سپاه به مثابه نهاد عمومی

سپاه به یک نهاد عمومی در کشور ما فراروئیده که هم کارکرد امنیتی و نظامی دارد و هم کارکرد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی. سپاه با این کارکردهایش در ساخت و بافت جامعه و ساختار قدرت ریشه دوانده است. هرچقدر سپاه در حوزه‌های مختلف اجتماعی بیشتر پیشروی کند، برگرداندن آن به پادگان‌ها و محدود کردن آن به کار نظامی به همان اندازه سخت‌تر خواهد بود.
پدیده جدیدی در کشور ما در حال شکل گیری است که شاید نتوان نظیر آن را در کشور دیگری مشاهده نمود. این پدیده جدید به سپاه پاسداران و کارکردهای آن بر می گردد.
در دو کشور همسایه ما یعنی ترکیه و پاکستان، ارتش نقش و کارکردی فراتر از ارتش به مثابه سازمان نظامی در سایر کشورها دارند. در ترکیه ارتش خود را پاسدار میراث آتاتورک و نظام سکولاریستی و حافظ امنیت کشور می داند و هر زمان احساس می کند که امنیت کشور در خطر است و یا این که نظام سکولاریسم و میراث اتاتورک توسط احزاب سیاسی خدشه دار می شود، وارد صحنه سیاسی کشور شده و به اشکال مختلف از جمله با کودتای نظامی وضع را به سابق برمیگرداند و گاه سالها قدرت سیاسی را در دست خود گرفته و بعد از چند سال دوباره به پادگانها برمیگردد. با این وجود ارتش ترکیه به حوزه های دیگر اجتماعی دست اندازی نمی کند و به فعالیت اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نمی پردازد.
در پاکستان کارکرد ارتش فراتر از ترکیه است. ارتش هم دست به کودتا زده و قدرت سیاسی را قبضه می کند و هم در حوزه اقتصاد فعال است. نظامیان بیش از نیمی از عمر کشور پاکستان قدرت سیاسی را در دست داشتند. اما کارکرد نظامیان در پاکستان هم در همین حوزه ها محدود مانده و به سایر حوزه های اجتماعی امتداد پیدا نکرده است.
در کشور ما وضع به گونه دیگری است. سپاه پاسداران تا کنون نه به اقدام ضربتی و کودتائی روی آورده است و نه قدرت سیاسی را تماما قبضه کرده است. سپاه بعد از پایان جنگ ایران و عراق، استراتژی پیشروی آرام و بی وفقه ای را در پیش گرفته و حوزه های وسیعی را در دایره فعالیت خود منظور کرده است. سپاه بعد از جنگ تحت عنوان "باز سازی" وارد عرصه اقتصادی شده، با دستاویز قراردادن "تهاجم فرهنگی" بر صدا و سیما و وزارت ارشاد و برخی نهادهای فرهنگی چنگ انداخته، زیر عنوان مقابله با "براندازی نرم" ارگانهای امنیتی دایر کرده و همانند حزب سیاسی وارد رقابت انتخاباتی گردیده و در قوه مقننه و مجریه قویا حضور پیدا کرده است. پیشروی آرام سپاه که با حمایت ولی فقیه انجام پذیرفته، به حضور سپاه در قدرت سیاسی انجامیده است. سپاه سالها است که به یک پای قدرت تبدیل شده و در هدایت کشور نقش ایفا می کند.
● اعتراف جعفری به کارکرد چند وجهی سپاه
محمد علی جعفری فرمانده کل سپاه پاسداران در هفته گذشته در مراسم تودیع و معارفه فرماندهان منطقه مقاومت بسیج، به کارکرد چند وجهی سپاه اعتراف کرد و گفت سپاه ماموریتهای گسترده ای دارد و: "مدتی است که این غفلت وجود داشته و به همه ابعاد و ماموریت های سپاه کمتر توجه می شده است." او در توضیح این غفلت گفت: " حضور طولانی مدت سپاه در دوران دفاع مقدس از دلایل بروز این مساله است و بعد از جنگ هم ماهیت سپاه یک ماهیت نظامی تلقی شد که این امر تشدید شد. چند سال روندی را داشتیم که امروز باید در آن تجدید نظر جدی شود. دفاع از دستاوردهای انقلاب اسلامی فقط به مبارزه سخت و نظامی محدود نمی شود و نگرانی و دغدغه حضرت امام نسبت به انقلاب هم بیشتر از داخل بود نه خارج از کشور." بدین ترتیب جعفری تائید کرد که:
۱) سپاه تک وظیفه ای نیست و دارای وظایف متعدد و متنوعی است.
۲) دفاع از انقلاب اسلامی به کار نظامی محدود نمیشود، بلکه حوزه های دیگر را هم دربر می گیرد.
۳) دغدغه سپاه که دغدغه ولی فقیه هم است بیشتر از داخل کشور است.
۴) فعالیت های سپاه در حوزه های دیگر تا کنون کافی نبوده و باید گسترش پیدا کند.
فرمانده سپاه در این گفتارش صریح و روش فلسفه وجودی سپاه را تبیین و مشخص نمود که سپاه تنها نهاد نظامی نیست، بلکه دارای کارکردهای مختلف است. او تعدد و تنوع کارکرد سپاه را به دفاع از انقلاب و حراست از جمهوری اسلامی ارتباط داد. معنی حرف او این است که برای حفظ موجودیت جمهوری اسلامی لازم است که سپاه علاوه بر دارا بودن سازمان نظامی:
▪ در حوزه اقتصادی فعالانه شرکت کند، بخشی از اقتصاد کشور را در اختیار خود گیرد، رقبای خود را در بخش خصوصی با توسل به قدرت نظامی کنار بزند، قراردادهای کلان و سودآور را از آن خود سازد، بنادر را همچنان در اختیار خود داشته باشد و به کار قاچاق کالا ادامه دهد. ـ در حوزه سیاسی به مثابه حزب پادگانی عمل کند، در انتخابات مجلس فرماندهان سپاه را کاندیدا کرده و آنها را از صندوقهای رای بیرون آورد. در انتخابات ریاست جمهوری هم کاندیدای مورد نظرش را با توسل به سازمان بسیج در مقام قوه مجریه به نشاند.
▪ در قوه مقننه حضور قوی داشته باشد و هر آنجا که لازم شد به نفع سپاه عمل نماید.
▪ در اداره کشور نقش فعالی ایفا کند و فرماندهان سپاه را در راس وزارتخانه و در سطح مختلف مدیریتی بگمارد.
▪ در حوزه مسائل امنیتی همچنان فعال باشد، کار اطلاعاتی را ادامه دهد، زندانهای مخصوص خود را داشته باشد، فعالین سیاسی را تحت پیگرد قرار داده و آنها را دستگیر و شکنجه نماید.
▪ صدا و سیما را تحت مسئولین فرماندهان سابق سپاه قرار دهد.
▪ در روزنامه ها، خبرگزاریها و سایتها حضور موثر داشته باشد.
▪ وزارت ارشاد و نهادهای فرهنگی را دست خود بگیرد تا به مقابله با "تهاجم فرهنگی" بپردازد.
▪ امکانات علمی و تکنولوژیکی کشور و عناصر متخصص را در خدمت پیشبرد برنامه هایش قرار دهد.
▪ انحصار پروژه هسته ای را همچنان در دست خود داشته باشد
▪ و مهمتر از همه در سیاستگذاریهای کلان کشور نقش جدی ایفا کند.
● سپاه به مثابه نهاد عمومی
در مجموع می توان گفت سپاه به یک نهاد عمومی در کشور ما فراروئیده که هم کارکرد امنیتی و نظامی دارد و هم کارکرد اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی. سپاه با این کارکردهایش در ساخت و بافت جامعه و ساختار قدرت ریشه دوانده است. هرچقدر سپاه در حوزه های مختلف اجتماعی بیشتر پیشروی کند، برگرداندن آن به پادگانها و محدود کردن آن به کار نظامی به همان اندازه سختتر خواهد بود.

بهروز خلیق

منبع : صدای مردم