پرخاشگری در کودکان

پرخاشگری یعنی عملی که به آسیب رساندن به دیگران منتهی می شود البته ممکن است این نوع آسیب رسانی به حالت های گوناگون انجام گردیده و حتی آزارهای روانی نظیر تحقیر، توهین و فحاشی را نیز به همراه داشته باشد.
پرخاشگری یکی از رایج ترین واکنش های کودک نسبت به ناکامی مسدود شدن راه های دست یابی به هدف است که به منظور صدمه زدن به دیگران، کسب پاداش، ارضای نیازها یا رفع موانع انجام می شود.
پژوهش های بی شماری مبین آن است که ناکامی پرخاشگری را افزایش می دهد.
این دیدگاه تحت عنوان «فرضیه ناکامی- پرخاشگری» سابقه ای طولا نی دارد. دو نکته اصلی در این فرضیه عبارتند از:
۱) هر ناکامی می تواند به پرخاشگری بینجامد.
۲) هر پرخاشگری می تواند به ناکامی منجر شود.
● انواع
پرخاشگری ممکن است وسیله ای یا خصمانه باشد. در پرخاشگری وسیله ای کودک با توسل به رفتارهای پرخاشگرانه اسباب بازی یا شی مورد نظرش را از دیگران می گیرد.
این گونه پرخاشگری لزوما خصمانه نیست بلکه ممکن است یک راه حل آموخته شده برای حل یک مساله باشد. در پرخاشگری خصمانه کودک با اعمال پرخاشگرانه قصد آسیب رساندن و صدمه زدن به دیگران را دارد.
● علائم
پرخاشگری را می توان در ۲ دسته پرخاشگری با خود و پرخاشگری با دیگران طبقه بندی کرد. پرخاشگری با خود به صورت احساس خستگی و فرسودگی، دروغگویی، بالا رفتن ضربان قلب و افزایش فشار خون،کاهش دقت، گریه، حسادت و... بروز می کند.
پرخاشگری با دیگران به صورت ایجاد مزاحمت برای اطرافیان، به هم ریختن نظم، دزدی، تخریب، جنگ و ستیز، فحاشی، شکستن اشیا و... مشاهده می شود.
● علل
پرخاشگری ممکن است ناشی از اختلا لا ت و بیماری های جسمانی باشد. همچنین اشکال در عملکرد سیستم مرکزی اعصاب، وجود ضایعات مغزی اختلا ل در ترشح غدد و تحریک هیپوتالا موس بروز رفتارهای پرخاشگرانه می شود. پرخاشگری ممکن است دارای علل محیطی باشد.
از این دیدگاه پرخاشگری رفتاری آموخته شده است. اگر کودک به هدفش نرسد و ناکام شود یکی از رفتارهای او رفتار پرخاشگرانه خواهد بود.
اگر کودکی از طریق توسل به رفتارهای پرخاشگرانه به خواسته هایش برسد، به تدریج می آموزد که در آینده بیشتر از این گونه رفتارها استفاده کند. بدون هیچ گونه تنبیهی کودک پرخاشگرانه باید بفهمد که رفتار وی هرگز پاداشی دریافت نخواهد کرد.
بی توجهی یا توجه افراطی اعضای خانواده به کودک- تنبیه های شدید- تبعیض ها و بی عدالتی ها بین فرزندان حسادت و احساس ناامنی از مواردی است که به بروز رفتارهای پرخاشگرانه منتهی می شود. تحقیقات بسیار نشان می دهد کودکی که امنیت دارد تقریبا از هر نظر بهتر از کودکی رشد می کند که احساس امنیت ندارد. محققین این کودکان را «دارای امنیت عاطفی » نامیده اند.
همچنین نزاع های خانوادگی تربیت نادرست والدین ممانعت از فعالیت های کودک و عدم استفاده صحیح از اوقات فراغت، فقر اقتصادی خانواده و مشاهده رفتارهای پرخاشگرانه و تهدیدآمیز والدین، مربیان و دوستان در مدرسه منتهی به پرخاشگری می شود.
● درمان
در درمان پرخاشگری باید علل ایجاد کننده آن به خوبی شناسایی شود هدف از درمان پرخاشگری به هیچ وجه حذف غریزه پرخاشگری در کودک نیست بلکه هدف آن است که کودکان بیاموزند چگونه پرخاشگری خود را تحت کنترل درآورند و به چه نحوی می توان پرخاشگری آن ها را به سوی اعمال مطلوب تر سوق داد.
درمان پرخاشگری از دو جنبه فردی و اجتماعی قابل بررسی است.
در درمان از بعد فردی درمان با خود کودک انجام می شود و راه های تغییر رفتار از طریق انجام دادن فعالیت های مختلف ورزشی، هنری و... به کودک آموزش داده می شود.
در بعد اجتماعی نیز تا هنگامی که رفتار پرخاشگرانه والدین و دیگر کسانی که با کودک ارتباط دارند تغییر نکند، در رفتار پرخاشگرانه کودک تغییری پیش نخواهد آمد.
به طور کلی اگر بین اعضای خانواده و معلم با کودک رابطه متعادل و سالمی برقرار باشد، رفتارهای پرخاشگرانه کودک به شدت کاسته خواهد شد.

نویسنده : مریم صادقی
دانشجوی کارشناسی ارشد روانشناسی تربیتی

منبع : روزنامه مردم سالاری