معضل ترافیک در حمل و نقل زیر زمینی (مترو)

مشکل نخ نمای ترافیک تهران ، به غده ای چرکین تبدیل شده که تزریق هر گونه داروی شفابخش، تنها مدتی کوتاه، درد آن را تسکین می دهد. امروزه کمتر حوزه ای از شئونات زندگی شهری در تهران بزرگ را می توان مشاهده کرد که از آثار زیانبار و جانفرسای ترافیک تهران آسیب ندیده باشد.
درصورتی که مایل باشیم هزینه های تحمیلی ناشی از ترافیک را به صورت خزنده و روز افزون به نوعی بردوش هر یک از ما سنگینی می نماید، حساب کنیم به اعداد و ارقام بسیار درشتی برخورد می کنیم که با پول آن می توان بسیاری از مشکلا ت و گرفتاری های اجتماعی و شهری را حل و فصل نمود.
جالب آن است که حوزه ای تحت عنوان: طرح جامع مطالعات حمل و نقل ترافیک بیش از ۱۵ سال فعالیت و حضور فیزیکی در این عرصه، به دنبال نسخه شفابخش در این خصوص است و از نکات عجیب و بدیهی اظهار شده از سوی مسوولا ن امر آن است که فرموده اند: بهترین راه حل غلبه بر مشکل ترافیک همانا توسعه و گسترش حمل و نقل عمومی و مترو می باشد.
البته حرف و حدیث در این باب زیاد است اما عبرت گیرنده و گوش شنوا کم است. نگارنده بارها گفته و نوشته که حل و فصل ترافیک تهران، به تعداد نیروهای مهندس و ساختمان و دفتر و... نیست بلکه ما نیازمند عقل ترافیکی هستیم.به عبارت دیگر عقل ترافیک با درس ترافیک فرق می کند.
از سوی دیگر، وضع قوانین و مقررات سلیقه ای و مقطعی و باری به هر جهت، مخالف حقوق شهروندی است. چرا که ما اجازه نداریم هر روز با قانون و محدودیتی جدید، مردم را مجبور کنیم که کمتر و کمتر از خودروی شخصی استفاده کنند. ناگفته پیداست که ابزارهای تشویقی، آموزشی و انگیزشی، قطعا از ابزارهای تنبیهی کارسازتر است.
مسوولین ما، اگر دل نگران معضل ترافیک تهران هستند، خوب بیایند مترو و اتوبوسرانی را رایگان و مجانی کنند، آن وقت ببینند آیا استقبال مردم بیشتر می شود یا خیر؟
ما الا ن محدوده طرح ترافیک داریم، طرح زوج و فرد داریم، سهمیه بندی بنزین هم داریم، پس چرا داروهای ما افاقه نکرده است و آمارها نگران کننده تر شده است؟ در هر حال ، ایجاد محدودیت های متعدد برای مردم به هیچ وجه به طور منطقی کارساز نیست. اما هدف از نگارش این سطور، هشدار در مورد یک مساله و معضل جدید است. هنوز در هیاهو و چه کنم چه کنم ترافیک تهران سردرگم و حیرانیم که پدیده ای تازه به عنوان ترافیک در حمل و نقل زیرزمینی «مترو» ، گریبانمان را گرفته است. گفت که : گل بود به سبزه نیز آراسته شد.
بیایید چند موضوع را با هم مرور کنیم:
۱) درایستگاه های مترو تهران، نقشه (ساختار) مسیر خطوط مترو تهران رسم و در معرض دید عموم گذارده شده است که اقدامی شایسته می باشد. با نگاهی به آن نقشه در می یابیم که تعداد ۹ خط در طرح و شمای کلی مترو تهران پیش بینی شده که تاکنون تقریبا یک سوم آن بعد از گذشت سال ها، اجرایی یا در حال بهره برداری و اتمام است.
عجیب و جالب است که این خطوط ۹ گانه، آنقدر نامتقارن و پاره پاره طراحی شده که از هیچ نظم هندسی پیروی نمی کند.
مثلا آیا شایسته تر نبود که شکل خطوط به صورت یک مربع با چهار قطر متقاطع در میآمد و دسترسی مردم به همه مناطق تهران به صورت منطقی، آسان و کم هزینه تر ( زمان - پول - اعصاب - و ...) امکان پذیر می شد؟ چرا واقعا چنین شکلی از ابتدا، مطالعه، طراحی و اجرا نشده است؟ آیا واقعا مطالعات زمین شناسی ( خاک، سنگ، سفره های آب زیرزمینی و ...) یا ساختاری و وجود معارض یا عدم اجازه بعضی مراکز و ارگان ها اجازه طراحی زیبا و موثر تر خطوط را نداده یا کمبود کارشناس خبره و مطالعات دقیق؟ یا اینکه مسئولا ن در طراحی خطوط عجله به خرج داده اند؟
۲) واقعیت آن است که ایستگاه های مترو دارای ضعف های بسیاری است از جمله:
الف) فقدان سرویس های بهداشتی کافی و مناسب
ب) محل های مناسبی برای خرید و سرگرمی مردم در ایستگاه ها پیش بینی نشده است.
ج) در ایستگاه ها اغلب برای رفاه مردم، آسانسور و پله برقی به تعداد کافی در نظر گرفته نشده است.
د) عرض فضای ایستگاه ها بسیار کم و محدود است و با کمی فشردگی جمعیت، تردد در ایستگاه ها بسیار سخت می شود.
ه) ضعف شدید در بخش فروش بلیط (کمبود نیروی انسانی - فضای نامناسب - کمبود پول خرد - برخورد نامناسب بلیط فروشان و...)
۳) صندلی قطارهای (واگن های) مترو به دلیل اینکه ظاهرا ساخت کشور چین می باشند، از نظر راحتی و آسایش بسیار نامطلوب هستند.
اولا چون مردم کشور چین، مردمی با قد و قامت کوتاه و جثه کوچکتر نسبت به مردم ما هستند و عرض شانه های آنها نیز کمتر و کوچکتر می باشد، فلذا این صندلی های واگن مترو برای آنها مناسب بوده است نه مردم ما.
بنابراین وقتی ۶ نفر روی صندلی واگن (قطار) می نشینند، عمدتا و عموما فشرده و با ناراحتی جایشان می شود به ویژه اینکه اگر بانوان مجبور باشند بین آقایان بنشینند که دیگر وضع بسیار بدتر می شود و بقیه باید خیلی جمع و جورتر باشند.
پس یکی از کارهای مهم این است که این صندلی های ۶ نفره واگن ها، ۵ نفره شده و تکیه گاه (پشتی) و پشت سری مناسبی داشته و نرم و راحت باشند تا مسافرین دچار انواع کمردرد و ناراحتی نشوند.
ثانیا، وضعیت تهویه هوا و سرمایش و گرمایش در این واگن ها و نظافت دائما تحت نظارت و کنترل باشد.
● اما بحث اصلی، ترافیک در زیرزمین:
چند سالی است که از واگن های قطار مترو در خطوط استفاده می شود و طبیعی است که این واگن ها کم کم عمر مفید خود را از دست می دهند و زمانی می آید که دیگر نگهداری و استفاده از آنها مقرون به صرفه نیست و چنانچه علیرغم گسترش خطوط، تعداد واگن ها افزایش نیابد با ترافیک جدی در زیرزمین روبه رو خواهیم شد.
مساله ای که هم اکنون اتفاق افتاده و زنگ خطر آن به صدا در آمده است. از سوی دیگر، با تاخیر در حرکت هر قطار به هر دلیل، زنجیروار نظم و انضباط حرکت بقیه قطارها به هم ریخته و گاها شاهد هستیم که در نیمه راه بین ایستگاه ها قطارها توقف می کنند تا وضعیت عبور و مرور عادی شود.
چنانچه مساله تجهیز و توجه به مترو، جدی تلقی نشود، چیزی نخواهد گذشت که شاهد قفل شدن حمل ونقل در زیر زمین خواهیم بود.
مساله ترافیک تهران دیگر مساله ای مخصوص شهر تهران نیست و به بحرانی کشوری تبدیل شده است، پس باید کلی و جامع به آن نگریست.
بازی های سیاسی، حزبی، تعارضات درون گروهی و برون گروهی، فردگرایی، امیال و اغراض شخصی، سطحی نگری و تعلل، کشمکش های جناحی، کم کاری، ندانم کاری و حاشیه پردازی و... را از مساحت مسائل ترافیک دور کنیم.
باز هم عرض می کنیم و هشدار می دهیم که بررسی و مشغولیت با ترافیک روی زمین فعلا طلب مان، به داد ترافیک زیرزمین برسید.
به عبارتی دیگر، با کوچکترین تعلل و توقف و اختلا ل در برنامه زمانبندی حرکت قطار ها، شاهد هستیم که حجم بسیار زیادی از مسافرین معطل مترو می شوند که آثار زیان بار روانی این موضوع قطعا میلیارد ها تومان اثر سو» بر رفتارهای اجتماعی و برخوردها و تعاملا ت بین فردی و خانوادگی و سازمانی افراد دارد.

نویسنده : حسن خسروی

منبع : روزنامه مردم سالاری