمینه‌ی گردآوری و انتخاب اطلاعات و نیز كمك به آنان در تحقیقات و تصمیم‌گیری‌ها است. نقش چكیده‌ها در سرعت انتخاب مدرك مورد نیاز از میان انبوه اطلاعات، جمع‌آوری اطلاعات و كمك به پرهیز از دوباره كاری و اجتناب از تاخیر در پیش رفت كار آموزش و پژوهش و كاهش هزینه‌ها بسیار مهم و حیاتی است. هر فرد اگر فشرده سازی اسناد، مدارك و نوشته‌های خود و بایگانی آن‌ها را فرا گیرد، می‌تواند از اندوخته‌های پیشین خود به سهولت و به بهترین گونه استفاده كند. كسانی كه با این فن آشنا نیستند گذشته‌ی علمی و ذخایر فرهنگی را كه هزینه گزافی برای آن‌ها داشته به هدر داده‌اند یا دست كم بهره‌وری بهینه‌ای از آن‌هانمی‌برند. روشن است كه چكیده‌ها محقق را از رجوع به اصل مدرك بی‌نیاز نمی‌سازند بلكه تصمیم‌گیری برای رجوع كردن یا نكردن به مدرك وی را یاری می‌دهند. فواید كلان چكیده در ابعاد فرهنگی و اقتصادی قابل كارشناسی و برنامه‌ریزی است. فرهنگ پویا و خلاق ناگزیر از چكیده است چون چكیده تأثیر مستقیم و غیر مستقیم در اجتناب از پژوهش‌های تكراری و پرداختن به موضوعات جدید و مفید دارد، بر آیند كلی این امر به پویایی فرهنگی منجر خواهد شد. از دیگر امتیازات چكیده‌ها آن است كه چكیده‌ها را سریع‌تر از اصل مدرك می‌توان نمایه سازی كرد، زیرا حجم اطلاعات آن‌ها به مراتب كم‌تر از حجم اطلاعات مدرك است و افزون بر آن از چكیده‌ها می‌توان برای تهیه كتاب‌شناسی‌ها استفاده كرد؛ زیرا استخراج اطلاعات از چكیده‌ها به مراتب آسان‌تر از اصل مقالات است.● روش‌ چكیده‌نویسی
چكیده‌نویسی به معنای تشخیص جوهره‌ی یك متن و ارایه‌ی آن به صورت مختصر همراه با صحت و وضوع كافی، در چند مرحله انجام می‌گیرد. بنابه تجربه و مهارت چكیده‌نویس می‌توان برخی از این مراحل را درهم ادغام و یا هم زمان انجام داد.
▪ مرحله اول ـ آشنایی كامل با مدرك
در قدم اول برای چكیده‌نویسی، لازم است كه چكیده‌نویس با دقت در صورت لزوم بیش از یك بار متن یا نوشته مورد نظر را بخواند تا از اهداف نویسنده و نتیجه‌گیری‌های او مطلع شود. چكیده‌نویس كار آزموده ممكن است همه‌ی متن را كلمه به كلمه نخواند، بلكه یك نگاه اجمالی به بخش‌های مهم برای او كفایت كند.
▪ مرحله دوم ـ تفكیك مطالب اصلی و لازم از غیر آن‌ها
هنگام مطالعه می‌بایست مطالب اصلی ولازم از فرعی وزاید مشخص شود و محورهای اصلی بحث، ساختار و چارچوب آن استخراج شود.
الف) محورها و مطالب اصلی عبارت‌اند از:
۱) عنوان مقاله یا پژوهش؛
۲) موضوع مقاله یا پژوهش ـ اولین جمله‌ی چكیده‌ باید اصل موضوع مقاله رابیان كند؛
۳) ضرورت پرداختن به مسئله؛
۴) اهداف مقاله؛
۵) روش‌ها؛
۶) نتایج، یافته‌ها و دست آوردها؛
۷) نظریه‌های جدید و نوآوری‌ها مانند اصطلاحات تازه، تئوری‌ها و پیش فرض‌های جدید؛
۸) تأكیدات،‌الویت‌ها، نظم و چینش نویسنده؛
۹) كاربردها؛
۱۰) تعیین اصطلاحات و واژه‌های كلیدی برای انضمام به چكیده۱؛
۱۱) ارقام و آمار مهم.
ب) مطالب فرعی، حاشیه‌ای و غیر مهم عبارت‌اند از:
۱) مقدمه‌ها و زمینه چینی‌های ورود به بحث اصلی؛
۲) شرح و توصیف‌های روشن كننده‌ی مساله اصلی؛
۳) تاریخچه بحث؛
۴) نقل تفصیلی اقوال؛
۵) آوردن نمونه‌های تاریخی و شاهد مثال‌ها؛
۶) استدلال؛
۷) درج مطالب حاشیه‌ای و بی‌ارتباط با موضوع؛
۸) آوردن مطالب روشن و بدیهی و در سطح اطلاعات عمومی چون فرآیندها، نتایج و قضایای روشن و بدیهی
۹) مطالب تكراری؛
۱۰) عبارات و جملات مترادف و هم مضمون؛
۱۱)جملات معترضه و اشارات تفسیری كه آوردن آن‌ها ملال‌آور است.
▪ مرحله سوم ـ یادداشت برداری
در این مرحله مطالب و موارد غیر اصلی قلم گرفته می‌شوند و مطالب اصلی و مهم مدارك استخراج می‌شوند. این مرحله هم چون مرحله قبل می‌تواند هم زمان با مرحله اول انجام گیرد. در این مرحله تا آن‌جا كه ممكن است باید مطالب متن اصلی آورده شود، نه درباره‌ی آن‌ها مطلبی نوشته شود.
▪ مرحله چهارم ـ تهیه‌ی پیش‌نویس چكیده
تهیهٔ پیش‌نویس خام چكیده با استفاده از یادداشت‌های نوشته شده، چهارمین مرحله از فرایند چكیده‌نویسی است. در این مرحله لازم است از انتقال كلمات زاید و عبارات طولانی از مدارك به چكیده‌ خودداری شود.
▪ مرحله پنجم ـ‌كنترل، ویرایش و اصلاح‌ پیش نویس
در این بخش ضروری است كه چكیده‌ی پیش‌نویس از نظر نقطه‌گذاری، املای درست كلمات، ضبط صحیح مطالب، حذف مطالب غیر اصلی، رعایت اختصار كنترل شود و پس از آن ویرایش نهایی و آخرین اصلاحات انجام گیرد.
▪ مرحله ششم ـ نگارش چكیده
در این مرحله آخرین گام در تهیه چكیده برداشته می‌شود و چكیده با نظمی مناسب نوشته می‌شود. و این تنظیم نهایی است كه ملاك حروف ‌نگاری و اصلاحات نشر وچاپ قرار می‌گیرد. سوابق مراحل قبل تا پایان چاپ و نشر نگهداری می‌شود.
● اصول و دستورات كلی:
نگارش چكیده‌ای صحیح، دقیق و مفید در گرو رعایت اصول ذیل است:
۱) پاسخ دهی به خواست مخاطبان:
چكیده‌ باید با توجه نیاز همه‌ی مخاطبان آن تهیه شود، بدون تمایل به گروهی خاص.
۲) وضوح و روشنی چكیده:
باید بازتابی از مدرك اصلی باشد و تصویری روشن و گویا از متن ارایه دهد (بنا به نوع چكیده‌ها مقدار وضوح آن‌ها تفاوت دارد)
۳) كوتاه نویسی:
چكیده همواره از متن اصلی كوتاه‌تر است و بهتر آن است كه یك پاراگراف باشد. نباید برای بیان مفاهیم واضح، واژه‌های اضافی به كار برده شود؛ بنابراین از بكارگیری بیش از حد مترادف‌ها و آوردن صفات متعدد و طولانی خودداری شود.
۴) گزیده نویسی:
زبده‌ترین مطالب باید از متن اصلی استخراج و در قالب كوتاه‌ترین جملات عرضه شود
۵) آوردن نكات مهم:
پرداختن به جوهر‌ه‌ی اصلی متن و پرهیز از ورود به مباحث حاشیه‌ای و جزئیات یك اصل مسلم در چكیده‌نویسی است
۶) ساده و روان نویسی:
از زبان رایج استفاده گردد و از آوردن عبارت‌ها و جمله‌های نامصطلح پرهیز شود. سلامت و روانی را نباید فدای اختصار كرد؛ بنابراین از به كارگیری كلمات و عبارت‌های گنگ، دو پهلو، مبهم و غامض خود داری شود.
۷) امانت داری:
هدف و پیام اصلی نویسنده باید كامل و صحیح منتقل شود و نباید مورد تحریف یا تغییر قرار گیرد. هر چند حفظ عبارات متن اصلی جز در مواردی كه روی آن‌ها عنایت و تاكید خاصی است الزامی نیست؛ اما در صورت امكان بهتر است چكیده نویسی با حفظ عبارات متن اصلی انجام گیرد.
۸) انسجام و هماهنگی:
جملات باید پیوسته، منسجم و با چینشی منطقی به دنبال هم بیایند و نباید منفصل، گسیخته و از هم جدا باشند.
۹) پرهیز از تكرار:
باید از تكرار و ارایه‌ی یك مطلب از دو راه (تفنن در نگارش) پرهیز شود.
۱۰) گزارشی بودن:
افكار وعقاید شخصی نباید در چكیده دخالت داده شوند. چكیده نویس باید از تغییر معنای اصلی متن، تفسیر و ارایه نظر و انتقاد از آن خود داری كند و تنها آن چه را كه در متن اصلی است، گزارش دهد.
۱۱) پرهیز از حدسیات:
چكیده‌نویس باید تاكیدات، اولویت‌ها و زبان نویسنده را منعكس كند و در این مسیر لازم است از آوردن حدسیات پرهیز و تنها به حقایق و مسلمات بر گرفته از متن بسنده نماید.
۱۲) رعایت نكات ویرایشی و دستوری:
در یك چكیده رعایت نكات دستوری و ویرایشی و نیز هماهنگی و یك نواختی زمان افعال (گذشته یا حال بودن) الزامی است.
بهتر است نتایج و یافته‌ها با زبان حال بیان شوند.
۱۳) كامل بودن جملات:
جملات باید كامل باشند و افعال، حروف اضافه و حروف تعریف نباید حذف شوند بنابراین از آوردن عبارت‌های تلگرافی و بریده بریده پرهیز شود.
۱۴) خبری بودن جملات:
از بكار بردن جمله‌های سؤالی و جمله‌هایی كه بیش‌تر بیان كننده‌ی شك و تردید، تعجب، حدس و تخمین باشند خودداری شود. بنابراین آوردن علامت سوال (؟)‌و علامت تعجب (!) موردی ندارد.
۱۵) رعایت سبك نویسنده:
لازم نیست سبك نگارش متن اصلی در چكیده نویسی حفظ شود؛ زیرا چكیده نویسی‌ كاری فنی و علمی است نه كاری ادبی. با این حال بهتر است سبك و چینش مطالب در چكیده، آینه‌ای از سبك و نظم نویسنده باشد. مگر در مواردی كه برای تغییر و اصلاح
دلیل قانع كننده‌ای وجود داشته باشد.
۱۶) مآخذ‌شناسی:
‌در مواردی كه چكیده جدای از متن اصلی عرضه می‌شود، لازم است اطلاعات كتاب شناختی به طور كامل آورده شوند.● انواع چكیده‌ها:
۱) چكیده‌ی تمام نما«Informative Abstract»این نوع چكیده آیینه‌ای تمام نما و روشن از فشرده‌ی تمامی بحث‌های اساسی و یافته‌های مدرك اصلی است و تا آن جا كه ممكن است كمیت و كیفیت اطلاعات موجود در یك مدرك را با جمله‌های خبری ارایه می‌دهد. این نوع چكیده در مواردی كه رئوس مطالب و اطلاعات سطحی از مدرك مورد نیاز باشد، به عنوان جانشین مدرك ایفای نقش می‌كند. پوشیده نیست كه چكیده‌ی تمام نما طولانی‌تر از سایر چكیده‌ها است. گزارش‌های كوتاه و مقالات مجله، چكیده‌هایی در حد «۱۰۰» تا «۲۵۰» كلمه را طلب می‌كنند؛ ولی برای گزارش‌های مفصل و رساله‌ها تا «۵۰۰» كلمه مناسب‌تر است. طول چكیده‌ باید با حجم اطلاعات مدرك متناسب باشد، بنابراین نمی‌توان طول معینی را برای چكیده تمام نما در نظر گرفت.چكیده تمام نما كامل‌ترین نوع چكیده و از نظر تهیه مشكل‌تر و هزینه‌برتر است.
۲) چكیده‌ی راهنما«Indicative Abstract»چكیده‌ی راهنما در بردارنده‌ی تمامی مباحث اساسی و یافته‌های مدرك اصلی نیست، بلكه مطالب كلی و اساسی مدرك را ارایه می‌كند. این چكیده بیش‌تر برای نشان دادن مقالات، كتاب‌ها، خلاصه‌مذاكرات كنفرانس‌‌ها، مقاله نامه‌ها و كتاب‌شناسی‌ها به كار می‌رود. در چكیده راهنما كوشش نمی‌شود كه یك گزارش واقعی از محتوای مقاله آن چنان كه در چكیده‌ی تمام نما است، ارایه شود. در چكیده راهنما، عبارت «پرداخته شده است»‌، «بررسی شده است» و « بحث شده است» فراوان به چشم می‌خورد.چكیده‌ی راهنما ـ بر خلافت تمام نما‌ـ‌نمی تواند جانشین واقعی برای اصل مدرك باشد زیرا شیوه‌‌ی كار در آن سطحی‌تر از چكیده‌ تمام نما است و ارزش آن كم‌تر از چكیده‌ تمام‌نما است. به سبب سریع‌تر، آسان‌تر و كم هزینه‌تر بودن تهیه این نوع چكیده معمول‌ترین نوع چكیده،‌چكیده راهنما است و غالباً وقتی از چكیده به طور مطلق یاد می‌شود، منظور همان چكیده راهنما است. جمله‌های این نوع چكیده، توصیفی‌اند و طول آن به طور متوسط «۷۵» تا «۱۵۰» كلمه است.
۳) چكیده‌ی «تمام‌نما ـ راهنما» «Indicative- Informative Abstract»این نوع چكیده، مناسب‌تر از چكیده‌ی تمام نما و چكیده‌ی راهنمای محض است. قسمت‌هایی از این چكیده به سبك تمام‌نما نوشته می‌شود در حالی كه از بخش‌های دیگر آن كه اهمیت كم‌تری دارند، چكیده‌ی راهنما تهیه می‌شود. با این سبك می‌توان حداكثر اطلاعات را در حداقل حجم انتقال داد.
● چكیده‌ی مؤلف:
چكیده‌ای است كه نویسنده‌ی مدرك كه بر موضوع احاطه دارد آن را تهیه می‌كند و هم زمان همراه با اصل مدرك چاپ می‌شود. از نظر تئوری یك چكیده‌ی مؤلف چنان چه در شرایط خوبی تهیه شود، نوشته‌ای است كه دوبار توسط یك فرد با یك طرز فكر تهیه شده است این چكیده شكل ساده‌تر مطلب است و تغییر و اصلاح آن برای مؤسسات خدمات چكیده‌‌نویسی راحت‌تر است.چكیده‌های مؤلف اغلب در جهت علایق استفاده كنندگان سازمان‌های چكیده‌نویسی تهیه نمی‌شود و لذا این نوع چكیده را تنها می‌توان درآمدی بر اصل مطلب دانست و باید آن‌ها را به طور كامل كنترل و ویرایش كرد.

پی‌نوشت‌ها:
۱. برای تشخیص درست واژه‌های كلیدی؛ از اصطلاح‌نامه‌ها، به خصوص اصطلاح‌نامه‌های تخصصی علوم‌اسلامی باید كمك گرفت.
۲. انواع دیگری از چكیده‌ وجود دارد كه از آوردن آن‌ها خود دارای می‌شود، برای نمونه «چكیده‌ی نكات برجسته» نوعی از چكیده است كه به منظور جلب توجه خواننده به یك مقاله و برانگیختن اشتیاق او برای خواندن مطلب تهیه می‌شود. چكیده نكات برجسته (رئوس مطالب) در برخی از مجلات ردیف اول، مآخذ مربوط به مقاله و مندرجات آن را نیز شامل است. البته نباید تصور كرد این نوع چكیده تصویر كاملی از مقاله را ارایه می‌دهد. این نوع چكیده حكم جرقه‌ای برای برانگیختن حس كنجكاوی و تشویق خواننده را دارد. از آن جا كه «چكیده‌ی برجسته»‌نمی ‌تواند مستقل از مقاله بیاید و لازم است كه همراه آن باشد لذا یك چكیده واقعی شمرده نمی‌شود.
منابع:
مهدوی، محمد‌تقی. (۱۳۶۷). چكیده‌نویسی مفاهیم و روش ها، مركز اسناد و مدارك علمی ایران، تهران.
شیری، علی اصغر و دیگران. (۱۳۵۷). مرزهای نو در اطلاع‌رسانی، انتشارات چرتكه، تهران، بهرا.
فاگمن، پیتر ـ مترجم علی مزینانی. (۱۳۷۴). ‌تحلیل موضوعی و نمایه‌سازی، كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران.
سلطانی پوری و دیگران. (۱۳۶۵). اصطلاح‌نامهٔ كتابداری، كتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران.
اعتمادی، پریچهر. چكیده و چكیده‌نامه، اطلاع‌رسانی نشریه فنی مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران، دروه دوم، شماره ۴.
موحد، ضیاء. (۱۳۵۱). چكیده و چكیده‌نویسی (۱)، اطلاع‌رسانی نشریه فنی مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران، دوره اول، شمراه دوم، دی.
موحد، ضیاء و دیگران. (۱۳۵۳). چكیده نویسی (۲)، اطلاع‌رسانی نشریه فنی مركز اطلاعات و مدارك علمی ایران، دوره سوم، شماره ۱ و ۲، بهار و تابستان.
فصلنامه كتاب‌های اسلامی، مؤسسه پارسا، سال دوم، شماره ۵، تابستان (۱۳۸۰).
نوشته: مهدی نجیبی
عضو هیئت علمی اصطلاحنامه علوم اسلامی

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی