نرگس سیاه و سفید

هنر اجتماعی قرار است تعامل رودررویی داشته باشد با مفهومی به نام جامعه. هنرمندانی كه در این عرصه فعالیت می كنند از یك سو دلمشغول انعكاس اتفاق هایی هستند كه در واقعیت می افتد و از سوی دیگر دل در گرو آرمان هایی دارند كه قرار است در عالم واقع (یا بهتر بگوییم اجتماع، به زعم آنها) محقق شود. تلویزیون نیز به دلیل ماهیتش به طور عام و به علت رسانه ملی بودنش به نحو خاص مهمترین رسانه ای است كه بار تولید و ترویج اینگونه از هنر را به دوش می كشد و قاعدتاً «سریال» مناسب ترین محمل برای اجرای این خواسته است.در سال های دور پروژه سیاه و سفیدسازی در عرصه شخصیت پردازی، خواسته و ناخواسته اصلی ترین ویژگی سریال سازی در كشور ما بود.
آدم ها یا كاملاً خوب بودند یا كاملاً بد. یا كاملاً مودب و لفظ قلم بودند یا دریده و بی چاك و دهن. آن آدم مودب در حوزه تفكر منطقی و انسان دوست بود و فرد دریده هم قاعدتاً مجنون و خودخواه و بی وجدان و آدمی ستیز.اتفاقاً در مواجهه با همین نوع نگاه بود كه داد و فغان منتقدان و كارشناسان برآمد كه آقایان (خانم ها كمتر سریال می ساختند) لااقل سری به اجتماع بزنید و ببینید آیا مردم واقعاً به همین صورتی می اندیشند و می زیند كه شما تصویر می كنید. خوشبختانه كم كم اوضاع تغییر كرد و در چند سال قبل كمتر كارگردان و تهیه كننده ای پیدا می شد كه به چنین كلیشه ای تن بدهد. حتی در حوزه سریال های تاریخی و مذهبی هم آموختیم كه افراد را در زمینه زندگی واقعی شان تصویر كنیم و همین نگاه بود كه سریال های اجتماعی ما را جذاب تر و پربیننده تر كرد.
اما معلوم نیست چه اتفاقی افتاده كه دوباره ورق برگشته است. سریال نرگس، لااقل براساس آنچه تاكنون پخش شده، نمونه كاملی از همان پروژه سیاه و سفیدبازی است. فقیرها انسان های شریفی هستند و پولدارها پست و بی چشم ورو. مادر نرگس زحمتكش و بی پول و شریف و خانواده دوست است و مادر بهروز علاف و یك كاره و پولدار و بدجنس. نرگس، كه روح بازیگر مرحومش شاد باد و در پرتو آمرزش خداوند، نمونه تمام عیار دختر خوب و مهربان و مومن و با شخصیت و فكور است و نسرین دخترك سربه هوایی كه نماز صبح را با كاهلی می خواند و با پسرها دوست می شود و بداخلاق است و مادرش را زجر می دهد. كارگردان ها می توانند هر جور دلشان می خواهد سریال هایشان را بسازند.
اما اگر هنر اجتماعی قرار است دو وظیفه اش را به انجام برساند، قاعدتاً ظهور چنین سریال هایی یا ناشی از تسلط كلیشه سیاه و سفیدگرایی بر اذهان ما است و یا خبر از بی خبری هنرمند از اتفاقاتی می دهد كه در جامعه رخ می دهد. به نظر شما كدام گزینه صحیح است؟

حمیدرضا ابك

منبع : روزنامه شرق