جشن آتش

تاریخ پرفراز و نشیب کشور ما پیوسته شاهد مبارزاتی پیگیر برای دفاع سرسختانه از اصالت ملی بوده و در این راه پدران ما به طور دائم با اشغال نظامی، فرهنگی مبارزه کرده اند و موجودیت خود را که با هویت، آیین، زبان و فرهنگ خاص آنان درآمیخته بود به شدت پاس می داشتند.
- دولت مستقل رستمیه در شمال آفریقا به دست «عبدالرحمن رستم» رهبر نظامی و مذهبی خراسانی و بعد از آن «یعقوب لیث صفاری» و سپس «ابومسلم خراسانی» و آنگاه «ارتش ایرانی دیلمی»...
- تبار ایرانی، گذشته را به فراموشی نسپرد و آن را در تمام جلوه های ادب، هنر، شعر، موسیقی، فولکلور، رسوم روزمره خویش و بالاخره حفظ سنت ها و از آن جمله جشن های نوروز، مهرگان، سده و...زنده نگاه داشته است.
به روال آیین باستان در پسین روز دهم بهمن، هم اکنون نیز هر ساله در نقاطی از ایران که زرتشتیان بیشتری سکونت دارند؛ «کرمان، یزد و تهران» جشن سده برگزار می شود .
به قول فردوسی؛ بهشتم بیاید زآتشکده
چو نزدیک شد روزگار سده
- بیرونی در کتاب التفهیم سبب نام سده را به عدد صد ارتباط داده و می گوید؛ «از او تا نوروز ۵۰ روز است و ۵۰ شب» و در آثار الباقیه آورده است؛ این جشن درست ۱۰۰ روز پس از آغاز زمستان «که پنج ماه و از اولین روز آبان ماه آغاز می شد» گرفته می شود، زیرا ایرانیان باستان سال را به دو بخش می کردند؛ تابستان هفت ماهه و زمستان پنج ماهه...
- این وجه تسمیه و هنگام اصلی جشن به عهد ساسانیان می رسد.
- وجه دیگر سده آن است که می گویند؛ چون اولاد آدم به صد رسید و مصادف با دهم بهمن بود آن را سده نام نهادند و در آن شب آتش بازی کردند و کوه های آتش از هیمه و چوب برافروختند.
ز هوشنگ ماند این سده یادگار
بسی باد چون او دگر شهریار (فردوسی)
بعضی جشن را به فریدون نسبت داده اند؛
سده جشن ملوک نامدار است
زافریدون و از جام یادگار است (عنصری)
منوچهری سروده است که؛
آمد ای سید احرار شب جشن سده
شب جشن سده را حرمت بسیار بود. در این روز فارسیان جشن مفصلی برپا می کردند و آتش بسیار می افروختند. ملوک و سلاطین وقت، مرغان و جانوران صحرایی را گرفته دسته های گیاه خشک برپای آن بسته و شعله ور می ساختند و رهایشان می کردند تا آتش در همه کوه و صحرا افتد و سده هر چه وسیع تر و باشکوه تر...
وینک بیامده ست به پنجاه روز پیش
جشن سده طلایه نوروز نامدار «نوبهار» (منوچهری)
صد به صاد معرف سد به سین است چون در کلام فرس قدیم صاد نیامده و در قدیم صد را به سین می نوشتند.
شب سده است، یکی آتش بلندافروز حق است مرسده را، بر تو حق آن بگذار (فرخی)
گویند واضع این جشن کیومرث بود و او را صد فرزند دختر و پسر، چون به سن رشد و تمییز رسیدند در شب این روز جشنی ساخت و همه را کدخدا کرد و آتش بسیار افروختند و به این سبب آن را سده می گویند.
نظامی می گوید؛ به نوروز جمشید و جشن سده
که نوگشتی آیین آتشکده...
این سنت فرخنده و شادی افزا را پاس می داریم.

ضیاء مصباح

منبع : روزنامه اعتماد