خدمات اطلاع رسانی کشاورزی برای کشورهای جهان سوم

● مشكلات، توسعه و دور نماها*
در این مقاله نقشی را كه خدمات بین المللی اطلاع رسانی كشاورزی می تواند در فرآیند توسعه ایفا نماید، نشان داده می شود. رئوس مهمترین مشكلاتی كه كاركنان خدمات اطلاع رسانی در كشورهای در حال توسعه با آن رو به رو هستند، بیان می گردد. سپس از چگونگی سازمان دادن بهترین خدمات اطلاعاتی برای استفاده كنندگان در كشورهای جهان سوم بحث می شود.كشاورزی در توسعه اقتصادی و اجتماعی بیشتر كشورهای جهان سوم نقش تعیین كننده ای دارد، و علی رغم تلاش برخی از كشورها در سرعت بخشیدن به فرآیند صنعتی شدن، واضح است كه بطور كلی باید به توسعه كشاورزی اولویت داده شود. اگر چه بخش كشاورزی سهم عمده ای (سی ـ چهل درصد) در تولید ناخالص ملی بسیاری از كشورهای در حال توسعه دارد، مع هذا، اهمیت آن بیشتر بعنوان یك منبع اشتغال مطرح است، زیرا در كشورهای در حال توسعه میانگین جمعیت روستایی بیش از ۶۶ درصد كل جمعیت برآورد گردیده است و در بسیاری از این كشورها، بخش كشاورزی موجبات اشتغال پنجاه تا هفتاد و پنج درصد كل نیروی كار را فراهم می آورد.در بسیاری از كشورهای در حال توسعه، تفاوت چشمگیری بین مزارع توسعه یافته و بخش مزارع كشاورزان خرده پا كه اغلب برای امرار معاش خود كار می كنند، مشاهده می شود. كشتزارهای توسعه یافته در سایه پشتوانه مالی و مدیریت حرفه ای، خیلی زود شیوه های نوین را پذیرا می شوند و عموما" در هر واحد سطح از یك گیاه مشابه، محصولی بهتر از كشاورزان خرده پا بعمل می آورند. صفت مشخصه كشاورزان خرده پا كه اغلب در حد معیشت سالانه خود كشت می كنند، كوچك بودن قطعات زمین و پائین بودن سطح تولید آنهاست. گرچه در سالهای اخیر با معرفی انواع محصولات بهتر میزان محصول افزایش یافته است، اما كشاورزان خرده پا بعلت عدم سهولت دسترسی فوری به اعتبارات كشاورزی، تكنولوژی جدید و تسهیلات دیگر هنوز هم روی قطعه های كوچك زمین خود یا زمینی كه از مالكان بزرگ اجاره كرده اند، فقط گذران زندگی می كنند. سیاست اصلاحات ارضی در بسیاری از كشورها بر آنست كه توزیع عادلانه تر زمین را به مرحله اجرا در آورد تا به این ترتیب فرصتهای بیشتری برای كشاورزان خرده پا فراهم آید. این سیاستها غالباً با برنامه هایی همراه هستند، تا موجبات دسترسی به اعتبارات مالی و تكنولوژی نوین را فراهم آورند.گردآوری، آماده سازی و اشاعه اطلاعات، یك بخش اساسی از فرآیند توسعه بشمار می آید. انواع مختلف اطلاعات، مورد نیاز انواع مختلف استفاده كنندگان است. اداره كنندگان حكومت، مسئولان بانكهای توسعه، مدیران مزارع و كارخانه ها، كاركنان ترویج و تعلیم، دانشگاهیان، دانشمندان، مشاوران توسعه و آخر از همه ـ ولی نه كمتر از همه ـ خود كشاورزان، نیاز به اطلاعات صحیح و بموقع دارند، تا بتوانند تصمیمات درست اتخاذ نمایند.در این گزارش، كوشش كرده ام تا نقشی را كه خدمات بین المللی اطلاع رسانی كشاورزی می تواند در جریان رشد ایفا نماید، نشان دهم. نخست رئوس مهمترین مشكلاتی را كه كاركنان خدمات اطلاع رسانی در كشورهای در حال توسعه با آن مواجه اند، بر می شمارم و سپس درباره راههای مقابله با این مشكلات و اینكه چگونه می توان بهترین خدمات اطلاع رسانی را برای استفاده كنندگان كشورهای جهان سوم سازمان داد، بحث می كنم. مشكلات خدمات اطلاع رسانی در كشورهای در حال توسعه:آغاز فعالیت و یا گسترش خدمات اطلاع رسانی در كشورهای در حال توسعه با مشكلات متعددی مواجه است، كه می توان مهمترین آنها را بشرح زیر مشخص كرد:
۱) كاركنان:
در حال حاضر بیشتر كشورهای در حال توسعه با كمبود شدید كتابدار تربیت شده و دانشمندان علم اطلاع رسانی رو به رو هستند. خوشبختانه این مشكل توسط سازمانهای بین المللی از جمله فدراسیون بین المللی دكومانتاسیون (FID) و یونسكو (UNESCO) تشخیص داده شده و آنها در برنامه هایشان اولویت را به كشورهایی می دهند كه در این مورد استحقاق بیشتری دارند. یك مشكل اساسی در بسیاری موارد طرز تلقیهاست. مثلاً استفاده كنندگان غالباً، دانشمندان علم اطلاع رسانی را با كارمندان تعلیم نیافته كتابخانه اشتباه می گیرند و اغلب این تصور به مدیریت هم تسری می یابد تا جایی كه در كاهش شان و دستمزد آنان نیز منعكس می شود. این عوامل سبب می گردد كه تازه واردین به سختی جذب این حرفه شوند.
۲) ارتباطات
حتی در كشورهای صنعتی كه خدمات اطلاع رسانی كشاورزی توسط ایستگاههای كوچك و متعدد تحقیقاتی، مراكز آموزشی و نظایر آن انجام می گیرد، بعلت پراكندگی در سراسر كشور، اغلب از مراكز جمعیت و منابع كتابخانه ملی دورند. در كشورهای در حال توسعه، این مشكل به لحاظ كمی خطوط تلفن، خدمات پستی، ناكافی بودن جاده ها و خطوط راه آهن، شدت بیشتری پیدا می كند. این فاصله ها نه فقط خدمات پستی و سایر ارتباطات را به تاخیر می اندازد، بلكه موجب كاهش ارتباط این قبیل مراكز با یكدیگر می شود و برای كاركنان جوان و تازه آموزش دیده خدمات اطلاع رسانی نیز كه مستعد بهره گیری از تمام توان خود هستند، دشواری بوجود می آورد.
۳) سازمان:
فقدان هماهنگی، توسعه تدریجی موسسات دولتی و تجدید سازمان مكرر در بسیاری از كشورهای در حال توسعه، موجب دوباره كاری كوششها و به هدر رفتن منابع می شود. هماهنگی همه خدمات مورد بحث در تهیه اطلاعات، بنحوی كه در نظام ملی اطلاع رسانی یونسكو (NATIS) [۱]بعنوان الگوی قابل آزمایش طرحریزی شده است. وقتی كه اشاعه اطلاعات، وظیفه بسیاری از وزارتخانه ها و موسسات مختلف است، فوق العاده مشكل بنظر می رسد.
۴) منابع:
علی رغم گسترش اخیر كتابخانه ها در پاره ای از مناطق، بسیاری از كشورهای در حال توسعه از عدم سهولت دستیابی به بسیاری از مهمترین كتابها و مجلات رنج می برند. یك مجله خوب و سودمند فقط در یك یا دو كتابخانه نگهداری می شود. لاوانی[۲] در بررسی میزان دستیابی به مجله‌های كشاورزی گرمسیری موجود در كتابخانه های نیجریه، دریافت كه در مورد مجلات منتشر شده در آفریقا نسبت عناوینی كه در كشور موجود نیستند به عناوین موجود، حتی خیلی بیشتر از همین نسبت در مورد مجلاتی است كه در كشورهای صنعتی بچاپ رسیده اند و این، نشاندهنده مشكلات سازمانی و توزیع ناشرین آفریقایی است.نكته مهم دیگری كه از مطالعات لاوانی بدست آمد، مسئلهٔ زبان بود. هشتاد درصد عنوانهای اسپانیایی و پرتغالی در نیجریه در دسترس نبود، حال آنكه همه مجلات پرتغالی زبان از كشورهایی بودند (برزیل، موزامبیك، آنگولا) كه با شرایط زیستی نیجریه مشابهت زیادی داشتند. موقعیت برتر نشریات انگلیسی زبان (هفتاد درصد در زمینه كشاورزی گرمسیری) و اهمیت نسبی مواد به زبان فرانسه (ده درصد)، اسپانیایی (ده درصد) و پرتغالی (هفت درصد)، نشان می دهد كه حجم زیاد مواد اطلاعاتی به زبانهای مزبور، برای بسیاری از استفاده كنندگان در كشورهای در حال توسعه كه معمولاً امكانات ترجمه نیز به آسانی در دسترشان نیست، سدی ایجاد می كند.
۵) وضع مالی
محدودیتهای شدید مالی در بیشتر كتابخانه ها و مراكز اطلاعاتی كشورهای در حال توسعه امری بدیهی است. این مشكلات در اثر مقررات كنترل ارز در بسیاری از كشورهای در حال توسعه و هزینه نسبتا" بالای تهیه مجلات و كتابها و خدمات اطلاعاتی از كشورهای صنعتی، شدیدتر می‌شود. متاسفانه بسیاری از بخشهای مدیریت و تمامی سازمانهای كمك دهنده به استثنای تعداد كمی از آنها از جمله مركز بین المللی تحقیقات توسعه (IDRC) بنظر نمی رسد كه كاملا" اهمیت حیاتی حمایت از خدمات اطلاعاتی را احساس كرده باشند. با اینهمه، نباید تصور كرد كه اگر مسئله مالی حل شود، مسائل دیگر از اهمیت چندانی برخوردار نخواهند بود، حتی در كشورهایی مثل عربستان سعودی كه در سالهای اخیر گامهای بزرگی برای توسعه كتابخانه ها برداشته اند، هنوز هم مشكلات سازمانی و محدودیتهای نیروی انسانی وجود دارد.
● نقش خدمات بین المللی اطلاع رسانی:
بنابراین، در مقابله با این زمینه هاست كه ناچاریم نقش تهیه كنندگان بین المللی اطلاعات را بررسی كنیم. با وجودی كه معمولاً شدت این مشكلات در همه كشورها یكسان نیست، مع هذا، همه آنها باید توسط نظامهای بین المللی كه مایلند به استفاده كنندگان در كشورهای جهان سوم خدمات اطلاعاتی ارائه دهند، در نظر گرفته شوند.همانطور كه ملاحظه شد، اطلاعات كشاورزی مورد نیاز طبقات وسیعی از استفاده كنندگان، از مدیران و مسئولان امور مالی گرفته تا محققین و كاركنان توسعه و ترویج است. معمولاً برای خدمات بین المللی اطلاع رسانی مقدور نیست كه به این گروهها، بویژه خود كشاورزان یعنی، استفاده كنندگان نهایی از بیشترین اطلاعات كشاورزی، مستقیما" كمك كنند. بنابراین بواسطه هایی نیاز خواهد بود كه مسئولیت تنظیم مجدد اطلاعات، در جهتی متناسب با نیازها و شرایط محلی استفاده كنندگان را بعهده گیرند. در این میان نمی توان نقش مروجین یا مشاورین كشاورزی را در انتقال نتایج تجارت آزمایشگاهی و عملی به منافع محسوس (مثل افزایش بازدهی محصول و توسعه رفاه جمعیت روستایی) خیلی مهم شمرد؛ زیرا برای انتخاب اطلاعات مناسب و ارائه آن به طریق مناسب دانش محلی آنها از محیط زیست و مشكلات اجتماعی روستاییان ناچیز است. متاسفانه در مورد خدمات جاری اطلاع رسانی كشاورزی، مطالعات اخیر نشان داده است كه حتی در كشورهای صنعتی خدمات موجود نیازهای اطلاعاتی مروجین را بخوبی و بنحو رضایتبخش برطرف نمی كند.در سالهای اخیر مراكز تخصصی اطلاع رسانی كشاورزی بسیاری در كشورهای در حال توسعه ایجاد شده است. در اینجا منظور، هم دپارتمانهای اطلاعاتی مراكز بین المللی است كه توسط گروه مشاوران تحقیقات بین المللی كشاورزی [۳](CGIAR) تامین مالی می شوند، و هم مراكز تحقیقاتی یا آموزشی كه توسط حكومتهای ملی یا منطقه ای تاسیس می یابند. این مراكز اطلاع رسانی هر یك فعالیت خود را در جهت محصول معینی (یا گروه كوچكی از محصولات) و یا در جهت اولویتهای خاص كشاورزی كشورشان و یا كشورهای منطقه متمركز می كنند. طبیعتا"، این ویژه كاریها در تحقیقات یا فعالیتهای دیگر كاركنان كشاورزی این مراكز نیز منعكس می شود. در نتیجه، این مراكز مطلوب بوجود می آیند تا بعنوان واسطه های دسترسی به نظامهای بین المللی و گزینش، پردازش و تنظیم مجدد مواد برای اشاعه بین استفاده كنندگان خود عمل كنند. این فرآیند تنها شامل خدمات معمول اشاعه اطلاعات گزیده (SDI) و خدمات تحقیقاتی گذشته نگر نخواهد بود؛ بلكه همچنین وظایف تهیه منظم مجموعه های تخصصی چكیده نامه ها و نمایه نامه ها ـ مانند آنچه كه بوسیله مركز اطلاع رسانی كاساوا در مركز بین المللی كشاورزی گرمسیری [۴](CIAT) كلمبیا و بانك اطلاعاتی كشاورزی آسیا [۵](AIBA) در فیلیپین انجام می گیرد ـ را نیز در بر می گیرد. تهیه خبر نامه ها، آگاهی نامه ها، تنظیم ترجمه ها و توزیع روزآمد بررسیها در مورد موضوعهای معین برای مروجان، نیز می تواند وظایف مفید و بسیار مناسب این مراكز تخصصی باشد.بدیهی است كه مراكز مزبور برای انجام موثر این نقش واسطه گرانه، نیاز به هماهنگی و زیربنای ارتباطاتی مناسب دارند. ایجاد شبكه های اطلاع رسانی ملی، منطقه ای و بین المللی برای موفقیت آنها در عمل ضروری است. برای ایجاد چنین فضایی لازم است كه روح همكاری ثمر بخشی بین كشورهای در حال توسعه و كشورهای صنعتی بوجود آید. مع هذا، همواره باید بخاطر داشت كه توسعه نظام باید متناسب با نیازهای استفاده كنندگان و شرایط حاكم بر كشوری باشد كه می خواهد از آن نظام استفاده كند. در برخی از كشورهای در حال توسعه نظامهای كامپیوتری موفقی ایجاد شده است؛ اما از كامپیوتر نباید صرفاً بخاطر خود كامپیوتر استفاده كرد. بیشتر طرحهای بزرگ در مورد شبكه های همبسته، و حتی گاهی طرحهای پیاده شده، بدون انجام مطالعات اولیه بر اساس علم اطلاع رسانی ـ برای شناخت استفاده كنندگان، نیاز آنها و توانایی نظام در تهیه پاسخهای مناسب ـ صورت گرفته ی است. حال آنكه فی المثل، توسعه نظامهای ساده مبتنی بر تهیه فتوكپی از فهرست مندرجات (مانند خدمات ادبی آفریقای شرقی[۶] و فهرست CIAT در علوم كشاورزی) برای استفاده كنندگان فوق العاده مناسب و موثرتر است از تمركز مساعی حول یك شبكه خودكار نسنجیده و پرخرج كه اگر مآلا" به كار هم بیفتد، امكان ندارد آنچه را كه استفاده كننده ـ آنهم به شكل دلخواه ـ می خواهد، به او بدهد. در هر حال، در بسیاری از كشورهای در حال توسعه كمك های فنی و خدماتی برای حمایت از چنین نظامهای مشكل و پیچیده ای فراهم نیست. بنابراین باید دید كه مراكز تخصصی به چه نوع خدمات بین المللی نیاز دارند. چنین بنظر می رسد كه دریافت چكیده ها و نمایه های چاپی، و همچنین بستگی به امكانات موجود، تهیه نوارهای مغناطیسی ترجمه شده از بانكهای داده ها مناسبت بیشتری با نیازهای این مراكز داشته باشد. البته این خدمات بستگی به موضوع مورد علاقه مركز، استفاده كنندگان عمده و زبان انتخابی مجموعه آنها دارد. در میان بسیاری از مراكز اطلاع رسانی كشاورزی تنها یكی از آنها با ارائه فهرست جامعی از منابع جهانشمول كشاورزی، به همه گروههای استفاده كننده خدمت می كند و آن نظام اگریس (نظام بین المللی اطلاع رسانی برای علوم و فنون كشاورزی)[۷] سازمان خواروبار كشاورزی است. خدمات سایر نظامها بیشتر هدفهای محدودی دارند. برخی از آنها ممكن است خدمات جهانی اطلاع رسانی كشاورزی كه مواد مهم علمی را در بر می گیرد، ارائه دهند، مانند دفتر كشاورزی كشورهای مشترك المنافع [۸](CAB) و چكیده نامه كشاورزی گرمسیری [۹](ATA) كه منتخبی است از مواد سودمند عملی برای كاركنان توسعه و ترویج كشاورزی در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری. بنابراین خدمات آنها بسیار متفاوت و شامل انواع موادی می گردد كه موضوع فعالیت آنها را تشكیل می‌دهد.ATA تمایل خاصی به اطلاعات كاربردی در سطح محلی دارد كه بیشتر بصورت دستورالعمل است، بهمین دلیل این بررسیها می تواند در امر توسعه و ترویج مفید باشد. در حالی كه CAB صرفاً به استخراج اطلاعات از نوشته های مجلات اصلی برای استفاده كاركنان توسعه و ترویج نمی پردازد، بلكه اطلاعاتی را شامل می شود كه جای دیگر منتشر نمی شوند. بررسی تطبیقی كه بین CAB و AGRICOLA، بانك داده های كتابخانه ملی كشاورزی آمریكا[۱۰] بعمل آمده، نشان می دهد كه معمولاً مطالب AGRICOLA نسبت به CAB عملی تر و وسیعتر است. به این ترتیب، حتی اگر چه این بانكهای داده ها همه شامل مواد كشاورزی عمومی در رابطه با كشورهای در حال توسعه است؛ ولی با این وجود اشتراك بین آنها خیلی قابل ملاحظه نیست.اگر مراكز تخصصی مایل باشند كه علاوه بر كشاورزی عمومی منابع دیگری هم در اختیار داشته باشند، لازم است كه از بانكهای داده های مناسب دیگر نیز استفاده كنند: از جمله BIOSIS[۱۱] كه از جنبه‌های بیوشیمی و فیزیولوژی محصول شناسی بسیار مفید است و چكیده نامه شیمی[۱۲] كه شامل مواد ارزشمندی برای تكنولوژی كود، خاكشناسی و آفت كشی است و همچنین چكیده تكنولوژی و علوم غذایی (FSTA)[۱۳] كه طبیعتا" برای زمینه كار این قبیل مراكز تخصصی منبع ارزشمندی است. اكنون باید دید كه سازمانهای بزرگ بین المللی چه نوع تولیدات و یا خدمات دیگری را می توانند برای كمك به مراكز تخصصی یا سایر واسطه هایی كه وظیفه آنها اشاعه اطلاعات برای استفاده كنندگان است، تدارك ببینند.همانطور كه ملاحظه شد در بسیاری از موارد نظامهای بین المللی خدمات خود را با پوشش موضوعی وسیعی ارائه می دهند، در حالی كه بعضی از مراكز ملی یا منطقه ای ممكن است احساس كنند كه قابل دسترس ساختن تمام این اطلاعات لازم است، سایر مراكز كوچكتر و تخصصی تر، در یك شبكه ملی، ممكن است اكثر مواد موجود در چنان مجموعه جامعی را كم ارزش تشخیص دهند. بنابراین در بسیاری از موارد، خود تهیه كنندگان مایل به تنظیم مجدد تولیداتشان برای خدمت به گروههای كوچكتر استفاده كننده، خواهند بود. یك روش آنست كه بانك داده ها را به آگاهی نامه‌های متعدد و جداگانه تقسیم كرد. البته CAB چكیده نامه های خود را به این طریق آغاز كرد و تركیب آنها بصورت یك بانك داده های خیلی بزرگ كشاورزی عمومی، تنها در نتیجه فرآیند تولید كامپیوتری فراهم آمد كه در اوایل دههٔ ۱۹۷۰ معمول گردید. بعلاوه، كامپیوتری شدن بانك داده های CAB موجب انتشار مجلات دوباره تنظیم شده جدید شامل چكیده های منتخب از كل بانك داده ها (از جمله چكیده های آبیاری و زهكشی)[۱۴] شد. بهمین ترتیب مجلات تخصصی دوباره تنظیم شده را می توان از طریق همكاری با دیگر تهیه كنندگان فراهم نمود. (برای مثال CAB چكیده نامه ذرت خوشه ای و ارزن[۱۵] را با همكاری ATA و FSTA و موسسه محصولات گرمسیری در لندن[۱۶]، منتشر می كند). بسیاری از تهیه كنندگان، خدمات اشاعه اطلاعات گزیده (SDI) را پیشنهاد می كنند. این هم روش دیگری است كه ممكن است بانك داده ها را بخشهای كوچكتر و در ارتباط بیشتر با نیازهای یك مركز تخصصی تجزیه نماید. طبیعتا" خدمات SDI ممكن است فوق العاده اختصاصی باشد و متناسب نیاز فرد تدارك دیده شود (و به این ترتیب نقش واسطه گری مركز تخصصی كنار گذاشته شود)، ولی همچنین ممكن است كه این خدمات، كلی تر و مطابق با فعالیتهای عمده یك مركز تخصصی باشد. تهیه كتابشناسیها و فهرست خواندنیها كه هر یك بر اساس درخواست معینی تالیف شده باشند و یا بصورت یك سلسله انتشارات توسط تهیه كنندگان عمده منتشر شوند، می تواند برای مراكز تخصصی فوق العاده مفید باشد.بیشتر خدمات بین المللی اكنون قادرند كه از بانك داده های خود تحریرهای ماشینخوان روی نوارهای مغناطیسی تهیه كنند. مشكلی كه ممكن است در اینجا بوجود آید اینست كه تهیه كننده می تواند هر شرایطی را كه مناسب می بیند در تنظیم قرارداد اعمال نماید و این در بعضی موارد ممكن است فوق العاده پیچیده باشد. محدودیتها و هزینه زیاد استفاده از نوار برای خدمات SDI، بویژه برای مراكز تخصصی ممكن است مشكل باشد. البته با توجه به وضع تهیه كنندگان نوار باید گفت كه برخی از تهیه كنندگان محدودیتهایی را اعمال می كنند كه بنظر می رسد فقط مانع جریان آزاد اطلاعات به استفاده كننده می گردد، حتی در پاره ای از موارد ممكن است برای خود تهیه كننده نیز مقرون بصرفه نباشد.نقش آگاهی رسانی خدمات بین المللی چه بوسیله مجلات، آگاهی نامه های تخصصی، خدمات اشاعه اطلاعات گزیده، كتابشناسیها و چه بوسیله نوارهای مغناطیسی، بسیار خوب است، اما آنچه واقعا" استفاده كننده می خواهد، اطلاعات است ـ غالباً یك مرجع كتابشناختی به تنهایی كفایت نمی‌كند. تهیه كننده بانك داده ها به دو طریق زیر می تواند كمك كند:
۱) از طریق درج چكیده های تمام نما در نشریاتش؛ و
۲) از طریق واسپاری مدرك یا ارائه خدمات فتوكپی.
▪ ارائه درست چكیده های تمام نما می تواند تا حدی، جانشین مدارك اصلی گردد. این یك جنبه فوق العاده مهم تهیه اطلاعات در كشورهای در حال توسعه و حتی كشورهای صنعتی است كه استفاده كنندگان، خدمات اشاعه اطلاعات گزیده حاوی چكیده را به موادی كه فاقد آنند، ترجیح می دهند. ATA اطلاعات گزیده خود را اختصاصا" برای كشورهای در حال توسعه طراحی نموده است. در حالی كه فرآیند اشاعه اطلاعات گزیده مشابه فرآیند سایر خدمات است، ولی برونداد آن بصورت معمول و مرسوم نیست.استفاده كنندگان، علاقه مندند كه نظامهای بایگانی كارتی خود را داشته باشند، و لذا بطور طبیعی ترجیح می دهند كه برونداد اشاعه اطلاعات گزیده روی كارتهایی باشد كه بتوانند به آسانی آن را در سیستم خودشان تركیب كنند. برونداد اشاعه اطلاعات گزیده ATA مركب از كارتهای بایگانی در اندازه های استاندارد ۱۲۵*۷۵ میلیمتری است. اندازه این كارتها با اندازه كارتهای معمولی فهرستنویسی كتابخانه ها كه در برگه دانها نگهداری می شود متناسب است و در بردارنده همه اطلاعاتی است كه در ATA مورد استفاده قرار می گیرد. مثل جزئیات كتابشناختی، واژه های موضوعی و چكیده ها. از آنجا كه این كارتها تایپ كامپیوتری هستند ـ نه اینكه صرفاً با چاپگر كامپیوتری چاپ شده باشند ـ لذا روی یك كارت برای هر موردی جای كافی وجود دارد و فقط گاهی اوقات، برگه دنباله لازم می شود. از اینرو، كارتهای مزبور در سیستم كارتی موجود، چه فردی و چه سازمانی باشد، بسادگی قابل جا به جایی، خواندن و ادغام می باشند.
▪ فقط چند مورد معدود وجود دارد كه استفاده كننده را می تواند بیش از این خسته كند كه مرجع مفیدی را بیابد، ولی نتواند نسخه ای از اصل آنرا تهیه كند. برای استفاده كنندگان در كشورهای در حال توسعه، آنچه وجود دارد نسخه برداری مكرر از منابع محدود است. اینكه تهیه كنندگان كوشش كنند كه به استفاده كنندگان در این كشورها خدماتی ارائه دهند، امری اساسی است، آنها یا باید خودشان خدمات تحویل مدرك را ارائه دهند و یا لااقل آنها را راهنمایی كنند كه اصل مجلات و كتابها را از كجا بدست آورند.
● دور نماهای آینده:
بدین ترتیب ما تصویری گویا از تهیه كنندگان بزرگ بین المللی را كه خدمات گوناگون به همه نوع استفاده كننده، بطور مستقیم و یا از طریق واسطه ها ارائه می دهند، بدست دادیم و در راس آن توسعه اخیر مراكز شبكه های تخصصی كه در نقش واسطه و ارزیاب، اطلاعات را برای استفاده كنندگان خود انتخاب و تنظیم می كنند بررسی كردیم. حال باید دید آینده این توسعه و پیشرفتها چه خواهد بود؟كلید پیشرفتهای آتی اطلاعات بین المللی كشاورزی در همكاری و تشریك مساعی است. همانطور كه ملاحظه شد، تقریبا" تا یك درجه معین، همكاری بین تهیه كنندگان و مراكز تخصصی صورت می‌گیرد. مع هذا تا كنون در بیشتر موارد، انتقال اطلاعات تنها از یك طرف انجام گرفته است: از تهیه كننده به مراكز تخصصی. اما با توسعه مراكز تخصصی، فرصتهای هر چه بیشتری برای همكاریهای دو جانبه بوجود خواهد آمد كه منافع هر دو طرف را بدنبال خواهد داشت. این نوع همكاری واقعی بین المللی یكی از دلایل اصلی موفقیت AGRIS در كشورهای در حال توسعه است. در حقیقت، تعدادی از مراكز ملی مورد بحث، مراكزی هستند كه از طریق AGRIS توسعه یافته اند. گسترش این نوع همكاریها به دیگر مراكز تخصصی و تهیه كنندگان بین المللی به مراكز ملی این امكان را می دهد كه بصورت مراكز واقعی و بخش فعال یك شبكه بین المللی درآیند و رضایت شغلی و روحیه كاركنانشان بمیزان زیادی افزایش یابد. به این ترتیب پوشش نظام بلحاظ اینكه مواد قابل دسترس در مراكز تخصصی را نیز شامل می شود، گسترش خواهد یافت و این چیزی است كه برای تهیه كنندگان بین‌المللی به آسانی بدست نمی آید. پرداخت غیر پولی (نظیر تهیه چكیده و ارائه آن به نظام) می تواند جایگزین پرداخت به ارز خارجی باشد كه این خود برای خیلی از كشورهای در حال توسعه منافع زیادی خواهد داشت. دلیل مهم دیگر موفقیت برونداد توزیع شده AGRIS آن است كه مركز پردازش AGRIS در "وین" قادر است مدارك را در شكلهای مختلف (مانند نوارهای مغناطیسی، كاربرگه ها یا درونداد OCR) متناسب با شرایط متداول كشور ارائه دهنده برای ورود به كامپیوتر بپذیرد. این اقدام برای هر نوع همكاری در آینده بایستی مورد توجه قرار گیرد. این حقیقت كه یك نظام كاملا" غیر متمركز می تواند موفق باشد، بوسیله AGRIS در مورد نظام بین المللی اطلاعات هسته ای INIS[۱۷] نشان داده شده است. این واقعیت كه مراكز شركت كننده سهمی برابر در امر سیاست و توسعه نظامها دارند، در پیشرفت علم اطلاع رسانی و شناخت این حرفه در بسیاری از كشورها بسیار موثر بوده است. در حالی كه ممكن است خیلی مشكل باشد كه مفاهیم "عدم تمركز" و "سهم برابر" در نظامهای موجود جا بیفتد، تهیه كنندگان باید مراقب باشند تا همكاری و مشاركت بین آنها بدرستی تقسیم شود تا گمان بهره كشی به همكاری آنها لطمه نزند.گامهای آزمایشی بطرف این نوع همكاریها تقریبا" برداشته شده است. انتشار چكیده نامه زمینهای لم یزرع اخیرا" بعنوان فایل فرعی CAB و بر اساس مواد ارائه شده به CAB توسط مركز اطلاعات زمینهای لم یزرع ALIC[۱۸] در آمریكا آغاز شده است. اگرچه این همكاری بین سازمانها در كشورهای صنعتی صورت می گیرد، مع هذا، علائمی وجود دارد كه نشان می دهد مراكز تخصصی در كشورهای در حال توسعه نیز بزودی وارد طرحهای مشابهی خواهند شد.در حال حاضر گسترش خدمات درون خطی ـ پیوسته ـ (Online) در كشورهای در حال توسعه بعلت هزینه بالای ارتباطات بین المللی راه دور و فقدان شبكه های تلفنی مناسب، راكد مانده است. در سال ۱۹۸۱، ارائه جستجوی پیوسته در مكانهایی مثل ریاض و پكن با اتصال به گره های اروپایی، امكان فنی چنان خدماتی را نشان داده است. بدون شك این خدمات در چند سال آینده با استفاده از تكنولوژی جدیدتری (ارتباطات ماهواره ای) هر چه بیشتر در دسترس كشورهای در حال توسعه قرار خواهد گرفت و موافقنامه های بین المللی هزینه ها را خیلی كاهش می دهد. دستیابی به این تكنولوژی نوین موجب افزایش تقاضا برای خدمات تقویتی و برانگیختن علائق در زمینه همكاریهای آینده بین مراكز تخصصی و تولید كنندگان بانك داده ها خواهد شد.
● خلاصه:
كوتاه سخن آنكه خدمات بین المللی اطلاع رسانی باید مراكز تخصصی را مورد حمایت قرار دهند و در توسعه آنها بكوشند تا به حد "مراكز عالی" واقعی ارتقاء یابند، بطوریكه در زمینه اطلاعات تخصصی خود در جهان مشخص شوند. (چیزی كه فعلا" در مورد پاره ای از آنها می تواند مطرح باشد.) در خیلی از موارد، اگر مراكز ملی و منطقه ای بخواهند به این اهداف دست یابند، ضرورتا" باید به بهسازی ارتباطات داخلی و خارجی و هماهنگی خدمات بین كشورها یا مناطق اقدام كنند. زمانی یك مركز ملی می تواند بطور موثر منابع و تخصصها را متمركز نماید، و در عین حال پایدار نیز بماند كه مركز یك شبكه ملی كارامد قرار گیرد. كشاورزی همچنان اولویت خود را در توسعه اقتصادی و اجتماعی بیشتر كشورهای جهان سوم حفظ خواهد كرد و نیاز برای خدمات اطلاعاتی افزایش خواهد یافت. تنها با همكاری نزدیك بین كشورهای در حال توسعه و كشورهای صنعتی است كه این فراخوان می تواند بطور موفقیت آمیز عملی شود.

Peter Thorpe. “Agricultural Information Services for third world. Problems, Developments and Prosoects”. International forum Information and Documentation, ۱۹۸۲. Vol, ۷, No. ۱, P ۲۱-۲۴.
[۱] - UNESCO’ S National Information System.
[۲] - Lawani, S. M. An Assessment of the Holdings of tropical Agricultural Periodicals in Nigerian Libraries. Nigerian Libraries, ۱۹۷۵, ۱۰, No,۱, ۱-۷.
[۳] - The Consultative Group on International Agricul-tural Research (CGIAR)
[۴] - The centro Internacional de Agricultura tropical (CIAT).
[۵] - The Agricultural Information Bank for Asia (AIBA).
[۶] - East African Literature Service.
[۷] - International Information System for the Agricul- tural Sciences and technology (AGRIS).
[۸] The Commonwealth Agricultural Bureaux (CAB)
[۹] Abstracts on tropical Agriculture (ATA)
[۱۰] The US National Agricultural Library Database (AGRICOLA)
[۱۱] Biosciences Information Service of Biological Abstracts.
[۱۲] Chemical Abstracts.
[۱۳] Food Science and technology Abstracts (FSTA)
[۱۴] Irrigation and Drainage Abstracts.
[۱۵] Sorghum and Millet Abstracts
[۱۶] The tropical Products Institute in London.
[۱۷] The International Nuclear Information System (INIS)
[۱۸] The Arid Lands Information Center (ALIC)

نوشته: پیتر تورپ
ترجمه: محمدتقی مهدوی

منبع : فصلنامه علوم اطلاع رسانی