چالش های بزرگ پیش روی چین و هند

هند و چین هفته گذشته نهمین دور مذاكرات برای رفع اختلافات مرزی بین دو كشور را در دهلی نو شروع كردند.در این مذاكرات هیات هندی به رهبری «ام. ك. نارایانان» مشاور امنیت ملی هند و هیات چینی به رهبری «دای بینگو» نماینده ویژه نخست وزیر چین شركت دارند.این مذاكرات دو روزه بخشی از عملیات هند و چین برای حل منازعه مرزی دو طرف است كه در سال ۲۰۰۳میلادی آغاز به كار كرد.
وزارت خارجه چین دراطلاعیه ای ابراز امیدواری كرد كه نهمین دور مذاكرات به پیشرفت هایی برای حل اختلافات دیرینه دو كشور درباره مسایل مرزی منجر شود.چین و هند كه پنجاه و شش سال از برقراری روابط سیاسی میان این دو كشور می گذرد تاكنون موفق به حل اختلافات مرزی نشده اند.
چین و هند سه هزار و ۵۰۰كیلومتر مرز مشترك دارند و دهلی نو مدعی است كه چین ۳۸هزار كیلومتر مربع از قلمرو این كشور را در منطقه دور افتاده «آكسای» و بیش از پنج هزار كیلومتر مربع از شمال كشمیر را به اشغال در آورده است.از سوی دیگر پكن ادعا می كند حق مالكیت ۹۰هزار كیلومتر مربع از قلمرو تحت كنترل هند در ایالت «آروناچال» متعلق به این كشور است.پكن و دهلی نو برای حل اختلافات مرزی دو كشور بارها نشست های كاری برگزار كرده اند.
● روابط چین و هند در دوره معاصر:
شكی در این نیست كه دهلی نو و پكن از سال ۱۹۶۲تا كنون با یكدیگر در مورد حل مناقشه مرزی فیمابین به یك روش واقع بینانه و تدارك یك مشاركت راهبردی مذاكره می كنند اما بنابه گفته عده ای از كارشناسان امور راهبردی هند، موضوع های اصلی بین هند و چین یعنی نقش چین در برنامه هسته ای و موشكی پاكستان، مناقشه مرزی، رقابت بر سر اعمال نفوذ روی میانمار، سریلانكا و بنگلادش، وضعیت تبت، تردید چین در حمایت از عضویت دائم هند در شورای امنیت سازمان ملل، موضع محتاطانه پكن در قبال همكاری هسته ای دهلی نو با واشنگتن و حضور روز افزون چین در اقیانوس هند هنوز هم به قوت خود باقی هستند.
عده ای از كارشناسان امور راهبردی هند معتقدند كه بهبود هر چه بیشتر روابط سیاسی و اقتصادی دهلی نو با پكن و بدینوسیله افزایش میزان وابستگی بین هند و چین تنها راه ممكن برای تضمین عدم بروز درگیری دیگری بین این دو كشور است. كارشناسان مذكور، افزایش ارزش مبادلات تجاری بین هند و چین از ۱۳‎/۶ میلیارد دلار در طول سال ۲۰۰۴به ۱۸‎/۴میلیارد در طول سال۲۰۰۵، امكان عبور این رقم از ۲۰میلیارد دلار در طول سال ۲۰۰۶و نتایج خوب دیدار رسمی چهار روزه «هو جینتائو» رییس جمهوری چین، از ۲۰نوامبر سال ۲۰۰۶میلادی از هند را به عنوان حركتی در همین راستا تلقی می كنند.
هند و چین، در طول دیدار «هو»، طرح ده ماده ای را به منظور گسترش همه جانبه روابط فیمابین اعلام كردند كه بر اساس آن، این دو كشور حل و فصل مناقشه مرزی فیمابین را به دست نمایندگان ویژه خود سپرده و تصمیم گرفته اند كه ارزش تجارت سالانه بین خود را به ۴۰میلیارد دلار تا سال ۲۰۱۰ افزایش دهند.
اعلان غیر منتظره «هو» مبنی بر آمادگی چین برای همكاری هسته ای با هند با عكس العمل متفاوت كارشناسان امور راهبردی در دهلی مواجه شد.كارشناسان معتقدند كه چین اكنون بزرگترین رقیب آمریكا در جهان و یك مخالف سرسخت نظام تك قطبی جهانی تحت رهبری واشنگتن است و این كشور سعی دارد كه با همكاری كشورهایی همچون فرانسه، آلمان، ایران و روسیه در ممانعت از بروز چنین نظامی جلوگیری كند و اعلان تمایل نسبت به همكاری هسته ای با هند، در واقع، بخشی از طرح پكن برای كشش دهلی نو به سوی این ائتلاف است.بنابه گفته، «كی. سوبرامانیام»، رییس گروه ویژه دولت هند در مورد تحولات راهبردی جهانی، چین در طول ۲۰سال گذشته بسرعت ترقی كرده و این كشور اكنون به صورت رقیبی برای آمریكا در اعمال نفوذ بر امور سیاسی جهان در آمده است.
عده ای از كارشناسان هندی دیدگاه متفاوتی را در این خصوص بیان و هدف «هو» را از ابراز تمایل نسبت به همكاری هسته ای چین با هند به عنوان هموارسازی زمینه برای تشدید بیش از پیش همكاری هسته ای پكن با اسلام آباد توصیف كرده اند.چین تا كنون یك واحد نیروگاه برق هسته ای ۳۵۰مگاواتی را در ایالت پنجاب پاكستان احداث كرده و قرار است كه یك واحد ۳۲۵مگاواتی دیگر را تا سال ۲۰۱۰به پایان برساند حال آنكه پاكستان خواستار كمك چین در احداث شش واحد نیروگاه برق هسته ای جدید در این كشور است.
بنابه گفته این كارشناسان، چین در طول دیدار رییس جمهوری این كشور از اسلام آباد در پایان سال گذشته، از امضای پیمانی با پاكستان در مورد احداث نیروگاه های هسته ای جدید در پاكستان تنها به منظور انجام چنین كاری در آینده خوداری كرده است.عده ای دیگر از كارشناسان جنبه اقتصادی این پیشنهاد را مورد بررسی قرار داده اند بطوریكه «سیدهارت سریواستاو»، از كارشناسان امور راهبردی هند، معتقد است كه چین ملاحظات امنیتی را در ارتباط با تصویب پیمان هسته ای بین هند و آمریكا در كنگره آمریكا، با توجه به ارزش تا ۱۰۰میلیارد دلاری بازار هسته ای هند، كنار گذاشته و تجارت را بر امور سیاسی ترجیح داده است.
بنابه گفته «سریواستاو»، هند و چین در گذشته دارای همكاری هسته ای بسیار محدودی از قبیل مبادرت چین به ارسال اورانیوم كم غنی شده به راكتور هسته ای «تاراپور» هند در ۱۹۹۵و آب سنگین در دهه ۱۹۸۰بوده اند اما این اولین بار است كه در یك بیانیه مشترك منتشره توسط رهبران طراز اول هند و چین در مورد همكاری هسته ای بین این دو كشور صحبت می شود.عده ای از كارشناسان راهبردی هند، پاكستان را به عنوان رژیم صهیونیستی چین در جنوب آسیا و مهمترین عامل پكن برای مهار دهلی نو توصیف كرده و می گویند همكاری با اسلام آباد از اهمیت راهبردی حیاتی برای پكن برخوردار است.این كارشناسان همچنین چین را به عنوان آمریكای جنوب آسیا توصیف كرده و می گویند كه چین، به رغم بهبود رابطه خود با هند، سعی دارد كه این كشور را از نظر راهبردی محاصره كند.
«ایندیراجیت رای»، از كارشناسان امور راهبردی هند، طی مقاله ای در این خصوص نوشته است: «چین، در پیروی از روش واشنگتن در برخورد با پكن، سعی دارد كه هند را از نظر راهبردی محاصره كند. چین، برای همین منظور، رابطه خود را با پاكستان بیش از پیش تقویت و در عكس العملی نسبت به امضای پیمان هسته ای بین هند و آمریكا، آمادگی خود را برای انعقاد پیمان مشابهی با پاكستان اعلام كرده است.»
چین، در طول دیدار رییس جمهوری چین از اسلام آباد، قرارداد مهمی را با پاكستان برای فروش چندین فروند سیستم هشدار و كنترل هوایی (آواكس) امضا كرد كه از نظر كارشناسان هندی، عكس العمل چین نسبت به امكان دستیابی هند به سیستمهای مشابه «فالكون» از رژیم صهیونیستی است.در ادامه این مقاله آمده است: «چین همچنین خواهان تدارك تدریجی یك مشاركت راهبردی با بنگلادش است و پكن، برای این منظور، یك معامله ۱۱۸ میلیون دلاری را با داكا در سال ۲۰۰۵برای فروش ۱۶فروند هواپیمای جنگی امضا كرده و بدینوسیله به صورت دومین شریك بزرگ بنگلادش بعد از هند در آمده است.
چین همچنین سعی دارد كه همكاری خود را با سریلانكا در زمینه نیروی دریایی بطور منظم افزایش دهد. چین كه در گذشته از پادشاه نپال در مبارزه علیه مائوئیستها حمایت می كرد اكنون خواهان برقراری رابطه دوستانه با مائوئیستها است.» كارشناسان امور راهبردی هند معتقدند كه شك و تردید هند نسبت به مقاصد چین در تاخیر در حل و فصل مناقشه مرزی مانع عمده ای بر سر راه بهبود همه جانبه بین دهلی نو و پكن می باشد و روابط بین این دو كشور، به رغم شكوفایی در زمینه تجارت، همچنان رقیبانه باقی خواهد ماند.
شورای امنیت ملی هند اخیرا به دولت این كشور پیشنهاد كرد كه سرمایه گذاری های چین، پاكستان و كره شمالی را در بخشهای مختلف مخصوصا زیربنایی هند با دقت بیشتری بررسی كند و چین نسبت به سختگیری هند در پذیرش مشاركت شركت های چینی در طرح های زیربنایی هند معترض بوده اما «پراناب موكرجی»، وزیر خارجه هند، اخیرا اعلام كرد كه دهلی نو در تایید سرمایه گذاریهای مستقیم خارجی در هند تبعیض قائل نخواهد شد.
دولت هند چندین هفته است كه تایید مشاركت شركتهای چینی «كایدی اللكتریك پاور» و «چاینا هاربور اینجینیرنیگ» را در اجرای یك طرح بندری حدود ۴۴میلیارد روپیه ای در ایالت كرالا در جنوب هند به تاخیر انداخته است.این دو شركت چینی بخشی از یك كنسرسیوم تحت رهبری شركت «زوم دیولاپرز» مستقر در بمبئی است كه در مناقصه اجرای این طرح برنده شده است. نارضایتی اصلی هند این است كه چین عمدتا فعالیت خود را روی واردات سنگ آهن و دیگر مواد خام از هند متمركز كرده بطوریكه حدود ۶۰درصد از واردات چین از هند را مواد اولیه تشكیل می دهد و واردات چین از هند در بهبود تولیدات هند مفید واقع نمی شود.چین از سوی دیگر خواهان انعقاد یك پیمان تجارت آزاد با هند و نرمش مقررات صدور روادید به تجار چینی است.
هند در حال حاضر سالانه تنها برای ۳۲۰هزار نفر از تجار چینی روادید صادر می كند.بنابه گفته كارشناسان، چشم پوشی هند از «اكسای چین» و حدود چهار پست تحت كنترل «پلیس مرزی هند و تبت» در بخش میانی در ازای چشم پوشی چین از ایالت «اروناچال پرادش»، در صورت بده و بستانی بین این دو كشور برای حل مشكل مرزی فیمابین حتمی خواهد بود.اما پارلمان هند طی قطعنامه ای در نوامبر ۱۹۶۲خواستار بازپس گیری كل سرزمینهای تحت اشغال چین به هند شد و این راه حل در واقع ناقض این قطعنامه است و به همین جهت كارشناسان راهبردی هند نسبت به امكان حصول پیشرفت چشم گیری در این خصوص امیدوار نیستند.
بنابه گفته كارشناسان امور راهبردی، كمبود اعتماد بین هند و چین همچنین موجب شده كه این دو كشور تا كنون تنها دو مورد رزمایش مشترك آن هم دریایی یكی در شانگهای و دیگری در كوچی انجام دهند حال آنكه هند رزمایشهای مشترك متعددی را با آمریكا انجام داده است.«پراناب موكرجی» در طول دیدار اخیر خود از چین به عنوان وزیر دفاع هند، قراردادی را با ژنرال «كائو گانگچوان»، وزیر دفاع چین، به منظور تشدید بیش از پیش همكاری نظامی و نیز انجام رزمایشهای مشترك بین این دو كشور امضا و از تسهیلات ارتش آزادیبخش چین در نواحی مرزی دیدن كرد.
هند و چین اعلامیه مشتركی در پایان دیدار تقریبا سه ساعته بین دكتر «مان موهان سینگ»، نخست وزیر هند، و «هو جینتائو»، رییس جمهور چین، در دهلی نو صادركردند كه در آن طرفین بر ضرورت تشدید بیش از پیش همكاری فیمابین تجاری و اقتصادی و بدینوسیله افزایش ارزش تجارت بین این دو كشور از حدود ۲۰میلیارد دلار كنونی به ۴۰میلیارد دلار تا سال ۲۰۱۰و نیز ایجاد تنوع در معاملات تجاری فیمابین و رفع موانع موجود بر سر راه تحقق این امر تاكید كرده اند.

منبع : روزنامه ابرار