ناتوانی اقتصاد متعارف از تبیین مفهوم خودکفایی

نشست اقتصاد سیاسی، استقلال و خودکفایی با حضور جمعی از استادان دانشگاه و صاحبنظران حوزه اقتصادی کشور، به همت بسیج دانشجویی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران برگزار شد.
در ابتدای این نشست حامد عابدی، مسئول بسیج دانشجویی دانشکده اقتصاد دانشگاه تهران با بیان اهمیت مفهوم خودکفایی، دستاوردهای این رویکرد را برای کشور برشمرد و هدف از برگزاری این نشست را آسیب شناسی آرمان های انقلاب اسلامی عنوان کرد.
دکتر فرشاد مؤمنی نیز در این نشست، وارد شدن مفهوم خودکفایی را به ادبیات اقتصادی کشور، به خاطر شرایط خاص کشور در اوایل انقلاب دانست که باعث شد این مفهوم حتی در قانون اساسی نیز وارد شود. وی گفت اما این موضوع که برای کشور اهمیت زیادی نیز داشت در پژوهش های ما قرار نگرفت و هیچ گاه توجهی جدی به آن نشد.
وی در ادامه افزود: ادعای بنده این است که در واقع یکی از دلایل اصلی زیان های وارد شده به کشور عدم توجه به مقوله خودکفایی بوده است و نه توجه بدان؛ ما باید در حوزه عمل و نظر تکلیف خود را با این مفهوم روشن کنیم. مساله مهمی که در خودکفایی وجود دارد چانه زنی است که این قدرت چانه زنی با داشتن قدرت در تولیدات به دست می آید.
مؤمنی، اقتصاددانان ایرانی را به داشتن تفکری که قادر به تبیین مساله خودکفایی نیست، متهم کرد و گفت: اقتصاد متعارف نمی تواند باعث تبیین دقیق مفهوم خودکفایی در اقتصاد ملی شود و از شناخت آن عاجز است. تجربه کشورهای جهان سوم در طی دهه های گذشته زیر عنوان توسعه درونزا مطرح شده است. اگر بخواهیم به آزادی و عدالت که هر دو شعارهای مهمی به حساب می آیند دست یابیم، باید ابتدا بتوانیم استقلال خود را بدست آوریم.
دکتر مؤمنی، به بحث تجارت آزاد در مذاکرات و تصمیمات سازمان تجارت جهانی در جریان مذاکرات دور اروگوئه و سپس دور دوحه پرداخت و یکی از عواقب منفی آن را آزادی تجارت کالاهای فرهنگی برشمرد و کسانی را که فکر می کنند راه بالا بردن فرهنگ، بالا بردن هزینه اندیشه ورزی است، کسانی دانست که دارای تفکری نادرست بوده و نمی دانند چگونه باید با مساله فرهنگ برخورد کنند، این افراد باید اقتضائات زمانه را درک کنند.
وی در ادامه به بررسی آرمان های انقلاب اسلامی پرداخت و افزود: ترکیب خردمندانه ای از عدالت و آزادی در پرتو ژرف اندیشی در حوزه استقلال و توسعه درونزا، برنامه ای است که می تواند آرمان های انقلاب را محقق کند.
سخنرانان بعدی این میزگرد، دکتر موسی غنی نژاد و حجت الاسلام عباس نبوی بودند که دیدگاه های خود را راجع به خودکفایی بیان کردند. دکتر موسی غنی نژاد به بررسی سرمایه داری جهانی از نگاه برخی محققان پرداخت و گفت: به شخصه به چیزی به نام سرمایه داری جهانی اعتقادی ندارم، چیزی که ما در عمل می بینیم روابط اقتصادی جهانی است و نه سرمایه داری جهانی؛ ما می توانیم ادعا کنیم که امپریالیسم سیاسی وجود دارد اما نمی توانیم در مورد امپریالیسم اقتصادی چنین ادعایی را مطرح کنیم این اصطلاح را مارکسیست ها به وجود آورده اند و واقعیت ندارد. چیزی که در دنیای واقعی وجود دارد اقتصاد بازار است.
حجت الاسلام سیدعباس نبوی در مورد اظهارات غنی نژاد به طرح مباحثه پرداخت و در مورد حاکمیت اقتصاد بازار گفت: در هیچ جای دنیا، اقتصاد بازار به معنای واقعی وجود ندارد و اقتصاد همه جا تحت سیطره تصمیمات سیاسی است.
وی عدم توجه دقیق به معانی امپریالیسم را باعث اشتباهات پیش آمده در مورد تفاوت امپریالیسم سیاسی و اقتصادی دانست. به عقیده وی امپریالیسم سیاسی بدون امپریالیسم اقتصادی، بی معنی است و هدف از امپریالیسم سیاسی، کسب سود اقتصادی است، به عبارت بهتر امپریالیسم سیاسی جاده صاف کن امپریالیسم اقتصادی است و این دو از هم مجزا نیستند.
وی برای اثبات مدعای خود به وضعیت مبادلات اقتصادی بین ایران و عراق اشاره کرد که آمریکایی ها به عنوان کسانی که این کشور را به اشغال خود در آورده اند، مانع از صدور آزاد کالاهای ایرانی می شوند در حالی که ایران می تواند بسیاری از نیازهای اقتصادی عراق را بر آورده کند اما امکان این مبادلات داده نمی شود. چیزی که مانع مبادله آزاد با عراق می شود، قدرت سیاسی است نه مزیت های نسبی اقتصادی.
دکتر موسی غنی نژاد در ادامه به تشریح دیدگاه خود در مورد آزادی و منافع آن پرداخت و گفت: معتقد است کشورهای غربی منافع ملت های خود را نیز رعایت نمی کنند چه رسد به منافع کشورهایی مانند ایران.
وی در ادامه افزود: ما نباید به دنبال فرافکنی باشیم و مشکلات خود را به دیگران نسبت دهیم، علت عدم پیشرفت ما این است که برای خود مشکل درست می کنیم؛ ما بیست سال پیش هم مشکل صادرات نداشته ایم بلکه کالایی تولید نکرده ایم که قابلیت صادراتی داشته باشد. چه کسی حاضر است کالاهای بی کیفیت ما را بخرد؟ ما نتوانسته ایم از امکاناتی که در اختیار داریم به خوبی استفاده کنیم، ما بهترین ترکیب جمعیتی ممکن را داریم ولی از آن استفاده نمی کنیم، کسی غیر از خود ما مقصر نیست.
حجت الاسلام نبوی، در ادامه بحث به بیان تفاوت بین کالاهای استراتژیک و عادی پرداخت و گفت: نباید این دو مقوله را با هم اشتباه بگیریم؛ لازم نیست که ما همه کالاها را خود تولید کنیم بلکه باید به تولید کالاهای استراتژیک بپردازیم کاری که همه کشورهای دیگر می کنند. هیچ کشوری در دنیا کالاهای استراتژیک را از خارج وارد نمی کند.
وی در ادامه افزود: اینکه گفته می شود ما در داخل عدم کارایی داریم حرف درستی است ولی آیا اگر این عدم کارایی با خصوصی کردن از بین برود مشکلات اقتصادی ما نیز حل خواهد شد یا باز مشکلات ما در امر تجارت با خارج و استفاده قدرت ها از ابزار سیاسی ادامه پیدا می کند؟
از نکات جالب این نشست، اعتراض دکتر ابراهیم رزاقی به اقتصاددانان ایرانی به خاطر آموزش ایدئولوژیک علم اقتصاد و اشاره مستقیم او به کتاب های دکتر باقر قدیری اصلی بود که واکنش دکتر قدیری را در پی داشت.

عطا بهرامی

منبع : هفته نامه آتیه