نذرتان قبول، تن‌تان سلامت

فردا و پس‌فردا شما هم قرار است حتما به هیات بروید و یا طبق برنامه هر سالتان دیگ‌های نذری را در حیاط خانه‌تان قطار کنید و بوی خوش نذری از منزل شما تمام کوچه را پر کند.
بعضی‌ها هم شربت و شیرکاکائو نذر کرده‌اند و از حالا در تدارک، مواد اولیه این نوشیدنی‌ها، کلمن، ظروف یکبار مصرف و لیوان هستند ولی برای اینکه به سلامت این روزهای بیادماندنی و مقدس را سپری کنید، شاید لازم باشد نیم‌نگاهی به سلامت و بهداشت هیات‌ها و عزاداری‌ها کنیم و اصول بهداشتی و ایمنی را در آن پررنگ‌تر کنیم به هر حال در هیاتی سالم و پاکیزه همه با شور و شوق افزون‌تری شرکت می‌کنند و به سلامت از این روزها بهره می‌بریم: این بهداشت و سلامتی را با هم از ظروف نذری تا بهداشت سرویس‌های بهداشتی و ظرفشویی نگاهی دوباره می‌کنیم.
خیلی از افرادی که در طول سال و به دلایل مختلف نذر می‌کنند، دوست دارند نذرشان رادر ایام محرم (به خصوص دهه اول) ادا کنند. بیشتر این نذرها هم به صورت خوراکی هستند و در سال‌های اخیر در ظروف یکبار مصرف توزیع می‌شوند.
شاید فکر کنید اگر از ظروف یکبارمصرف برای توزیع نذری استفاده کنید خیلی بهداشتی‌تر است ولی در صورتی که در انتخاب این ظروف دقت نکنید نتیجه عکس خواهید گرفت. اگر این ظروف از مواد مرغوب و استاندارد در کارخانه‌های دارای مجوزهای بهداشتی تولید و تهیه نشوند می‌توانند سلامت عزاداران را به خطر بیندازند. بنابراین اگر قرار است در منزلتان نذری بپزید یا به صورت گسترده‌تر هیات دارید و می‌خواهید ظروف یکبارمصرف زیادی تهیه کنید حتما دقت کنید این ظروف در چه کارخانه‌ای تولید شده‌اند و بهداشتی هستند یا خیر.
در حال حاضر کارخانجات زیادی هستند که مجوز تولید ظروف یکبارمصرف را دارند و آن را به صورت بهداشتی تولید می‌کنند ولی در کنار آن تعداد زیادی تولیدکنندگان بدون مجوز فعالیت دارند که هم مواد اولیه آنان کنترل نشده است و غیراستاندارد است و هم شرایط خط تولیدشان غیرقانونی است.
این ظروف را می‌توانید از روی قیمت‌شان بشناسید چون مواد اولیه مرغوبی در ساخت آن استفاده نشده است. بنابراین قیمت این ظروف خیلی کمتر از ظروف یکبارمصرف عادی است. بنابراین ریسک نکنید حالا که قرار است صد یا هزار ظرف یکبارمصرف برای نذری بخرید برای صرفه‌جویی ظروف ارزان‌تر را انتخاب نکنید. ظروف یکبار مصرف غیر استاندارد که برای توزیع گوشت، سبزی و غذاهای نذری داغ استفاده می‌شوند می‌توانند باعث مسمومیت غذایی عزاداران شوند پس کاری نکنید کسانی به‌خاطر این مسمومیت‌ها از برنامه‌های خود در این روزها بمانند.
● چینی‌های مطمئن
ظروف چینی را معمولاً نمی‌توان در هیات‌های بزرگ که روزانه صدها نفر برای عزاداری به آن مراجعه می‌کنند و به دلیل شلوغی و عجله احتمال شکستنشان وجود دارد مورد استفاده قرار داد.
ولی اگر قرار است به تعداد کمی از افراد نذری بدهید و یا در منزلتان مجلس عزاداری بگیرید، ظروف چینی مطمئن‌ترین و بی‌حرف و حدیث‌ترین هستند و مشکلی برای سلامت انسان‌ها ایجاد نمی‌کند چینی‌های خوش‌نام، برخلاف ظروف بلوری، در تماس با غذای داغ خیلی زود داغ نمی‌شوند و همچنین با سرد و گرم شدن در یخچال و فضای بیرون نمی‌شکنند.
بنابراین می‌توانید غذاهای مجلس عزاداری را از قبل درون آن ریخته و در یخچال نگهداری کنید. چینی‌ها هیچ‌گونه مواد سمی و مضر ندارند بنابراین بهترین و سالم‌ترین ظروف برای توزیع نذری هستند ولی به هر حال نمی‌توان خطر شکستن آنها را نادیده گرفت در تمام دنیا از چینی‌ها در مراسم تشریفاتی استفاده می‌شود ولی چینی‌های ضخیم‌تر و بسیار مقاوم را می‌توانید با خیال راحت‌تری در این روزها برای توزیع‌ غذای نذری استفاده کنید اگر به هر حال تصمیم گرفتید نذری را در این ظروف پخش کنید در هنگام شست‌وشوی این ظروف از سفیدکننده‌ها و اجسام خشن مثل سیم ظرفشویی استفاده نکنید تا جلای لعاب آن از بین نرود.
● ملامین‌های نشکستنی
خیلی از خانم‌های خانه‌دار ظروف ملامین خودشان را کنار گذاشته‌اند و از دوستان و فامیل نیز ظروف ملامین را امانت گرفته‌اند تا با خیال راحت نذری را در این ظروف به در خانه همسایگان ببرند بدون ترس از شکستن ظروف و سرویس‌هایشان. از طرف دیگر به هر حال از ظروف یک‌بار مصرف رسمی‌ترند و سلیقه خانم‌ خانه‌دار را نشان می‌دهند.
این ظروف سبک و قابل حمل‌اند و قیمت چندان گرانی ندارند بنابراین اگر در این شلوغی‌ها گم شدند، چندان ناراحت نمی‌شوند. ملامین‌ها دیرتر از ظروف دیگر می‌شکنند. اگر فرآورده‌هایی که در تولید ملامین استفاده‌ شده‌اند بهداشتی و سالم باشند و مقدار لعاب این ظروف و همچنین زمان پخت قطعه نیز کافی باشد، این ظروف مشکلی برای سلامت ایجاد نمی‌کنند فراموش نکنید وقتی ظروف ملامین نذری خالی شد و خواستید آنها را بشویید، این ظروف را با سیم ظرفشویی ضخیم و خشن پاک نکنید هنگام بریدن غذاهایی که در ظروف است دقت کنید که نوک چاقوی تیز با ظروف برخورد نکند چون لعابش از بین می‌رود و در این صورت میکروب‌ها در ظرف به راحتی نفوذ می‌کنند.
قبل از ریختن نذری در ظروف ملامین‌تان هم حتماً سطح این ظروف را کنترل کنید اگر خیلی خش دارند از آنها استفاده نکنید چون میکروب‌ها به مرور زمان در این ظروف نفوذ کرده‌اند و توزیع غذای نذری در آن بهداشتی نیست و غذاها را آلوده می‌کنند. اگر ظروف ملامین لب‌پر شده یا کهنه است میکروب‌ها در آن نفوذ کرده‌اند و با ریختن غذای نذری درون آن غذا را آلوده خواهند کرد.
با این وجود برخی از کارشناسان حرف‌های بد پشت ملامین‌ها می‌زنند. آنها می‌گویند ملامین‌ها،‌قابلیت نگهداری رنگ را ندارند و استفاده از ملامین‌های رنگی برای سلامت انسان خطرناک است. علاوه بر این برخی از منومرهای سازنده ملامین‌ها سمی‌اند و اگر باقی بمانند به مرور وارد غذا می‌شوند. ماده‌ای که برای براق کردن ملامین استفاده می‌شود نیز ممکن است برای سلامت انسان خطرناک باشد.
● دیگ‌های روحی؛ آلودگی پلوها
دیگ‌های بزرگ روحی روی شعله‌های بزرگ هیزم که در کنار حیاط خانه ردیف شده‌اند همه را به یاد ایام محرم و نذری‌های خوشمزه و عزاداری می‌اندازند ولی این ظرف‌های روحی برای پختن غذا مطمئن هستند؟ شاید فکر کنید این ظروف که اسم درستشان «رویی» است از روی ساخته شده‌اند ولی در حقیقت این ظروف از آلومینیوم ساخته شده‌اند اگر غذاهای ترش اسیدی یا شور را در این ظروف نگهداری کنید یا بپزید فلز آلومینیوم وارد غذای نذری می‌شود. یبوست،‌مشکلات گوارشی، پوکی استخوان و آلزایمر از تهدیدهایی است که این فلز برای سلامت انسان دارد.
نتایج یک مطالعه روی این ظروف نشان می‌دهد که هر چه زمان پخت غذا در این ظروف طولانی‌تر باشد یون‌های فلزی بیشتری وارد غذا می‌شود که این نکته به‌خصوص در هیات‌ها که دیگ‌ها ساعت‌ها روی شعله می‌مانند تا غذا خوب جا بیفتد اهمیت دارد. سرکه، آبلیمو و آبغوره‌ای که به خورشت‌ها اضافه می‌شود می‌توانند موجب حل شدن آلومینیوم از دیواره ظرف و آلودگی غذا شود.
● دیگ‌های مسی؛ بوی خوش نذری
جنس بسیاری از دیگ‌های طبخ نذری هم مسی است. فلز مس نرم است وارد شدن آن به غذا باعث مسمومیت غذایی می‌شود. مس اثر بسیار بدی روی اعضای داخلی دستگاه گوارش بدن دارد. اگر دیگ‌های هیات شما مسی است کنترل کنید که حتما قلع‌اندود باشند. البته جذب آهن فلزی از طریق دستگاه گوارش اندک است اما همان اندازه آهنی که از این طریق وارد غذا می‌شود و جذب می‌شود مناسب است.
● مسمومیت غذایی؛ هرگز
اگر در روزهای تاسوعا و عاشورا به اورژانس و مراکز بهداشتی سری بزنید، خواهید دید که در این ایام حتماً چندین بیمار که دچار مسمومیت غذایی شده‌اند به این مراکز مراجعه کرده‌اند. دلیل این مسمومیت‌ها شرایط نامناسب پختن، پخش و یا نگهداری غذاهای نذری و یا مواد اولیه آن است. بنابراین برای اینکه دچار مسمومیت غذایی نشوید، این نکات را به خاطر داشته باشید:
۱) مراقب مگس و حشرات باشید:
غذاهای نذری معمولاً در فضای باز طبخ می‌شوند و احتمال جمع شدن مگس و حشرات موزی در اطراف آن وجود دارد. میکروب‌ها به وسیله مگس‌ها پخش می‌شوند. تلاش کنید پس‌مانده‌های غذا، زباله و میوه و سبزی را از اطراف محل طبخ غذا جمع‌آوری کنید.
۲) به دست‌هایت نگاه کن:
اگر مسوول آماده کردن مواد اولیه نذری مثل سبزی پاک کردن یا خرد کردن و... و پختن غذا هستید، دست‌هایتان را درست و مرتب بشویید. ناخن‌هایتان را کوتاه کنید و موی سر و صورت و سبیلتان را کوتاه کنید به این ترتیب از آلودگی مواد غذایی و مسمومیت غذایی عزاداری جلوگیری خواهد شد.
۳) ظروف دردار را از یاد نبرید:
شاید نذری شما زودتر از موعد مقرر آماده شد. برای جلوگیری از آلوده شدن و ورود حشرات زیان‌آور به داخل مواد غذایی، در ظروف در بسته، نگهداری کنید تا سپس آن را در درون ظروف نذری بریزید.
۴) مواد غذایی پخته در تهدید میکروب‌ها:
وقتی نذری پخته و آماده شد، رشد میکروب‌ها در آن راحت‌تر صورت می‌گیرد بنابراین تلاش کنید مواد خام و اولیه را در زمان مناسب برای پختن درون دیگ بریزید تا بلافاصله پس از پخت، نذری استفاده شود.
● بهداشت دستشویی‌های هیات‌ها و مساجد
کسی شاید به این مکان‌ها توجه نکند ولی این مکان‌ها در هنگام عزاداری بسیار پررفت و آمدند و چون به صورت عمومی مورد استفاده قرار می‌گیرند به راحتی می‌توانند باعث انتقال بیماری‌ها بین عزاداران شود. باید تلاش شود همیشه صابون و مایع کافی در کنار دستشویی‌ها وجود داشته باشد. در هر توالت یک ظرف زباله دردار قرار داده شود که دست‌کم روزی یک‌بار تخلیه شود.
در کنار دستشویی دستمال کاغذی برای خشک کردن دست بسیار بهداشتی‌تر از حوله مشترک است. برای ضدعفونی کردن توالت و دستشویی‌ها از محلول کلردار استفاده کنید. یک سطل آب (۱۰ لیتر) را با یک قاش مرباخوری (۵ گرم) گرد پرکلرین مخلوط کرده و برای ضدعفونی کردن مورد استفاده قرار دهید. فراموش نکنید محل ظرفشویی باید از دستشویی جدا باشد و فاضلاب محل ظرفشویی ظروف نذری یا پخت و پز به صورت بهداشتی دفع شود.
● ظروف پاک پاک
بعضی‌ها نذر دارند که شست‌وشوی ظروف هیات را در این ایام برعهده بگیرند. اگر شما هم چنین نذری دارید یا مسوول این کار در هیات هستید به این نکته‌ها توجه کنید:
▪ محل ظرفشویی ظروف نذری باید از محل دستشویی و توالت جدا باشد تا امکان آلودگی میکروبی ظروف به حداقل برسد.
▪ اول ظروف را با آب گرم و مواد پاک‌کننده بشویید و آبکشی کنید. صبر کنید این فقط مرحله اول شستن ظروف بود.
▪ حالا ظروف را داخل تشت یا ظرف مناسبی قرار دهید و در آن محل اول از پرکلرین شامل پنج گرم (یک قاشق مرباخوری) به ازای هر ۱۰ لیتر آب (یک سطل بزرگ) بریزید و ۲۰ دقیقه تا نیم‌ساعت ظروف را درون آن قرار دهید و مجددا آبکشی کنید.
▪ سپس ظروف را در محل مناسبی قرار دهید تا آب آن بچکد و ظروف خشک شوند. روی ظروف خشک شده باید با پارچه تمیز بپوشانید و از دسترس مگس و گرد و غبار دور نگه دارید.
▪ تخته گوشت‌خردکنی یا سبزی‌خردکنی برای تهیه مواد اولیه‌ نذری باید سالم و بدون ترک باشد و پس از هر بار استفاده آن را بشویید و تمیز کنید. روی آن را با نمک نرم فراوان بپوشانید. برای خرد کردن خیار و پیاز و غیره از تخته گوشت خردکنی استفاده نکنید باید تخته جداگانه‌ای داشته باشید.
▪ ظروف مسی قرمز (سفیدنشده)، ظروف ترکدار و کاردهای درزدار و کفگیر و کفیگیر بره دو تکه را از داخل وسایل طبخ نذری کنار بگذارید.
● بهداشت کلمن‌های آب و شربت
آب و شربت خنک، در هیات‌های شلوغ و پررفت و آمد خیلی می‌چسبد ولی باید اصول بهداشتی برای تهیه این آشامیدنی‌ها را رعایت کنید. خیلی‌ها شربت، شیرکاکائو و آب نذر کرده‌اند که بین عزاداران تقسیم کنند و این ظروف بزرگ و یا کلمن‌ها معمولاً در منازل تهیه می‌شود و به خیابان آورده می‌شود اگر یخ را از کارخانه تهیه می‌کنید باید آن را در جعبه‌ها یا ظروف مناسب حمل کنید و سپس در جای مناسب و بهداشتی با استفاده از نایلون و مشمع پاکیزه نگه دارید.
گاهی دیده می‌شود قالب‌های یخ روی زمین یا در داخل وانت روی محل حمل بار قرار می‌دهند این کار سبب می‌شود که مقداری از یخ که به تدریج آب می‌شود آلودگی‌ها را در خودش حل کند و به آسانی داخل قسمت‌های دیگر یخ نفوذ کند شست‌وشوی ظاهری یخ قادر به رفع این آلودگی به‌طور کلی درست نیست پس از شکستن یخ باید با آب پاکیزه آبکشی شود و سپس به داخل ظروف آب ریخت پس از تعویض آب و یخ کلمن‌ها باید از آن باقیمانده تخلیه شده و هر چند بار با آب نیز شست‌وشو داده شود.

دکتر گلرخ ثریا

منبع : روزنامه تهران امروز