مسجد تاریخی قلایر ، روستای قلایر ، زنجان

روستای قلایر در 52 كیلومتری جنوب زنجان واقع شده است. در این روستا، آثاری از قلعه زیبایی در بالای كوه مشرف بر روستا دیده می‌شود. در دامنه غربی این ارتفاعات، تل تاریخی مسجد جامع قلایر قرار گرفته است. با كاوش‌های باستان‌شناسی كه با همكاری روستاییان در این تل تاریخی انجام گرفت، مجموعه بسیار ارزشمندی از دل خاك نمایان شد.
این مجموعه از یك مسجد و یك خانقاه كه احتمالاً بقعه نیز می‌باشد، تشكیل شده است. طرح مسجد، مربع نسبتاً كوچكی است كه دورتادور آن تا ارتفاع 1/5 متری از سنگ تراورتن نامرغوب ساخته شده است و در منتهاالیه آن كتیبه‌‌ای به خطی متمایل به خط نسخِ دورتادور مسجد وجود دارد. محراب آن به تمامی از سنگ سفید ساخته شده است و اسماءاللّه و ائمه اطهار (ع) و كلمه فاطمه، همراه با نقش‌های اسلیمی درون آن حكاكی شده است. هنگام خاكبرداری هیچ اثری از سقف مسجد به دست نیامده است؛ از این‌رو نوع سقف مسجد دانسته نیست و باقی‌مانده‌های دیوارها نیز به علت خرابی، راهنما و الگویی به دست نداده است. لیكن لاشه‌سنگ‌های اطراف بنا و شباهت‌های این بنا با بناهای هم‌ردیف آن نشان می‌دهد كه سقف ابتدایی مسجد، گنبد مدوری بوده كه به جهت عدم انسجام سنگ‌ها، فرو ریخته و در دوره‌های بعدی با تیر و تخته، بر روی مسجد سقف زده‌اند. هم‌اكنون سقف مسجد با تیر چوبی بازسازی شده است و به عنوان مسجد مردانه مورد استفاده‌ اهالی می‌باشد.