روزنامه‌نگاری علم و فرهنگ علمی

«روزنامه نگاری علم» (science journalism) که به معنای پرداختن به رویدادها و تحولات علمی است و «روزنامه نگاری علمی» به معنای «روزنامه نگاری دقیق» (precision journalism) از دهه ۷۰ مسیحی و با مرسوم شدن انتشار مجلات و ضمیمه های علمی از سوی روزنامه های بزرگ سهم بزرگی در گسترش و پیشبرد فرهنگ علمی در جوامع داشته است.
«فیلیپ مایر» –پژوهشگر روزنامه نگاری علمی– در «روزنامه نگاری علمی نوین» یادآوری می کند که اندیشه پیوند روزنامه نگاری و علم تازه نیست و می توان آن را در کتاب «افکار عمومی» «والتر لیپمن» در ۱۹۲۲ بازجست. لیپمن رشد روزنامه نگاری را وابسته به توانایی آن در عینیت بخشیدن – قابل سنجش کردن و نامگذاری رویدادها می دانست که وجه مشترک آن با علم است.
مایر همچنین نشان می دهد که کاربرد اصطلاح روزنامه نگاری علمی نتیجه تلاش های موسسه ای است که از سال ۱۹۷۳ تلاش برای ترویج علوم اجتماعی را دنبال می کرد. این نگاه به روزنامه نگاری بر تلاش برای کاربرد نتایج و روش های پژوهش های علوم رفتاری و علوم اجتماعی در گزارش های روزنامه نگاری بنا شده بود و چنان که «لارنس کرانبرگ» (Lawrence Cranberg -۱۹۸۹) مطرح کرده است در این نگاه روزنامه نگاری به مثابه علم دانسته می شود و روزنامه نگاری در بهترین شکل خود نوعی فعالیت علمی محسوب می شود.
«ولادمیر د سیمیر» (Vladimir de Semir) روزنامه نگار حوزه های علمی که اکنون استاد دانشگاه در بارسلون است و از نظریه پردازان روزنامه نگاری علم شناخته می شود بر تفاوت های میان زبان علم و زبان مرسوم در رسانه ها و روزنامه نگاری تاکید می کند. سیمیر در مقاله اش درباره چشم انداز و مسایل روزنامه نگاری علم توضیح می دهد که زبان علم نسبی و غیر زمان مند و غیر احساسی و بی تفاوت در برابر رویداد هاست و زبان رایج در رسانه ها قطعیت گرا و مقید به روز و مبتنی بر کشش دراماتیک و همراه با اولویت گذاری در برابر رویدادهاست. از دید او کار روزنامه نگار علم این است که از طریق آشنا ساختن مخاطبان با زبان علمی، آنان را در درک فرهنگ علمی و توسعه ارتباطات علمی (scientific communication) -که لازمه جامعه دانش بنیاد و مبتنی بر اطلاعات امروز است- یاری دهد.
او اکنون دیدگاه های خود را در قالب موسسه ای برای پیشبرد فرهنگ علمی در شهر با حمایت شهرداری بارسلون به شکل برگزاری بازدیدها و نمایشگاه ها و کنفرانس هایی در مراکز فرهنگی در سطح محلی دنبال می کند. در سطح جهانی هم او به شکل گیری «شبکه جهانی ارتباطات همگانی برای علوم و تکنولوژی» یاری رسانده است.
«فدراسیون جهانی روزنامه نگاران علم» که از سال ۲۰۰۲ با به هم پیوستن انجمن های روززنامه نگاران سراسر دنیا فعالیت خود را آغاز کرد می کوشد تا با افزایش کیفیت کار روزنامه نگارانی که در سراسر دنیا برای گزارش فعالیت ها و رویدادهای علمی کار می کنند سهم روزنامه نگاری علمی را در رسانه ها افزایش دهد. کنفرانس های سالانه این فدراسیون توانسته است در بازتاب دادن اهمیت فعالیت روزنامه نگاران علم و رسیدن به معیار های بهتر و همگانی در پوشش اخبار علمی موثر باشد. ششمین کنفرانس در تابستان سال آینده در انگلستان برگزار می شود و ثبت نام برای حضور روزنامه نگاران از سراسر دنیا را از ماه آینده (نوامبر) آغاز می کند.
«دوره آنلاین آموزش روزنامه نگاری علم» به طور رایگان با مشارکت فدراسیون و «شبکه علم و توسعه» و با مشارکت روزنامه نگارانی از سراسر جهان به راه افتاده است و مجموعه ای از درسنامه های بسیار با ارزش درباره اصول روزنامه نگاری علم را در اختیار روزنامه نگاران قرار می دهد. در حالی که نسخه عربی این دوره وجود دارد جای یک نسخه فارسی از این درسنامه ها خالی است.
روزنامه نگاری علم از طریق بکار گیری زبان علمی و همگانی ساختن دانش و یافته های نوین علمی به پیشبرد فرهنگ علمی کمک می کند و روزنامه نگاری علمی که بیشتر در حوزه علوم اجتماعی و پرداختن به مسایل اجتماعی و رفتاری کاربرد دارد از طریق بکار گیری روش های جدید تحلیل و نتیجه گیری های آماری (به ویژه با کمک نرم افزارهای کامپیوتری) توانایی های سنتی گزارشگران و مفسران را در مشاهده و فهم و بازنمایی رویدادها افزایش داده است.
روزنامه نگاری علمی از طریق بکار گیری ابزارهای بازنمایی تازه نیز به انتقال بهتر اطلاعات کمک کرده است. استفاده سامان مند از تصویر و گرافیک خبری به منظور انتقال دقیق تر و کامل تر اطلاعات کلیدی یک گزارش به اهمیت یافتن هرچه بیشتر گروه های گرافیک خبری در رسانه ها انجامید و در سال های اخیر با استفاده از اینترنت به رواج بیشتر استفاده از گرافیک خبری کنشی– واکنشی منجر شده است که به تسلط هر چه بیشتر مخاطب در فهم و تحلیل طیف وسیعی از اطلاعات گرداگرد یک رویداد کمک می کند. تازه ترین نمونه استفاده از این روش را من در گزارش سایت خبری بی بی سی از منازعه انتخاباتی ریاست جمهوری آمریکا دیده ام که دیدن آن را به دوستان روزنامه نگار توصیه می کنم.

منبع : مدیا نیوز