یائسگی با درد آمد

‌ زمانی كه مهبل به اندازه كافی مرطوب نشده باشد، می‌تواند احساس خارش و سوزش ایجاد كند. به این حالت خشكی مهبل می‌گویند كه می‌تواند موجب ایجاد ناراحتی در فرد و همچنین كاهش لذت در روابط جنسی او شود. مسلما در دوره یائسگی،‌شایع‌ترین علت مقاربت دردناك، همین مسئله است كه پزشكان اصطلاحا به آن‌<دیس پارونی> می‌گویند.
‌ خشكی مهبل وضعیت شایعی است كه زنان را در تمام سنین تحت تاثیر قرار می‌دهد. حدود ۱۰تا ۴۰درصد زنانی كه به سن یائسگی می‌رسند،‌علائم خشكی مهبل را دارند. بعضی از این علائم عبارتند از: ‌ خشكی ، خارش، سوزش، تحریك پوستی، احساس فشار و درد یا خونریزی خفیف هنگام رابطه جنسی.
●‌ از كجا می‌آید؟
‌ دلایل مختلفی می‌تواند موجب خشكی مهبل شود. نكته مهم این است كه تشخیص علت بیماری، كلید یافتن راه حل مناسب است.
‌ اصلی‌ترین علت خشكی مهبل كاهش سطح استروژن است. استروژن یك هورمون زنانه است كه سلامت بافت مهبل را با اسیدی نگه داشتن سطح آن، تامین می‌كند. اسیدی بودن مهبل موجب می‌شود به‌طور طبیعی در برابر عفونت‌های مهبل و مجاری ادراری مقاومت داشته باشد. اما زمانی كه سطح استروژن كاهش پیدا كند، این مقاومت طبیعی و همچنین نرمی مهبل نیز كم‌تر می‌شود. كاهش میزان استروژن می‌تواند موجب شود، پوشش مهبل نازك‌تر، شكننده‌ و غیرقابل ارتجاع شود.لابد می‌پرسید چرا سطح استروژن پائین می‌آید؟ این كاهش خود دلایل متعددی دارد از جمله:
▪ ‌یائسگی و رو به كاهش گذاردن طبیعی استروژن قبل از یائسگی
▪ كاهش عملكرد تخمدان‌ها در اثر رادیوتراپی (اشعه درمانی) و شیمی درمانی
▪ ‌خارج كردن تخمدان‌ها به‌وسیله جراحی
▪ اختلالات سیستم ایمنی
▪ ‌كاهش استروژن بعد از زایمان و هنگام شیردهی
▪ ‌ سیگار كشیدن
▪‌ كاهش فعالیت‌ جنسی
‌ بعضی از داروها هم، مثلا آنهایی كه در درمان سرطان به‌كار می‌روند(مانند تاموكسیفن) طوری طراحی شده‌اند كه با فعالیت‌ استروژن تداخل و تقابل داشته باشند و به همین علت ممكن است موجب خشكی مهبل شوند. داروهای ضد حساسیت مانند آنتی‌هیستامین‌‌ها نیز می‌توانند موجب خشكی پوشش‌های مخاطی بدن شوند كه این پوشش در دیواره مهبل نیز وجود دارد. داروی زخم‌های خاص، ضدافسردگی‌ها و داروهای ضدفشارخون نیز می‌توانند خشكی مهبل ایجاد كنند.
‌ نشانگان شوگرن هم یك بیماری خود ایمنی است كه در آن سیستم ایمنی بدن به بافت سالم حمله می‌كند و علاوه بر ایجاد علائمی چون خشكی چشم‌ها و دهان،‌می‌تواند موجب كاهش رطوبت مهبل نیز بشود.
‌ یكی دیگر از عوامل ایجاد خشكی مهبل هم دوش گرفتن به منظور تمیز كردن و شستن مهبل با مایعات آماده شده است كه این‌كار را اصطلاحا <دوش واژینال> می‌گویند. این عمل می‌تواند موجب اختلال در تعادل طبیعی شیمیایی مهبل شده و التهاب مهبل را (واژینیت) ایجاد كند كه به نوبه خود منجر به خشكی مهبل می‌شود.
● كمبود چربی مناسب مهبل نیز علت دیگری است كه در شرایط زیر رخ می‌دهد:
▪ عفونت قارچی مزمن
▪ عفونت باكتریایی مهبل
▪ ضربه به مهبل
▪ بیماری‌های مقاربتی مانند تریكومونا
▪ تومور خوش‌خیم یا بدخیم
● از كجا بفهمیم؟
‌ پزشك با معاینه لگن، خشكی مهبل را تشخیص می‌دهد. ممكن است از ترشح مهبل، نمونه میكروسكپی بگیرد تا اثر استروژن را بررسی كرده و سایر علت‌ها مانند عفونت مهبل را كنار بگذارد.
●‌ و حالا‌چه كار كنیم؟
‌ استروژن درمانی: از آنجایی كه كمبود استروژن اصلی‌ترین علت خشكی مهبل است،تعجب‌آور نیست اگر استروژن درمانی، موثر واقع شود. این نوع درمان می‌تواند به یكی از روش‌های زیر صورت گیرد:
▪‌ كرم استروژنی مهبل: كرم را بوسیله اپلیكاتور(وسیله لوله مانند مخصوص) به داخل مهبل وارد كنید.
‌ حلقه‌های استروژنی مهبل: پزشك یا خودتان یك حلقه نرم پلاستیكی را به قسمت فوقانی مهبل وارد می‌كنید، حلقه به مدت ۹۰ روز استروژن آزاد می‌كند.
‌▪ قرص‌های استروژنی مهبل: به وسیله اپلیكاتور یكبار مصرف یك قرص را در مهبل قرار می‌دهید و اینكار را به طور منظم (هر روز به مدت دو هفته و سپس دو بار در هفته) انجام می‌دهید.
▪ پچ پوستی استروژن‌دار : یك تكه را روی پوست خود قرار دهید، اینكار را یك هفته انجام دهید.(بسته به تجویز پزشكتان) این نوع استروژن تا حدودی می‌تواند خطر لخته شدن خون و سرطان پستان را در شما افزایش دهد.
▪ مصرف هورمون خوراكی: این قرص‌ها را روزانه مصرف كنید. قرص‌های LD كه فقط استروژن داشته یا تركیب استروژن و پروژسترون با دوز كمتر هستند، می‌توانند موثر واقع شوند. خطر مصرف قرص‌های تركیبی شامل بیماری قلبی، سرطان پستان، سكته و لخته شدن خون است.
‌ تمام روش‌های بالا‌با افزایش میزان استروژن در مهبل می‌تواند خشكی مهبل را تسكین دهد البته تا زمانی كه دارو مصرف می‌شود! ممكن است پزشك، مصرف استروژن سیستمیك مانند هورمون خوراكی را توصیه نكند(در صورتی كه خشكی مهبل تنها مشكل شما باشد) اما اگر سایر علائم یائسگی را نیز همراه داشته باشید(مانند گر گرفتگی) احتمالا روش فوق توصیه می‌شود. در هر صورت بهتر است برای درمان با استروژن حتما به توصیه پزشك خود توجه كنید.
● اگر خشكی مهبل شما را آزار می‌دهد،از روش‌های زیر استفاده كنید:
▪‌‌ با استفاده از داروهای بدون نسخه می‌توانید از مقاربت دردناك جلوگیری كنید
▪ نرم‌كننده‌های محلول در آب (لوبریكانت) می‌تواند ساعت‌ها مهبل را نرم نگه دارد.(استفاده از این نرم كننده‌ها در داخل مهبل یا دور آلت تناسلی همسر می‌تواند كمك كننده باشد)
▪ ‌ مرطوب كننده‌های مهبل به مدت طولانی‌تری مثلا بیش از یك روز می‌توانند عمل كنند. مرطوب كننده‌ها معمولا محیط اسیدی مهبل را حفظ می‌كنند و به كاهش عفونت نیز كمك می‌كنند.
▪ خشكی گاه و بیگاه مهبل در زمان مقاربت ممكن است بدین معنی باشد كه شما به اندازه كافی تحریك نشده‌اید. به بدن خود اجازه دهید تا به اندازه كافی برانگیخته شده و ترشحات به میزان كافی مهبل را نرم و لغزنده كند. بهتر است در مورد اینكه چه چیزی احساس لذت شما را برمی‌انگیزد، با همسرتان صحبت كنید. داشتن مقاربت‌های منظم نیز می‌تواند در كاهش خشكی مهبل موثر باشد.
● از موارد زیر استفاده نكنید:
سركه، ماست و سایر دوش‌های واژینال، لوسیون‌های دست‌ساز، صابون‌ها،‌استخر گرم.
●‌ درمان‌های تكمیلی و جایگزین
‌ برخی تحقیقات بر این باورند كه اضافه كردن بعضی مواد خاص به رژیم غذایی می‌تواند به افزایش رطوبت مهبل كمك كند، اما برای تشخیص كفایت و بی‌ضرر بودن این روش‌ها باید تحقیقات بیشتری انجام گیرد.
‌ مثلا گفته می‌شود ایزوفلاون‌ها‌ (استروژن گیاهی) تركیباتی هستند كه در دانه سویا و یا شیرسویا یافت می‌شوند و ممكن است اثر ضعیف استروژن مانندی از خود به جا بگذارند. بهترین منبع استروژن گیاهی و میزان مناسب آن، هنوز شناخته نشده است.
‌ كوهوش سیاه‌ نیز (black cohosh) نوعی گیاه است كه گل‌مار (snakeroot) نیز گفته می‌شود و می‌تواند به كاهش علائم یائسگی از جمله خشكی مهبل كمك كند. البته این گیاه در افراد حامله، شیرده و آنهایی كه داروهای آسیب ‌رسان به كبد مصرف می‌كنند، نباید مصرف شود.

دكتر مهشید چایچی

منبع : روزنامه سلامت