نه واژه برای یک رمضان‏

۱. رمضان‏
رمضان، در لغت از ماده رمض، به معنای شدت گرما و تابش آفتاب بر سنگ و شن می‏باشد. با توجه به این كه ماه رمضان، ماه تحمل سختی‏ها و عطش و گرسنگی است، به این اسم، نام‏گذاری شده است. این ماه، نهمین ماه سال در تقویم هجری قمری و یگانه ماهی كه است كه نامش در قرآن آمده است و یكی از نام‏های خداوند به شمار می‏رود. ازاین‏رو، در روایت اسلامی تصریح شده كه رمضان به ماه اضافه گردد و به هیچ وجه، به تنهایی یاد نشود. ماه رمضان، بر همه ماه‏ها برتری دارد؛ زیرا تمامی كتاب‏های مهم آسمانی، مانند تورات، انجیل، زبور، صحف و قرآن، در این ماه نازل شده‏اند و شب قدر و شهادت حضرت علی علیه‏السلام در این ماه قرار گرفته است و شاید به خاطر همین ویژگی‏هاست كه این ماه، برای روزه گرفتن انتخاب شده است.
۲. صوم‏
صوم (روزه)، در لغت، به معنای امساك و خودداری از هر چیز است و در اصطلاح فقه، عبارت از: «امساك و خودداری از اموری هشت‏گانه، از هنگام اذان صبح تا اذان مغرب، به قصد انجام فرمان خداوند است.
روزه در میان یهود و مسیحیت و اقوام و ملت‏های دیگر نیز وجود داشته است و آنان به هنگام مواجهه با غم و اندوه، توبه و طلب خشنودی خداوند، روزه می‏گرفتند تا با این كار، در پیشگاه او، اظهار عجز و تواضع نموده، به گناهان خود اعتراف كنند. از انجیل استفاده می‏شود كه مسیح علیه‏السلام، چهل شبانه روز، روزه گرفت و سرانجام گرسنه شد. قرآن مجید، به صراحت بیان می‏كند كه این فریضه الهی، بر امت‏های پیشین نیز واجب بوده است.
۳. روزه یوم الشك‏
روزی كه انسان شك دارد آخر ماه شعبان است یا اول ماه رمضان، «یوم الشك» نامیده می‏شود. گرفتن روزه این روز، نه تنها واجب نیست؛ بلكه اگر كسی به نیت ماه رمضان روزه بگیرد، كار حرامی انجام داده است و اگر كسی بخواهد آن روز را روزه بگیرد، باید به نیت ماه شعبان یا به نیت روزه قضا(اگر به ذمه داشته باشد)، روزه بگیرد.
۴. روزه سكوت‏
روزه صمت یا سكوت، پرهیز از مفطرات هشت گانه و پرهیز از سخن گفتن است. این روزه، در شریعت حضرت موسی در میان بنی‏اسرائیل شناخته شده بود. حضرت مریم، بنا به مصالحی، از جانب خداوند مأمور شد تا در مدت معینی از سخن گفتن اجتناب كند؛ ولی این امر، در شریعت اسلام، یكی از محرمات شمرده شده است.
۵. نماز قصر
قصر، در لغت، به معنای كوتاه و ناقص شدن در مقابل واژه تمام به كار می‏رود و در اصطلاح فقه، به معنای خواندن نماز به صورت شكسته می‏باشد. در آیه ۱۰۱ سوره نساء به قصر اشاره شده و در روایات اسلامی، از آن به عنوان تحفه آسمانی و تخفیف الهی برای مسافر یاد شده است كه رد كردن آن جایز نمی‏باشد. سفر، برای جسم، معمولاً خستگی و سستی می‏آورد؛ ازاین‏رو، خداوند متعال، به جهت امتنان و رعایت حال مسافر، نمازهای چهار ركعتی را به دو ركعتی تبدیل كرده است و این، یكی از حكمت‏های نماز قصر به شمار می‏رود. نماز قصر، برای مسافر، شرایطی دارد كه در رساله‏های عملیه بیان شده‏اند.
۶. جاهل قاصر و مقصر
«جاهل قاصر» و «جاهل مقصر»، دو اصطلاح فقهی می‏باشند. جاهل قاصر، كسی است كه در تحصیل علم كوتاهی نكرده است؛ یعنی در شرایطی است كه امكان دسترسی به حكم خدا برای او وجود ندارد و یا خود را جاهل نمی‏داند و احتمال بطلان اعمالش را نمی‏دهد و جاهل مقصر، كسی است كه در تحصیل علم كوتاهی كرده است؛ یعنی، امكان آموختن و یادگیری معارف اسلامی و احكام الهی را داشته، ولی آنها را یاد نگرفته است. جاهل قاصر در برخی موارد مورد عقاب و عذاب خداوند قرار نمی‏گیرد؛ ولی جاهل مقصر سزاوار عذاب است.
۷. كفاره‏
كفاره از ماده كفر، به معنای پوشاندن است و در اصطلاح دینی، عبارت است از پرداخت صدقه، قربانی و انجام عمل شرعی و مانند آن به خاطر گناهی كه انجام گرفته است و چون این عمل، آثار گناه را محو می‏سازد و آن را از انسان می‏پوشاند، كفاره نامیده می‏شود و انسان كافر را نیز از آن جهت كه حقایقی از قبیل خدا، قیامت، نبوت و... را انكار كرده و آن را از خود می‏پوشاند، كافر می‏گویند. كفاره در همه شرایع و ادیان، برای اجتناب از عواقب سوء اعمال شرعی، غیراخلاقی و مخالف اصول اجتماعی انجام، می‏گیرد. مهم‏ترین این عواقب و آثار، جلب رضایت و فرو نشاندن خشم الهی است. كفاره چند نوع است؛ معین، مخیر، مرتب، مرتب و مخیر و كفاره جمع. تعریف و موارد هر یك از اینها در جای خود بیان شده است.
۸. كفاره جمع
كفاره جمع، یكی از انواع كفاره محسوب می‏شود و آن عبارت است از جمع كردن بین آزاد كردن یك بنده و گرفتن دو ماه روزه و اطعام شصت فقیر. این كفاره، در دو مورد تحقق پیدا می‏كند؛ یكی این كه انسان روزه خود را با چیز حرام باطل كند و دیگری این كه شخص مسلمانی را بی گناه و از روی عمد به قتل برساند.
۹. فطره‏
فطره در لغت چند معنا دارد كه مهم‏ترین آنها خلقت و اسلام است و در اصطلاح، عبارت است از زكاتی كه هر مسلمان برای خود و هر كس كه نان خور او محسوب شود، به مستحق می‏پردازد و زمان ادای آن مغرب روز آخر ماه رمضان تا ظهر روز عید فطر می‏باشد. با توجه به این كه پرداخت این نوع حق مالی، باعث سلامت جسم(خلقت) و روح می‏شود، آن را زكات بدن یا فطره می‏نامند و شاید وجه تناسب آن با معنای اسلام، این باشد كه زكات فطره، مقتضای اسلام است؛ از این رو، كسی كه پیش از غروب شب عید فطر، مسلمان شود، تكلیف از او ساقط نمی‏شود. زكات بر دو نوع است؛ زكات مال و زكات فطره. زكات مال به نه چیز تعلق می‏گیرد كه عبارتند از: گندم، جو، خرما، كشمش، طلا، نقره، شتر، گاو و گوسفند. زكات فطره برای هر نفر تقریبا سه كیلو از خوراك بیشتر مردم می‏باشد كه گندم، جو، خرما، كشمش، برنج، ذرت و مانند اینهاست.
زكات فطره به اتفاق شیعه و سنی واجب است و در متون دینی، برای آن فلسفه و فواید متعددی برشمرده است كه قبول و تكمیل روزه، تضمین كردن سلامتی جسم و پاك كردن روح از رذایل اخلاقی، حفظ انسان از مرگ و تكمیل زكات مال از مهم‏ترین آنها به شمار می‏روند.

منبع:ماهنامه پرسمان شماره ۳۷ ، مهر ماه ۱۳۸۴

منبع : خبرگزاری فارس